Kryminalne XX-lecie - jak wyglądał przestępczy półświatek II Rzeczypospolitej? | prof. Mateusz Rodak
Вставка
- Опубліковано 11 лип 2023
- 👉 Zostań Patronem: patronite.pl/radionaukowe
👉 Wesprzyj jednorazowo: suppi.pl/radionaukowe
🎧 Posłuchaj na streamingu: ffm.bio/radionaukowe
🔔 Subskrybuj: / @radionaukowe
🌐 Strona: radionaukowe.pl
👍 Facebook: / radionaukowe
📷 Instagram: / radionaukowe
❌ Twitter: / radionaukowe
🎓 Odwiedź LAMU: / @letniaakademiamlodych...
🎬 Zobacz więcej: • Radio Naukowe poleca
📩 Kontakt: kontakt@radionaukowe.pl
Doliniarze, kasiarze, sutenerzy. I wielu innych. - Nie da się opowiadać o społeczeństwie międzywojennym bez bardzo istotnego elementu życia społecznego, jakim jest przestępczość - tak wyjaśnia swoje zainteresowania badawcze prof. Mateusz Rodak, mój gość z Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk. Rozmawiamy więc o półświatku w II Rzeczypospolitej - to temat wciąż niezbyt dobrze zbadany, jako że do wielu materiałów naukowcy mają dostęp dopiero od niedawna. - A teczka każdego złodzieja wydaje się fascynująca - dodaje naukowiec.
I właśnie kradzieże stanowią zdecydowaną większość - bo aż 80% - popełnianych wówczas przestępstw. Sporo miejsca poświęcamy więc złodziejom: czy kradzież była społecznie akceptowalna? Czym zajmował się potokarz, a czym doliniarz? Czy kasiarz gardził szopenfeldziarzem? Czym jest kradzież „na wydrę”?
Prof. Rodaka pytam też o przestępczość zorganizowaną. W kulturze zachowały się opowieści o Bruderferajnie działającej w Wilnie czy grupie Taty Tasiemki z Warszawy. Ale czy możemy mówić o mafiach? Polskich Peaky Blinders? Ale to nie jest odcinek romantyzujący kryminalistów. - Przemoc jest kluczem do funkcjonowania tego świata - podkreśla prof. Rodak. I bieda.
Posłuchacie też o świecie prostytucji, początkach polskiej kryminologii, o tym, ilu bezdomnych mieszkało w Warszawie w dwudziestoleciu międzywojennym, co w tym okresie najczęściej kradziono, z jaką przebitką sprzedawano narkotyki, czym właściwie odurzali się narkomani, czy w raportach policyjnych stosowano feminatywy (jeszcze jak!), czy warto opisywać półświatek na podstawie doniesień prasowych z epoki oraz po co kasiarzowi koc i ręcznik.
💛 Rozmowę nagrałam w studio RN, które mogłam urządzić dzięki wsparciu na patronite.pl/radionaukowe Bardzo dziękuję! Mamy kolejne plany rozwoju, jeśli chcesz w nich pomóc - zachęcam do wpłat w dowolnej kwocie 💛
POLECAMY INNE MATERIAŁY:
• Radio Naukowe - Wszyst...
• Fizyka
• Biologia
• Astronomia
• Psychologia
• Zwierzęta
• Religia
• Historia
• Historia życia
• Geografia
• Technologia
• Człowiek
• Kultura
• Medycyna
• Archeologia
🧠 Radio Naukowe - włącz wiedzę! 🧠
#RadioNaukowe #KarolinaGłowacka #Mateusz Rodak 🎬
Jestem na tyle stary, że jako dorosły rozmawiałem z ludźmi pamiętającymi I wojnę światową. I to takimi, co wówczas też byli dorośli. Szkoda, że się nie pojawił wątek traumy powojennej. Zarezerwowaliśmy ją dla żołnierzy spod Sommy czy Verdun. Dlatego Thomas Shelby - owszem - może mieć PTSD i częściowo wyjaśniać to ma jego zachowanie.
Ale jakiemuś nadwiślańskiemu Śliwińskiemu czy Kaczmarkowi raczej tej grzeczności nie uczynimy. Wg starego kawału: "Panie, migrenę to może mieć baronowa. A pana to po prostu łeb nap....ala!"
Rzeczywiście, to jest bardzo ciekawy i ważny wątek. Troszkę tu wspominamy, więcej na ten temat w odcinku o Europie po I WŚ:
ua-cam.com/video/lgDy32v97O8/v-deo.html
Bardzo lubie sluchac tych audycji, Pani Karolina swietnie je prowadzi i ma zawsze ineresujace tematy i ciekawych gosci. Polecam!
Pani Karolino Dziękuj.Proszę nie przestawać mnie zadziwiać 😊
Każesz Autorce dziękować?
@@dominikkurek1155łllłłllłłłlłlłłllllłllłllllłlłlłlłłłlllłlllłlłlłlł
Radio Naukowe w ciemnych zaułkach Warszawy ! Dziękuję, świetnie
Przy wspomnieniu legendarnego artykułu "nie śpię bo trzymam szafę" zaśmiałem się na głos. Dziennikarskie mistrzostwo świata, dziękuję :D
Kredens! Nie fałszujcie historii!
Niby temat mroczny ale słuchało się lekko. Dziękuję! Pozdrawiam.
Znakomita audycja. Dziękuję.
super odcine, może uda sie zrobić taki sam odcinek o 17, 18, 19 wieku, pozdrawiam
Kurcze, w podcastach kryminalnych czesto przewijają sie jakies watki z XX lecia. W zasadzie jest to jeden z najbardziej romantyzowanych dzialow historii RP, w szkole mozna powiedziec, ze uczymy sie wyidealizowanej wersji historii, jak powstawanie przemyslu czy odzyskiwanie niepodleglosci teren po terenie, Pilsudski jako bohater, przewrot majowy jako akt patriotyzmu i bohaterstwa. W miare lat odkrywam calkiem inny obraz II RP. Obraz ubogiej wsi, analfabetyzmu, zasciankowosci niektorych ludzi i czasem wrecz brutalnosci (moralnosc z pewnoscia nieprzystajaca do naszej, na pewno w kwestii dzieci co najmniej). Tak jest z kazdymi czasami, ale jednak nasze znamy z kazdej, dobrej i zlej strony, a jesli chodzi o historie, to najczesciej serwuje sie nam jednowymiarowa rzeczywistosc
Nikt nie neguje biedy, wyzysku, tego, że kobiety przyjezdne w Warszawie oddawały się w formie "full service" za połówkę chleba. No chyba, że ten pan z UJ o nazwisku Sowa, który pokonanie bolszewii nazywa klęską, która przerwała słuszny pochód rewolucyjnej klasy robotniczej na Zachód. No ale to zaczadzenie ideologiczne .... Jednak proszę porównać ów stan z innymi krajami, Wielką Brytanią czy Republiką Weimarską (pop-hisorycznie serial "Babylon Berlin" :) ). Czy tamże było aż tak dużo lepiej? A proszę pamiętać, że Polska dopiero co na nowo powstała, w rzecz samej - heroicznie ...
Wcalej Europie jest tak obrazowana przeszlosc Mam na mysli filmy i seriale brytyjskie ksiazki Agaty Christii i filmy Wszystko szacowne czyste i piekne
Wszystkie bliskie mi osoby, które pamiętają czasy przedwojenne poza traumą powojenną wspominają śmierć średnio połowy swojego rodzeństwa, ciężką pracę od wczesnego dzieciństwa - w polu lub u bogatego gospodarza, głód, nędzę i śmiertelne choroby. Babcia mojej, żony, która spędziła dzieciństwo na stosunkowo ucywilzowanej Łotwie a po wojnie wyjechała do kuzynostwa na polską wieś w okolicy Brześcia, wspomina, że w żadnej chacie nie było podłogi - spało się na ziemi usypanej słomą, chłopi orali pole krowami, a w wielu domach nie było nawet wychodka - chłopi jeszcze pod koniec lat 40. załatwiali się pod lasem. Moi dziadkowie z elektrycznością zetknęli się dopiero po wojnie, gdy wyjechali do pierwszego dużego miasta, wspominali bliskich, ktorzy nie wyjechali na ziemie odzyskane - bo bali się wsiąść do pociągu - nie rozumieli w jaki sposób to może jeździć. Dla wielu chłopów przymusowa wywózka w czasie wojny lub tuż po niej była pierwszą okazją do jazdy pociągiem. Możnaby jeszcze wiele wymieniać na temat zapaści cywilizacyjnej, która przeczy wyidealizowanej wersji literackiej czasów okołowojennych
@@wojakman Człowieku, jak pragnę zakwitnąć. Z czego niby ta zapaść była? Z czego się zapadło? Pod zaborami był za to rozkwit cywilizacyjny? I po odzyskaniu niepodległości nastąpiła zapaść ? Słyszałeś takie słowo - komparystyka ? W innych krajach to niby były pałace na wsiach ? Stosunki społeczne były egalitarne ? Czego wy ludzie chcecie, żeby w kraju którego nie było na mapie tyle czasu, w ciągu kilku lat od odzyskania niepodległości poprawił się standard życia we wszystkich warstwach o 300% ?
@@wojakmantak z ciekawosci... pamietasz moze nazwe tej wsi? Brzmi jak moje strony
Dzieki za material. Kciuk na zasieg
Teraz najgorsi są ci co kradną w białych koszulach i kwoty nie do wyobrażenia dla zwykłego śmiertelnika, by mieć więcej i więcej i dla władzy a nie by przetrwać, by przeżyć. Bardzo ciekawe informacje o międzywojennej rzeczywistości. Dziękuję i pozdrawiam.
Do tego ok.30% samych okradanych daje im alibi. 🤪😵💫🤦
@@jezuschrystus.onlycash30? 90%...albo i więcej
UE
Rewelacyjny temat i super rozmówca. Brawo dla autorki.
Nie przypuszczałbym, że naukowiec może specjalizować się w takiej dziedzinie. Świetny odcinek!
Super ciekawy odcinek. Panna Mania z "Kariery Nikodema Dyzmy" była taką sexworkerką wystawioną na ulicę przez własnych rodziców i do tego jeszcze pracowała bez książeczki. Moja babcia wychowała się na przedwojennych i wojennych Bałutach i z tego co mówiła to nie było tygodnia żeby gdzieś w bramie nie znaleziono ofiary dintojry. Ale jednocześnie podkreślała, że "swoi" o każdej porze dnia i nocy byli całkiem bezpieczni.
Kolejny rewelacyjny odcinek 🎉 🙏💚🍀
Super rozmowa. Jak najbardziej poproszę więcej takich odcinków 👍
Piękne! "Nie mogę spać, bo trzymam kredens" stało się mememswego czasu i istnieje w pewnych kręgach do dzisiaj. Dzięki za ten odcinek i wspomnienie legendy tabloidów polskich z czasów, kiedy szuria właściwie nie istniała.
Albo "Mąż orał mną pole.." 😂
A teraz banki i politycy kradna oficjalnie 👺👺👎
Pani Karolino, cudowny głos i super myślenie - gdyby Pani żyła na dzikim zachodzie, pewnie dzisiaj byłaby Pani legendą szybkostrzelności! ;) pozdrawiam z całego serca!
"Tajny Detektyw" wychodził 3 lata, osiagnął sukces komercyjny , ale został zamkniety przez właściciela wobec protestów Kościoła, nauczycieli, policji.. podobno przestępcy naśladowali opisywane w nim czyny :)
Wow! Jaki temat , ale mnie wciąąągnęęłłoooo, świetne!
Jestem fanem Pani Karoliny od czasów TOK FM. Świetny program, świetny Gość. Dziękuję.
Jak zwykle ciekawe 👍
Pani Karolino, dziękuję za kolejny, wspaniały odcinek i przesyłam pozdrowienia od wiernej słuchaczki z Irlandii 🍀
Dołączam z Westmeath 😎
@@michalelwartowski3424 Ciekawe, jak duże grono słuchaczy stanowi Polonia na szmaragdowej wyspie 😉
@@motherofparrotsmoże się dowiemy? Miło by było gdyby się tu dopisywali.
@@michalelwartowski3424 Pewnie! Irlandio, daj głosu! 😁
O, jak super! Witam :)
Statystycznie kraj użytkowników od początku wygląda tak:
Polska - 81,1%
Wielka Brytania - 4,5%
Niemcy - 3,9%
USA - 2,1%
Holandia - 1%
Irlandia - 0,7%
Norwegia - 0,6%
Kanada - 0,6%
Szwecja - 0,5%
Francja - 0,4%
Nareszcie historia!
Czasem zdarzało mi się trafiać w takie miejsca...
Zauważyłem wtedy, że im gorsze budynki, tym lepsze samochody...
W okresie międzywojennym?
Bardzo ciekawy odcinek
Podcast jak zawsze super❤❤❤❤
Bardzo ciekawa rozmowa, dziekujemy!
Opis kasiarza w bieliźnie tnącego pod kocem kasę.... Bezcenny :)
Dla mnie rewelacja !
Świetny temat 😊
Świetny odcinek!
Bardzo ciekawy materiał!. Dziękuję
Bardzo fajny i ciekawy odcinek :-)
Rewela! Karolina, jak znajdujesz tych ludzi? A może teraz zrobisz kawałek o radonie i jego wpływie na .... Ja właśnie się podekscytowałam tematem, ale pewnie mi zejdzie, więc bądź pierwsza. Jeszcze raz - dziękuję. Wolę Ci postawić realną kawę, niż wirtualną
Bardzo się podobało 😊
A gdzie wzmianka o Sergiuszu Piaseckim ?? Jego książki to wg mnie kopalnia wiedzy o światku przestępczym tamtych lat.
KOMENTARZ DLA ZASIEGU. POZDRAWIAM.
odcinek świetny jak zawsze. czekam na coś o ekonomii bo to też nauka a nic do tej pory mi się w oczy nie rzuciło :)
Austriacka szkoła ekonomii - owszem
Dziękuję. 😇🙏
To bardzo ważny materiał.
Bardzo ciekawa rozmowa. Dziękuję i pozdrawiam serdecznie 😊😊😊
Bardzo się podobało
Polecam książki Urke Nachalnika, bardzo ciekawa perspektywa złodzieja :)
Ale tylko razem z niemieckim bestsellerem lipkarza* Donalda Franza Tuska "Szczerze". *Lipkarz, kradnący przez okna.
@@Arpa61hehe, nie lubię wtykania bieżącej polityki...no chyba że na takim poziomie😂
Super 👍👍
Gość wspomniał o kryminologu prof. Stanisławie Batawii. Ciekawa postać. Prawnik i lekarz jednocześnie.
PRZEciekawy odcinek! 👏 Prosimy o więcej wywiadów poświęconych historii Polski 🙏
Pytanie, czy moniaturka do tego podkastu została wygenerowana w AI?
Super materiał szkoda że tak późno odkryłem podcast ale nadrabiam wstecz
Ciekawe z tym brakiem dowodów na istnienie języka złodziejskiego, przestępczego. Zawsze byłem przeświadczony, iż późniejsza grypsera wywodziła się właśnie od wcześniejszych, przedwojennych, jeszcze wynikających z Zaborów wzorców. Przynajmniej jakiejś istnienia gwary ścisłej, hermetycznej, istnienia miałem wrażenie po przeczytaniu dzieł Urke Nachalnika czy Sergiusza Piaseckiego.
Grypsera i język szemrany to były oddzielne zjawiska. Opisywały oddzielne światy język szemrany nie miał zastosowania w więzieniu bo nie było tam takich rzeczy jak na wolności. Owszem przestępcy znali przecież język szemrany i napewno wtrącali słówka do grypsery no ale jak pisałem wyżej to język z innego świata.
W czasie 2 wojny ruscy podobno polowali na sanitarki właśnie z powodu eteru. Reszta to samo co dziś biorąc poprawkę na czas i technikę. Ponadto istnieje sporo kryminałów opartych na materiałach archiwalnych.
Ciekawe 👍
Bardzo😊😊😊
Ooooo, proszę! Czyli policjanci już wtedy nie szanowali prawa, którego sami niby tak wielce strzegą? Bardzo ciekawe, chętnie dowiem się więcej na ten temat, a tym bardziej jeszcze tego, jak można przed nimi się obronić, kiedy zatrzyma nas na ulicy i próbuje kajdan czy mandatu za totalny banał, wobec zwykłego obywatela.
Nie wysłuchałem jeszcze do końca , ale ciekawe, czy Panu Profesorowi udało się jeszcze spotkać jakiś żyjących przestępców, bądź ich potomków i z nimi rozmawiać?
Jak zawsze perfekcyjnie przygotowane. Nie mamy powodu wstydzić się naszej historii nawet na tym polu ;) A żydowski świat przestępczy, zajmujący sporą część życia społecznego, jest pomijany zapewne z obawy posądzenia o antysemityzm
Raczej jest się czego wstydzić, a Żydzi lepsi nie było.
a nie pomyślałeś, że mało kto zna jidisz, a bez tego trudno badać świat żydowskiego świata przestępczego? Świadków, którzy coś pamiętają, też niewielu...
Dokładnie. Żydzi mają nam się kojarzyć tylko z ofiarami holocaustu. Nawet bycie spostrzegawczym i zauważenie że np.w przemyśle filmowym czy w sektorze finansowym w USA Żydzi mają swoje aktywa i dużo do powiedzenia do antysemityzm. Tfu! Mój komentarz to antysemityzm!
8:40Gdzie i Ile z tych akt przetrwało do dzisiaj?
Bravo Mateo Boy!
Inspirujące i praktyczne informacje nawet dla laików bez doświadczenia wodnego w kolejnym juz odcinku na temat mieszkania na wodzie. W 2015 roku zamienili dom na lądzie na stałe życie na pokładzie swojego pływającego domu - 'Jak pracujemy na jachcie?' - (UA-cam z dnia 22-10-2023)
=======
Nawet, nawet 👍
👍
Jestem rozczarowany, że polskich Peaky Blinders nie było - co za słabość 😏
Jaki polecicie kryminał , którego akcja rozgrywa się w II Rzeczpospolitej 🇵🇱 ?
Król według Twardocha
@@magpie77able czytałem , i jeszcze " Świt który nie nadejdzie " Mroza ...ale dzięki za odp 👍
Sprawa Gorgonowej - film i reportaż Łazarewicza
@@magpie77able ok tego nie znam , dzięki 🤔
Marcin Wroński..seria o komisarzu Maciejewskim..przedwojenny Lublin..świetne .
Teraz najgorsi złodzieje to politycy i tym podobne od lekarzy po sędziów, adwokatów itp
Pani Karolino, żeby nie wiedzieć co to jest eter? ;)
No zagapilam się, noooo :)
@@RadioNaukowe a tak na marginesie miesiąc temu odkryłem Pani kanał. Nadrabiam słuchając starych audycji Radia Naukowego. Świetna robota. Proszę nagrywać, nagrywać i jeszcze raz nagrywać :)
Jakim cudem przetrwało tyle akt, jak Warszawa była zrównana z ziemią?
W chmurze, na pendrivach itd.
Usługami seksualnymi dla pań zajmowali się tzw fordanserzy (ang for a dance). Były też fordanserki. Koszt takiego pana wynosił 5 zł, złotówka ówczesna to 40 zł dziś.
Warto wspomnieć o przemytnikach. Cła były bardzo bandyckie... Przemycano na przykład sacharynę z Niemiec, jako że cukier w Polsce był absurdalnie drogi.
Złodzieje posługiwali się zawołaniem "siema". Przypadek? ;)
Moja rodzina od czasów powstania styczniowego mieszkała w pobliżu granicy niemiecko - rosyjskiej i stale zajmowała się przemytem oraz przewodzeniem ludzi przez granicę (stąd nazwisko). Moja prababcie opowiadała, że osobiście przenosiła tobołki przez zieloną granicę. Ale to było jeszcze przed I wojną.
W Warszawie przedwojennej każdego było stać na prostytutkę. Bogaci po hotelach a biedniejsi na Solcu i Powiślu.
D
Pekin Pany
za bardzo lecisz że to biedota
Hm, opisana w rozmowie wizja II RP trochę mi koliduje z popularną obecnie powieścią Twardocha "Król", gdzie jednak mamy rodzaj mafii, mamy bandytów żyjących na poziomie hrabiowskim i na pewno nie kradnących koszul pomiędzy włamaniami do banków czy sklepów.
Więc tak przy okazji "Króla" - trochę mi zabrakło wątku żydowskiej przestępczości. Tym bardziej, że prof. Rodak zahacza o nią, mówiąc o złodziejach podróżujących (z kobietami) po całej Europie, wspominając, że ułatwiała im to znajomość jidysz. I aż się prosiło o dopytanie (i odpowiedź) czy ci posługujący się jidysz częściej czy rzadziej zajmowali się w II RP łamaniem prawa. Niestety, wątku nie rozwinięto. Poprawność polityczna?
Zero konkretow.
Zero!
@@RadioNaukowe Przykro mi.
Widze że pani Karolina bedzie bardzo forsować emancypacjie juz teraz w każdym programie.... a myslałem że będzie o nauce... i o dobrych tematach ale w każdym materiale musi być mocny akcent feminizmu i emancypacji :( smutno
W odcinku o owadach i unii lubelskiej gdzie było?
@@RadioNaukowe No jak! Było o larwach i poczwarach.
A przy okazji oba trzy odcinki baardzo dobre. 👏🏻👏🏻👏🏻
Bo pani Karolina jest kobietą. Co ciekawe, dotychczas historia była opowiadana raczej z punktu widzenia mężczyzn, może wreszcie czas i na kobiety. Jest nas mniej więcej 50% na świecie.
No ale co byś chciał, Kinder, Küche, Kirche jak za Bismarcka, czy może wcześniej, tortury na "czarownicach" i stosy? Witaj w 21 wieku, w programie prowadzonym przez kobietę, mizoginku.
@@annabien2517 Herstoria.
Jak zwykle pełen profesjonalizm. Super materiał. Brawo za nową modę lewacką.
Ty jednak nie trzymasz kredensu…
Bardzo ciekawy odcinek