Co łączy słowo POLSKA i słowo PIANINO? | Ciekawostki językoznawcze, odc. 14
Вставка
- Опубліковано 10 лют 2025
- ► FACEBOOK / ciekawostkijezykoznawcze
► INSTAGRAM / ciekawostki.jezykoznawcze
scenariusz, prowadzenie, montaż - Kamil Pawlicki
kierownictwo produkcji - Klara Pawlicka
opracowanie graficzne - Jacek Owczarz
źródła:
Andrzej Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, Warszawa 2000.
Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
Rick Derksen, Etymological Dictionary of Proto-Slavic Inherited Lexicon, Leiden-Boston 2009.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Warszawa 2008.
Etymologias.dechile.net - etimologias.dec...
Mikołaj Gliński - The Many Different Names of Poland (culture.pl/en/...)
Guus Kroonen, Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Leiden-Boston 2013.
James P. Mallory, Douglas Q. Adams, Encyclopedia of Indo-European Culture. London: Fitzroy Dearborn Publishers 1997.
James P. Mallory, Douglas Q. Adams, The Oxford Introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European World. Oxford: Oxford University Press 2006.
Witold Mańczak, O pochodzeniu nazwy Polski (dspace.uni.lodz...)
La nascita del pianoforte (www.klavier.it/...)
Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław 1984.
Michiel de Vaan, Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages, Leiden-Boston 2008
Wykorzystano fragmenty filmowe:
"Miś", reż. Stanisław Bareja (1981)
"Ogniem i mieczem", reż. Jerzy Hoffman (1999)
Sprostowanie: to, że Imperium Osmańskie nie uznało rozbiorów Polski, wydaje się jednak legendą. Po pierwsze, rozbiory to akt ze strony państw zaborczych, a inne państwa w zasadzie się nie wypowiadały i uznały ten akt implicite; Imperium Osmańskie nie było wyjątkiem - nie wydało ono w tej sprawie żadnych proklamacji, oświadczeń itp. Po drugie, przynajmniej do reform tanzimatu (1839-1876) w obecności sułtana się nie siadało. Jedynym "meblem" w sali audiencyjnej był tron. Po trzecie, jak zwracał uwagę już anonimowy publicysta z 1877 r., Imperium Osmańskie pośrednio uznało rozbiór Rzeczypospolitej, gdyż - podobnie jak inne mocarstwa - nie odmawiało carowi tytułu Króla Polskiego.
Gdy nagrywałem film, wydawało mi się, że wprawdzie sama opowieść o "pośle Lechistanu" jest raczej tradycyjna niż potwierdzona (dlatego powiedziałem "tradycja mówi, że..."), ale sądziłem, że już nieuznanie rozbiorów jest faktem. Jak widać - myliłem się: w pewnym sensie wszyscy je (milcząco) uznali. A fakt, że Imperium Osmańskie zachowało się tu inaczej niż reszta państw, jest raczej legendą romantyczną; legenda ta dotyczy zresztą także Persji :)
I jeszcze kilka uwag dla dociekliwych ;)
• Inne języki, które wywodzą nazwę Polski od Lędzian: perski: لهستان (LaLehistan". Po ormiańsku: Լեհաստան (Lehastan). Podobnie w kurdyjskim (Lêhistan/Леһьстан/لێهستان lub Lohêstan/Лоһестан/لۆهێستان) i tadżyckim (Лаҳистон/لهستان/Lahiston). Co ciekawe, nazwę przejęli też Skandynawowie, stąd wysokoislandzkie "Læsialand".
• Być może z nazwą Polski spokrewniona jest też nazwa „Mediolan”. Nazwa ta wywodzi się z łacińskiego Mediolānum, ale bardzo możliwe, że pierwotnie była to nazwa celtycka (galijska). W językach celtyckich jeżeli wyraz zaczynał się od „pl”, głoska „p” zanikała - dlatego od rdzenia *pleh2- pochodzi praceltyckie słowo *lānom ‘pole, równina’. Nazwa Mediolānum może więc pochodzić od *medyos ‘środek’ i *lānom ‘pole, równina’ - a więc nazwa oznacza miejsce znajdujące się ‘po środku pola’, ‘po środku równiny’. Gdyby była to nazwa rdzennie łacińska, brzmiałaby zapewne Medioplānum.
• Pochodzenie angielskiego “field” i niemieckiego “Feld” od rdzenia *pelh2- nie jest pewne; część źródeł (np. Guus Kroonen w „Etymological Dictionary of Proto-Germanic”) wyprowadza je od innego - choć podobnego - rdzenia *pelth2- o podobnym znaczeniu: ‘płaski’. Być może rdzenie *pelh2- i *pelth2- są ze sobą spokrewnione, choć trudno to jednoznacznie potwierdzić.
• Za to wszyscy zgadzają się co do tego, że od rdzenia *pelh2- pochodzi angielskie „floor” ‘podłoga’.
• W tym filmie (i w poprzednich) wspominam często o „wariantach rdzenia praindoeuropejskiego”. Mam na myśli to, że w języku praindoeuropejskim ten sam rdzeń mógł występować na pięciu tzw. stopniach, np. z samogłoską „e” (*pelh2-), z samogłoską „o” (*polh2-) albo bez samogłoski - wówczas jeżeli jest tam jakiś sonant (*u, *i, *m, *n, *r, *l), to przejmuje ona funkcję samogłoski, co oznacza się kółeczkiem pod daną literą (*pl̥h2-).
Ale tutaj akurat mamy pewien szczególny typ wymiany samogłoskowej, tzw. Schwebeablaut. Polega on na tym, że obok jednego stopnia „e” (*pelh2-) mamy także drugi, gdzie samogłoska i sonant zamieniają się miejscami (*pleh2-). Bierze się to stąd, że od dawnego stopnia zanikowego (*pl̥h2-) utworzono nowy stopień „e”. Taka wymiana zdarza się nie wie wszystkich, ale w dużej liczbie rdzeni praindoeuropejskich.
• Mówię o pokrewieństwie nazwy "Lądek" z angielskim "land" i niemieckim "Land" . Ale samo polskie słowo "ląd" jest późne - pojawia się w XVI wieku i nie jest słowem rodzimym, lecz zapożyczeniem ze średnio-wysoko-niemieckiego "lant" (w dzisiejszym niemieckim: "Land"). Ale być może jego nietypowy jak na zapożyczenia z tego okresu rozwój (zmiana "an" w "ą") można wytłumaczyć skojarzeniem z podobnym słowem rodzimym "ląd", które - być może - zachowało się w dialektach polskich.
Co ciekawe wiele wskazuje na to, że dawne ziemie Polan zamieszkiwali wcześniej Burgundowie...
pl.wikipedia.org/wiki/Burgundowie
Cośtam Turcy się przeciwstawiali, może dopiero w 1szej wojnie światowej żeby umniejszyć wpływy Rosji z krórą byli w wieloletnim konflikcie. Zdecydowanie popierali polską sprawë w XiXtym wieku. Dowiedzmy się od tureckich historyków.
Co do pianina to należy pamiętać, że jest ono rozwojową formą pierwotnych fortepianów pionowych, do których zaliczamy np fortepian typu żyrafa. Swoją zwartą bryłę zawdzięcza przekonstruowaniu ramy tak, by najdłuższe struny (odpowiedzialne za niskie tony) biegły w pudle pod kątem wykorzystując szerokość instrumentu. Dlatego określenie "fortepian pionowy" stosuje się generalnie do określenia wcześniejszych konstrukcji ze strunami ułożonymi równolegle względem siebie w płaszczyźnie prostopadłej do ziemi.
Co do Imperium Osmańskiego, (Turcja jako państwo rodzi się dopiero w XX wieku, mówienie o Wielkiej Porcie "Turcja" nie jest tak do końca poprawne), to też nie byłoby tak, że Słutan nie uznawałby tych rozbiorów, z dobroci serca, ale raczej z tego, że jego największy rywal, Rosja mocno się na tym wzmocniła, przyjazny stosunek do Polaków w Imperium było podyktowane prostym wyrachowaniem politycznym, a nie jaką sympatią.
Słyszałem że na Litwie każdy nowo ochrzczony dostawał od Polaków 10 łokci lnu i od tego lnu powstała nazwa Polski. Len-kija, kraj lnu ? Edit: super kanał.
Cieszę się, że algorytm YouTuba raz na jakiś czas potrafi wyłonić takie perełki
To miałeś więcej szczęścia, bo mi w kółko podrzuca foliarskie i radykalne politycznie treści (przez tv, komputer, telefon). Ten film za to znalazłem szukając ciekawostek językowych. Tak czy inaczej - faktycznie perełka.
@@adamkwalczyk miałem podobny problem. Przy propozycji filmu na karcie głównej jest opcja poinformowania algorytmu, że film nas nie interesuje. Po kilku albo kilkunastu zgłoszeniach algorytm powinien skonfigurować propozycję.
@@karowierz8688 Masz jeszcze jakąś perełkę?
@@alibabarogal7150 jest parę. Najbardziej zadowolony jestem z kanału Polityka Zagraniczna. Jeżeli lubisz podcasty to polecam sprawdzić Za rubieżą (tematyka bardziej historyczna), Dział Zagraniczny i Raport o stanie świata Dariusza Rosiaka (jest też tam bardzo ciekawy program pt. "Raport o książkach" prowadzony przez Agatę Kasprolewicz).
@@karowierz8688 O dzięki, na pewno wszystkie sprawdzę.
Nie dość, że taki mądry to jeszcze na pianinie zagrał.
a co to za utwor Chopina byl?
@@tapis82 jeśli chodzi Ci o ostatni utwór to jest to polonez Ogińskiego "pożegnanie ojczyzny"
To nie pianino a Piano forte verticale ;)
Jeszcze i na gitarze wymiata :)
@@gregzebrowski2529 Nobla dla Kamila 👍
Niesłychanie interesujące informacje. Jestem pod wrażeniem pańskiej wiedzy. Dziękuję za pożytecznie spędzony czas na pańskim kanale.
Coraz lepszy ten kontent na polskim YT.
Dziękuję! :)
@ 5:58 Jeśli w języku włoskim zbitka głosek "pl" przechodziła w "pj", co jest faktem, oznacza to, że największe rzeki północnych Włoch mają nazwy słowiańskie. PŁAWA=PIAVE to druga rzeka, pierwsza to PAD=PADUS=Po. Ewidentnie Słowianie byli najstarszą ludnością północnych Włoch, o czym świadczy sama nazwa kraju czyli VENETO od Venetów czyli Słowian, od tego samego rdzenia wywodzi się nazwa Venezia=Wenecja. Jest jeszcze szereg innych dowodów świadczących o bliskich kontaktach kraju Venetów adriatyckich z rejonem Zatoki Gdańskiej i jej ludnością zwaną Wenedami na przestrzeni trzech tysięcy lat.
Jestem uzależniona od tego kanału 😂 wreszcie mogę być sobą wśród innych dziwaków, których takie rzeczy interesują 😂
=*
Być może to czas na językoznawstwo lub lingwistykę ? = }}
Ten kanał to złoto.
Brawo! Udowadnia Pan, że utalentowani (często wszechstronnie) ludzie są mądrzy i warto ich słuchać. Niech Kraj od morza aż po Tatry słucha. Tak trzymać
Uwielbiam lingwistyke bo doskonale pokazuje jak czesto rzeczy widajace sie na pozor rozne maja takie samo pochodzenie i odwrotnie...
Świetne 👍👍👍 Dziękuję
Dzięki! Uczę się polskiego, i to bardzo ciekawo oglądać
Ciekawa koincydencja, w ostatnią niedzielę również pogrywałem sobie na pianinie ten polonez Ogińskiego.
Niech żyje wolna Polska!
W okolicach 11.11 melodia tego poloneza sama powraca do głowy :)
A niektórzy (Andrzej Załuski) twierdzą, że Ogiński jest autorem także melodii hymnu - jeśli miałby rację, to Ogiński był mocną inspiracją dla tego odcinka ;)
@ a jaki to polonez?
@@tapis82 Nazywa się go zwykle "Pożegnaniem Ojczyzny" lub po prostu "Polonezem Ogińskiego" (pl.wikipedia.org/wiki/Po%C5%BCegnanie_Ojczyzny)
Te etymologiczna archeologia jest w Pańskim wydaniu nie mniej fascynująca niż konwencjonalne wykopaliska. Wielkie gratulacje! Życzę wytrwałości i jak największej oglądalności.
To jest świetne
Od dawna szukałem coś takiego. Dziękuję.
Polonez Ogienskego, dobrze zagrane.
Dzieki za twoją pracę, lubię lingwistikę i pochodzenie słow.
Super interesujące!
Jestem z Małopolski, dlatego ciekawi mnie dalsze rozwinięcie - wychodzę na pole - wychodzę na dwór.
W sensie, dla mnie, pole to po prostu - przestrzeń na zewnątrz. W końcu nie liczymy dworu powierzchni tylko pole powierzchni.
Pewnie polana - palenie - polano - ten trop.
Połączenie matematycznego pola i małopolskiego pola byłoby intrygujące.
Kolejny bardzo ciekawy odcinek! Dziękuję!
Dzięki! :)
Bardzo dziękuję, to co pan robi to tak wspaniałe że mam dreszcze.
Zillion thanks for subtitles, useful for someone with only basic Polish :)
Jestem pod wrażeniem wykładów i poziomu, który Pan prezentuje. Mogłam wiele sobie przypomnieć z językoznawstwa, którym kiedyś się interesowałam.
Ciekawa etymologia jest również w nazewnictwie ludzi, czyli przezwiskach. Prof. Strutyński napisał z tego doktorat. Najciekawsze są podobno w Skale/k. Krakowa. Pozdrawiam i czekam na kolejne odcinki.
Jesteś niesamowity. A trafiłam tutaj - bo yt mi polecił 🙂
Великолепный фильм. Дякую.
Velikolepniy film. Diakuy.
GENIALNE JAK ZWYKLE. DZIĘKI!!
Dzięki wielkie!! :)
Genialny program, z przyjemnością się słucha. Program uczy i zawsze smieszy, jak okazuje się od jakich początkowych słów wywodzą się kolejne
Bardzo fajnie zrobione. Ciekawie.
To tak podobnie jest ze słowem "podlasie" oryginalnie to też się wywodzi od "lachów", tzn. Jak się z Rusi jechało do Polski to to był już pierwszy region gdzie sie te dwie kultury stykały i dla nich to była kraina już "pod lachami" czyli albo pod panowaniem "lachów" albo jako ta ostatnia przez "lachami" czyli Polską. A potem z biegiem lat kraina z "pod lachami" stała się " pod lasami" a potem "podlasiem". Taka ciekawostka
W średniowieczu był to jeszcze obszar Rusi. Właściwie Czarnej Rusi
Podboje Mogolow a potem Litwinów i Krzyzakow wyludniły ten przygraniczny rejon. Potem zaczęli go sasiedlać Polacy.. Stąd nazwa Podlasie .Pod Lachami.
@@johnsmith-nv4sb No przecież jest przejście w Terespolu, a nie w Teresrusi 😛
Szanowny Panie, w pewnym momencie Panskiego wywodu zachcialo mi sie polemizowac z Panem. Jednak po chwili zrezygnowalem albowiem dyskusja z kims, bardzo mlodym wprawdzie ale madrzejszym ode mnie, mogla by zaszkodzkc mojemu 75. zyciu (emocje!). Podziwiam, pozdrawiam I czekam na nastepne odcinki o polszczyznie I fortepianie albo piainis. Kak nazywajet sie zaba I ryba? Wot, wsio rawwno. Wot, ta sama gadzina. To jest cytat z wypowiedzi pewnego genialnego rosyjyjskiego pianisty. Wszystkego dobrego...
zarąbiste te Twoje filmy
Ten kanał to coś pięknego!!!
Pierwszy raz w życiu słyszałem pianino tylko tu w Polsce. We Włoszech nigdy się nie mówi: albo pianoforte albo piano po prostu, verticale albo orizzontale jedynie gdy trzeba podkreślić. Ale super filmik.👍🏻
W moim rankingu ulubionych kanałów na YT,wchodzisz do pierwszej 10-tki i to pierwszego dnia.🤜💥🤛To wszystko jak i o czym opowiadasz jest niezwykle interesujące.
Wspaniale sie Pana slucha. Bardzo ciekawe informacje. Pozdrawiam Jerzy
Czemu dopiero dzisiaj trafiłem na ten kanał ?! Bedę miał dużo do nadrobienia ! Bardzo dziękuję za tyle ciekawych informacji i życzę dalszych ciekawych odcinków .
Świetny kanał! Bardzo dobrze się pana słucha! Dziękuję za te materiały :)
nie znałem tego kanału- na tyle interesujący oraz rzetelny, że subskrybuję
Uwielbiam język polski!❤❤❤
Ten kanał to czyste złoto! 👌
Nie wiem czemu ten kanał został mi zaproponowany przez UA-cam, ale zdecydowanie zostaję tu na dłużej. Czas nadrobić wszystkie odcinki :)
Alez sie ciesze ze trafilam na Twoj kanal. Fantastyczna robota. Dzieki
Dziękuję bardzo za takie perełki od Pana. Mogę słuchać na okrągło 👍😍
Gdyby był potrzebny stroiciel pianin i fortepianów - polecam się, pianino z filmu do strojenia! :)
A już myślałem, że tylko ja słyszę te fałszywe tony, uff...
I czemu psujecie zabawę tym co tego nie słyszą?🤣🤣🤣😕
Nie da się ukryć
😂🤣
Stroiciel? Z której części Polski, a co za tym idzie, na jakim obszarze działa, ponieważ, nie ukrywam, chętnie bym skorzystał, Polska południowo-wschodnia...
Dzien diobry panie Kamilu! wow! pierwszy raz ogladlem Twoj Program i jestem pod OGROMYM wrazeniem merytoryki w nim zawatej.Algorytm yt podsunal mi twoja ikonke i dobrze! Bardzo kocham nasz jezyk polski oraz interesuja mnie rowniez Inne,wszystkie(?) jezyki i ich podobienstwa,etc
Pozdrawiam Serdecznie!! sebastian/ Gdansk
Świetny facet - dziękuję. Uczy myśleć.
Wpadłem po jedną ciekawostkę, dostałem kilka. Dzięki wielkie, dobry człowieku
Takiego programu szukałem.
Dobrze, że Pan się pojawił, bo myślałam, że MĄDRZY wymarli jak dinozaury😀👍
Mądry a inteligenty to 2 różne kwestie.
@@kostka7553 Hmm... ale czego to się odnosi? KMognik007 nie napisała zdania "Mądry i inteligentny to to samo"
Napiszę krótko: GENIALNE.
Trafiłem na Pana kanał przypadkowo- przez to "pianino" w tytule. Oczywiście zostawiam suba i w wolnej chwili nadrobię odcinki, bo widzę, że można się tu bardzo dużo nauczyć. Pozdrawiam!
8:00 kocham za ten fragment misia.
Co za kanał! Sub!
Dzięki! :)
Wspaniale!
Dzięki , bardzo ciekawie
W takim razie, Belgia ma również coś wspólnego z pianinem. 😄 Ponieważ w języku francuskim synonimem jej nazwy jest parafraza "le plat pays" (płaski kraj), którą można usłyszeć piosenki Jacquesa Brela o tej samej nazwie.
Dziękuję bardzo!
Love your videos: very interesting, both for the linguistics content and as a Polish language learning tool.
Jakoś nie klei mi się to "lędo" z krainą pełną nieurodzajnych ziem ugorów, wszak w tamtych rejonach zaczyna się obszar najżyźniejszych gleb zwanych czarnoziemami. Moja hipoteza jest taka, że "Lędzianie" mogą pochodzić od "łęg" czyli obszar blisko rzeki ale może być też tak, że plote tylko duby smalone😅
3:40 Polować znaczyło w gwarze mazowieckiej "uwiązać " np. krowę na łące do wypasu
świetny kanał, aż zaskrybuję
Super ciekawe, czekamy na nowe filmiki ;)
Świetne!
i cyk łapka w górę 👍
Nie no, zajebiste. Ogniem i Mieczem ❤
nie wpadł bym nigdy na to ze będe oglądał do snu filmy brata moniki :D
Thank you very much, it was very interesting! (and accessible to a Russian speaker thanks to the subtitles)
Czy można uznać, że kolejnym słowem do kolekcji będzie gwarowe "łęchy, łynchy" na nieużytki (Poznań)? Jak to ma się do słowa łęgi? Świetny kanał!
Jako rodowity Poznaniak nigdy nie spotkałem się ze słowem łęchy. Są natomiast chęchy które oznaczają krzaki, zarośla.
Propsy za hymn na pianinie :)
Wspaniale
Za ten wstęp to masz like'a
To było ciekawe
Very very interesting .....rhank you very much.....
Bardzo ciekawe! Przyda się na lekcjach!
Cieszę się! Dziękuję bardzo!
Z tym czy Polanie ukraińscy i polscy to były różne ludy to kwestia dyskusyjna. Podobnie kwestią dyskusyjną jest pochodzenie nazwy Polanie, chociaż jest to najprawdopodobniejsza wersja.
Co do nazwy Lechy, to tę nazwę używano nie tylko na wschodzie. ale również na południu (Do dzisiaj zachowała się wśród Węgrów), i na zachodzie (Użyli jej choćby Francuzi w IX lub X wieku do określeni a Słowian zachodnich). Lachy/Lechici była nazwą używaną przez Ludność w Całej Polsce południowej. Jakiś król, chyba Chrobry posiadał tytuł króla zarówno Polan, jak i Lachów. O Lechickich rycerzach którzy wyruszyli na krucjatę do ziemi świętej wspominają chyba.... o znalazłem: "Grek Jan Kinnamos, który w 1147 roku pisał o „księciu lechickim”"
Generalnie z tymi nazwami to jest mega bałagan i brak informacji aby móc wywnioskować jaką grupę ludzi dane nazwy faktycznie dotyczyły.
Fascynujące
Pięknie
Jeżeli chodzi o etymologię "Lachów" , to chyba nie do końca wiadomo, jak było faktycznie. Np. według Kołłątaja i innych badaczy wywodzimy się od plemienia Lachów, które wraz z plemieniem Zechów (protoplastów współczesnych Czechów) przybyło z Kaukazu.Według tej szkoły np. słowo "Podlasie" oznacza, że ziemie te znajdowały się pod zwierzchnictwem Lachów, czyli "pod Lachami", a nie jak się potocznie uważa "pod lasem". Podobnie uważał Jan Kochanowski i bodajże Lelewel - zatem tęgie polskie głowy.
Może i tęgie, gorzej z ich obiektywizmem.
Polecam odcinek "Kuriera historycznego" gdzie opowiadają, że całkiem sporo państw nie uznało rozbiorów PL.
Wszystko to płaskie pole do obrobienia , czyli robota dla rolnika. Polacy to rolnicy 😎
A przynajmniej tak nas chcieli by z powrotem usadowić ci co z nami całe życie na pieńku mają, czyli wszyscy nasi sąsiedzi .
Ja ma się do tego imię Lech? Jeszcze byłoba ciekawa etymologia słowa Wend (Wendowie), nadawana słowianom zachodnim przez Niemców. Czy ma coś wspólnego z Wandalami? Czy imię Wanda ma z tym jakiś związek?
Ciekawi mnie etymologia kaszubskiego słowa "Pòlôch" co znaczy Polaka. Z jednej strony widać tu rdzeń "pole" ("ò" brzmiało kiedyś jako "o"), ale z drugiej strony widać tu podobieństwa do słów takich jak: Lach, Lędzian. Kaszubskie "ô" jest w miejscu dawnego "á" (długie a), więc pierwotnie to słowo brzmiało pewnie "Polách". W takim razie jaka jest etymologia tego słowa?
Bardzo możliwe, że po prostu /k/ przeszło jakiegoś rodzaju lenicję w /x/.
Pamiętam jak z wypiekami na twarzy czytałem dwutomowe dzieło "języki indoeuropejskie", pod redakcją, jeśli się nie mylę, profesora Danki. Było to około ćwierć wieku temu, ale zaglądałem co jakiś czas (ksero bo tylko tak była wtedy ta książka dostępna). Poproszę więcej i częściej ;-). PA czy jest szansa na temat języków anatolijskich, zwłaszcza hetyckiego? To z tego co pamiętam najstarszy zapisany język indoeuropejski, tylko pismem klinowym. Taki trochę też obok, bo pewne słowa mają inne znaczenie (ponoć), jak lew (który - ponoć - oznaczał wilka) itp. Jakby dało radę super byłoby ;-)
We wczesnym średniowieczu ponad 80% terenów obecnej Polski stanowiły lasy i bagna, pola w Wielkopolsce pojawiły się znacznie później
Mimo że przez wiele lat grałem na pianinie (Poloneza Ogińskiego grałem ze słuchu), to nigdy tak naprawdę nie zastanawiałem się nad pochodzeniem słowa oznaczającego mój instrument. Interesujące wyjaśnienie.
Miałem pracować a nie mogę przestać oglądać.
Bardzo fajny odcinek, ale niestety pod koniec wkradł się często powtarzany błąd. Imperium Osmańskie nie było jedynym państwem, które nie uznało rozbiorów Polski. Innym takim państwem była, na przykład Szwajcaria. Kiedyś obiło mi się o uszy, że ówczesny Iran, czyli Persja także nie uznała rozbiorów ale tu mogę coś źle pamiętać. Myślę, że jakby poszukać głębiej to jeszcze jakiś kraj/państwo by się znalazł. Chyba, że to ja jestem w błędzie, wtedy proszę mnie sprostować. :)
Jeżeli państwo nie było jednym z ówczesnych mocarstw europejskich, to nikt go o zdanie nie pytał. Stąd na przykład ciężko byłoby dyskutować nad tym, czy szogunat Tokugawa uznał rozbiory Rzeczypospolitej. Teraz mamy trochę inny system międzynarodowy i każde z ponad 200 państw ma prawo się wypowiedzieć, czy uznaje niepodległość Kosowa lub aneksję Krymu.
@@PuchaczTrado Jest to jak najbardziej słuszna uwaga aczkolwiek, jeśli przyjmie się to założenie to nawet Imperium Osmańskie by nie można było do tego grona zaliczyć. I by wyszło, że wszystkie państwa uznały rozbiory I Rzeczypospolitej a z tym się nie zgodzę. Trzeba pamiętać, że Osmanowie swój najlepszy okres mieli już za sobą i raczej postępował u nich regres mocarstwowy. Byli takim warczącym kundlem (w tym okresie) dla Rosji i Austrio-Węgier, który może co najwyżej lekko gryznąć. Po za tym, żadne państwo Europy Zachodniej, bo one de facto tylko się liczyły (no i Rosja) nie uznawało ich (Imperium Osmańskie) za państwo europejskie. Więc niespełnia (według mnie) dwóch najważniejszych kryteriów, aby uznać ten twór za Mocarstwo Europejskie, można co najwyżej za Mocarstwo Regionalne na obrzeżach Europy.
Teraz chcę inną stronę chcę przytoczyć. Doczytalem o Persji i jednak się nie myliłem się co do nich. Oni tez nie uznali rozbiorów. A pamiętać należy, że byli mniej więcej na tym samym poziomie mocarstwowym co Imperium Osmańskie. Więc jeśli uznajemy Osmanów to należy też uznać Persów.
@@panbenedykt9057 Dziękuję bardzo za komentarze! Rozmawiałem też ze znajomym historykiem, i po tej rozmowie dochodzę do wniosku, że to, że Imperium Osmańskie nie uznało rozbiorów Polski, wydaje się jednak legendą. Po pierwsze, rozbiory to akt ze strony państw zaborczych, a inne państwa w zasadzie się nie wypowiadały i uznały ten akt implicite; Imperium Osmańskie nie było wyjątkiem - nie wydało ono w tej sprawie żadnych proklamacji, oświadczeń itp. Po drugie, przynajmniej do reform tanzimatu (1839-1876) w obecności sułtana się nie siadało. Jedynym "meblem" w sali audiencyjnej był tron. Po trzecie, jak zwracał uwagę już anonimowy publicysta z 1877 r., Imperium Osmańskie pośrednio uznało rozbiór Rzeczypospolitej, gdyż - podobnie jak inne mocarstwa - nie odmawiało carowi tytułu Króla Polskiego.
Gdy nagrywałem film, wydawało mi się, że wprawdzie sama opowieść o "pośle Lechistanu" jest raczej tradycyjna niż potwierdzona (dlatego powiedziałem "tradycja mówi, że..."), ale sądziłem, że już nieuznanie rozbiorów jest faktem. Wygląda na to, że się myliłem: w pewnym sensie wszyscy je (milcząco) uznali. A fakt, że Imperium Osmańskie zachowało się tu inaczej niż reszta państw, jest raczej legendą; legenda ta dotyczy zresztą także Persji :)
Wydaje mi się więc, że muszę zamieścić sprostowanie w przypiętym poście. Chyba że wiadomo Wam o jakichś aktach, które by różniły tutaj Imperium Osmańskie (i Persję) od zachodu Europy? Albo o jakiś innych argumentach, które by świadczyły na rzecz tezy, że Imperium Osmańskie i Persja zachowały się tutaj inaczej?
Pozdrawiam, bardzo fajny kanał. Teraz znaczenie słowa pałować.
Świetny odcinek!
Parę spostrzeżeń dot nowych teorii. Podkreślamy TEORII.
Otóż Słowianie byli pierwotnie ludem stepowym (a więc żyjącym de facto na polach). Formą pośrednią między życiem osiadłym był opola, czyli tzw żmij-grody - rodzaje obwarowanych wzgórz otoczonych wałami, gdzie koczownicy mogli przybywać, stawiać namioty, lub proste chatki i iść dalej. Z tego czasu mamy informacje o ludzie Glopeani (Gopelani) - błędnie, na siłę przypisywanym do Gopła, którzy mieli posiadać 400 grodów. Błędnie uważa się, że musiały to być miasta a więc że liczba jest nierealna. Żmij to bóstwo opiekuńcze płodności związane z wodą. Poźniej nazwa ta została wyparta i zastąpiona słowem drago - smok.
Mało kto pamięta, że pas na północ od Karpat na 9 dni jazdy w poprzek, był w Średniowieczu porośnięty puszczą. Gospodarka tutaj była już prowadzona w sposób osiadły, gdyż wymagało to tworzenia karczowisk - pól wśród lasów. Pas ten ciągnął się od lasów bawarskich aż daleko na Wołyń gdzie skręcał na północ.
Lędzianie żyli na tych terenach leśno-polanowo-żmigrodowych. Bezpośrednio ich nazwa może się wywodzić od rzeki Lech. W IX na czele Lędzian staje Wysz (Wisław). Imię to zbieżne jest z pojęciem źródła, witalności. Od niego ówcześni nazywają Lędzian - Wiślanami (ludem Wisława). Lędzianie zostają włączeni do Państwa Wielkomorawskiego, jednak Wysz nie chce przyjąć chrześcijaństwa. "Urąga on wielce" misjom, lecz św. Metody przepowiada mu, że zostanie podbity, wygnany i na siłę ochrzczony w obcym kraju. Tak się dzieje w 884 kiedy Światopełk najeżdża te tereny i wysyła Wysza wraz z synem Michałem i świtą do Zahumla (kraju za-hełmem, czyli za-górą - ob. Hercegowina). Wysz zostaje ochrzczony a Michał zakład dynastię Wyszowiców - która jeszcze do XIII wieku zgłasza pretensje do tronu polskiego. W latach 900-tnych Państwo Wielkomorawskie upada, podbite przez madziarów, następuje rozpad a Lędzianie (już znowu nie nazywani Wiślanami) wracają do pogaństwa. (ZWRACAMY UWAGĘ na możliwość zbieżności Lędzian i Wiślan.)
Teren dostaje się pod panowanie czeskie. Zakładane są już stałe miasta, choć wciąż na bazie pogańskiego kultu. Na skale (krk) rozwijany jest Kraków - traktowany jako stolica. Być może legenda o zabiciu smoka wiąże się z "pokonaniem Żmija" i ustanowieniem tu biskupstwa lub choćby misji? W 989 Mieszko I odbija te ziemie, wybija czeską załogę Krakowa. Chrześcijaństwo oczywiście zachowuje.
I TERAZ O POLSCE - Ok 998 jego syn - Bolesław Chrobry ustanawia Kraków swoją stolicą, swoją ziemię nazywając Polonia (Oda zostaje w Gnieźnie) Ok. 1000 Bolesław wygania Odę i przyłącza Gniezno do Krakowa. Od tej pory Mała Polonia staje się Wielką Polonią. Z czasem nazwy te stają się nazwami rejonów Małopolska (dlatego pierwotnego obszaru Polski) i Wielkopolska (dla tego przyłączonego).
Tak więc POLSKA jako kraj opoli i otaczających je pól, była by pierwotnie krajem Lędzian a nie ludów zwanych przez nas Polanami. Co więcej, takie podejście gwarantuje to że znaczenie "polne" utrzymuje się znacznie wcześniej niż w XI wieku i może pochodzić jeszcze sprzed wielkich wędrówek. (Genetyczny związek ludów osiadłych temu nie przeszkadza). Można by więc mówić że Polska, choć tak dosłownie nazywana ma swoją historię przynajmniej 4 wieki wcześniejszą.
Teoria o takim rozwoju wypadków rozwiązuje praktycznie wszystkie klasyczne problemy historii początków Polski i Słowian na tym terenie.
Mi się zawsze Lędzianie nieodparcie kojarzyli z lędźwiami.
:) W sumie to "lędźwie" (psł. *lędvьje/*lędvьja) wywodzą się od innego praindoeuropejskiego rdzenia, który też brzmiał *lendh-, ale znaczył 'lędźwia' - i który nie ma raczej związku z rdzeniem *lendh- w znaczeniu 'pole; wrzosowisko'.
Tyle że pie. słowo 'lędźwie' miało także przyrostek *-u-: mianownik *lóndhu, dopełniacz *ln̥dhu̯ós (za Mallorym i Adamsem), i w "lędźwiach" widać go jako "w". Gdyby "Lędzianie" mieliby podobnie, byliby "Lędzwianami" ;)
👍
Za Lądek Zdrój dostajesz like'a, w ogóle się tego nie spodziewałem ahah
Witam.
Jestem z Lwowa.
Ponad 20 lat mam kontakt z Polską, Polakami.
Nie mogę przyzwyczaić się do ilosci przeklęstw używanych przez Polaków, a szczególnie tych 'miedzynarodowych', takih jak 'H*j', 'P*zda'.
Prawdobodobnie tę słowa pochodzą z Mongolskiego. Powszechnie używane są też na terenie byłego ZSSR.
Czy móg by Pan wyjaśnić pochodzenie tego typu słownictwa i przyczyny użytkownictwa?
Przepraszam za møj Polski:)
O ziemiach dzisiejszej Wielkopolski można wszystko powiedzieć, ale nie to, że są żyzne i urodzajne. Raczej te , na których żyli Lędzianie były łatwiejsze do uprawy. Oczywiście nie uwzględnia to możliwej różnicy w kulturze rolnej Polan i Lędzian.
Bravo, monsieur joue du piano ! En français, la plaine...
Bardzo wzruszyła mnie opowieść, że Turcy czekali na powrót niepodległej Polski
Nie mam pojęcia dlaczego coś mi to na główną podrzuciło, ale nie żałuję. Ciekawe informacje w przyjaznej formie. Tylko rozstrojone pianino trochę psuje wrażenie.
no i takich rzeczy powinny uczyc szkoly, to chetnie by sie na lekcje chodzilo.
Mieszkam w Austri w miescie Landeck co oznacza dosłownie róg ziemi i cały czas myslałem ze Lądek jest własnie spolszczoną nazwą
Hm.. brakło tu "plantacja"?
Ładne kwiatki … 😉