Wierzenia słowiańskie - jak rekonstruować zatartą religię? | dr Paweł Szczepanik
Вставка
- Опубліковано 13 тра 2024
- 👉 Zostań Patronem: patronite.pl/radionaukowe
👉 Wesprzyj jednorazowo: suppi.pl/radionaukowe
🎧 Posłuchaj na streamingu: ffm.bio/radionaukowe
🔔 Subskrybuj: / @radionaukowe
🌐 Strona: radionaukowe.pl
👍 Facebook: / radionaukowe
📷 Instagram: / radionaukowe
❌ Twitter: / radionaukowe
🎓 Odwiedź LAMU: / @letniaakademiamlodych...
🎬 Zobacz więcej: • Radio Naukowe poleca
📩 Kontakt: kontakt@radionaukowe.pl
Dawni Słowianie nie znali kategorii grzechu, a zaświaty w ich wizji - choć znajdowały się za wodą - były nieodległe. Zmarli często wracali, starano się nimi opiekować, nakarmić i pozwolić się ogrzać. Pusty talerz na wigilię był właśnie dla nich. O wierzeniach dawnych Słowian, trudnościach z ich rekonstrukcją i przenikaniu z chrześcijaństwem rozmawiam w tym odcinku z dr Pawłem Szczepanikiem z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Wiemy, że był Perun, miotający błyskawice bóg atmosferyczny, wszechwiedzący, ważny dla władców i elit (na niego przysięgali wojownicy w zachowanych zapisach prawnych z Kijowa). Prawdopodobnie czczony w całej Słowiańszczyźnie, choć pod różnymi imionami, np. Światowit.
Był i jego przeciwnik Weles, władca zaświatów, magii, ale też bóg dobrobytu, bydła i złota - jednym z jego wcieleń czy wariantów był Trzygłów, którego czczono szczególnie w Szczecinie i Wolinie. Antagonistom przyszło współpracować, gdy doszło do stworzenia świata. Razem płynęli łodzią po bezkresnych wodach, a świat został stworzony z ziemi z dna, po którą zanurkował Weles. Co prawda chciał przy tym Peruna oszukać, ale poniósł porażkę. Historia niosła się dalej przez pokolenia, modyfikowana jako współpraca Boga i diabła (był też np. mit kosmogoniczny o wyłonieniu się świata z kosmicznego jaja).
Perun i Weles to bodaj najbardziej znane słowiańskie bóstwa. Ale szczegółowe odtworzenie dawnej religii społeczności, które nie zostawiły po sobie oryginalnych źródeł pisanych, jest szalenie trudne. Opisów zewnętrznych też nie zachowało się wiele. Na naszych terenach to dosłownie pojedyncze wzmianki. - Moglibyśmy je nazwać raczej poszlakowymi niż twardymi opisami kronikarskimi w stylu opisów etnograficznych - wskazuje mój gość. Drugim źródłem jest archeologia, której zasoby na szczęście się powiększają. Archeolodzy wciąż poszukują prasłowiańskich świątyń, których opisy znamy z kronik. Takim Graalem słowiańskiej archeologii są: świątynia w Arkonie (zapewne na dnie Bałtyku), Radogoszcz (tu trwają spory, gdzie to może być) i świątynia Włodzimierza kijowskiego (najmniej pewna, raczej ślady posągów na jakimś wzgórzu niż rzeczywista świątynia). Trzecim źródłem są badania etnograficzne i wyłuskiwanie z kultury ludowej zachowanych wierzeń przedchrześcijańskich.
Wszystko to jednak wiąże się z koniecznością dokonywania interpretacji, a te, jak to zwykle bywa, mogą powodować kontrowersje.
Wydaje się jednak pewne, że nie znano kategorii grzechu, a dość złośliwego czasem Welesa czczono chętnie. - Kategoria etyczna jak dobro i zło jest charakterystyczna dla naszego chrześcijańskiego sposobu widzenia rzeczywistości - podkreśla dr Szczepanik. Weles przynosił wierzącym wiedzę i majątek.
Im głębiej, tym mniej wiemy. Słowianie musieli mieć rozbudowaną wizję życia pozagrobowego i jakąś formę więzi ze zmarłymi, widać to po odkrytych artefaktach związanych z pochówkami. Mało wiadomo o strukturze relacji między bóstwami: kto był czyim mężem lub synem (tu bardziej pomagają… językoznawcy!). Nie jesteśmy pewni, czy tajemniczy (albo tajemnicza?) Nyja to samodzielne bóstwo, czy raczej otoczona tabu emanacja Welesa, ani czy wierzono w boskich bliźniaków Lela i Polela.
W rozmowie usłyszycie o tych wszystkich zawiłościach, a także dlaczego patronem kościoła na Wzgórzu Lecha w Gnieźnie był święty Jerzy (kłania się Perun), jakie są argumenty na temat autentyczności bądź nie słynnego idola ze Zbrucza i o tym, jakie elementy słowiańskich wierzeń zachowały się w nas do dzisiaj.
POLECAMY INNE MATERIAŁY:
• Radio Naukowe - Wszyst...
• Fizyka
• Biologia
• Astronomia
00:00 - 01:32 Wstęp
01:32 - 11:02 Skąd czerpiemy informacje o wierzeniach dawnych Słowian?
11:02 - 19:53 Świątynie starosłowiańskie
19:53 - 48:56 Źródła etnograficzne i słowiańskie bóstwa
48:56 - 53:57 Słowiański Panteon - czy bóstwa były spokrewnione?
53:57 - 01:09:05 Co stało się z posągami?
01:09:05 - 01:20:20 Zaświaty starosłowiańskie
01:20:20 - 01:28:33 Święta przedchrześcijańskie
01:28:33 - 01:34:59 Moralność seksualna przedchrześcijańskich Słowian
🧠 Radio Naukowe - włącz wiedzę! 🧠
#RadioNaukowe #KarolinaGłowacka🎬
Witajcie,
jak Wam dziś się szczęści? :) Ciekawa jestem Waszych wrażeń po wysłuchaniu, zapraszam również na pierwszą część rozmowy z dr Pawłem Szczepanikiem, w której rozmawialiśmy o tym, kim byli dawni Słowianie:
ua-cam.com/video/l9KlL1kSHZY/v-deo.html
Polecam też zajrzenie do archiwum Radia Naukowego, gdzie mamy więcej odcinków o dawnych religiach:
ua-cam.com/play/PLTld5jYla5hbqFcuJigv9NRT_o2pbfwjo.html
Jeśli podoba się Wam nasza praca możecie nas wesprzeć 1) stałym wsparciem na patronite.pl/radionaukowe 2) jednorazową wpłatą na suppi.pl/radionaukowe
Radio Naukowe działa, rozwija się i pozostaje niezależne dzięki Wam!
Miłego dnia!
Karolina
Dziękuję za świetną audycję!
Na razie w ciemno 👍 Wysłucham wieczorem.
Miłego dnia 🌹
Dziękuję, bardzo interesujące nawet dla wieloletniej rodzimowierczyni, okazuje się, że wiedzy jest sporo i trzeba powtarzać bo jak kula śniegowa odbudowuje się nasza świadomość własnej podświadomości. Zapraszam na Ślężę, na Noc Kupały, młodych i starych, Osada Mokoszy.
Śmigus-dyngus to taki zwyczaj pogański (według księdza dobrodzieja), ale święcenie pokarmów to już bardziej chrześcijański zwyczaj...
Idziemy z koszykami do kościoła, abrakadabra w imię ojca i syna i już jajko jest święte, a potem zająca dzieci szukają - coś tu jest fucked up...
Mnie babcia straszyła Południcą nazywaną teraz raczej diabełkiem pyłowym 🙂. Ponad tysiąc lat po chrzcie Mieszka, czy to nie urocze? 😄
W księżycowy wniknąć chłód,
Wejść w to srebro na wskroś złote,
W niezawiły śmierci cud
I w zawiłą beztęsknotę!
Był tam niegdyś czar i śmiech,
Tłumy bogów w snów obłędzie -
Było dwóch i było trzech -
Lecz żadnego już nie będzie!
Został po nich - rozpęd wzwyż,
I ta oddal bez przyczyny,
I ten złoty nadmiar cisz -
I te srebrne szumowiny...
Tam bym ciebie spotkać chciał!
Tam się przyjrzeć twemu licu!
Właśnie dwojga naszych ciał
Brak mi teraz na księżycu!
Noc oddycha naszą krwią,
Krew podziemną płynie miedzą...
Nasze ciała teraz śpią -
Nasze ciała nic nie wiedzą...
- B. Leśmian
Cudne prawda?
Jeszcze jeden przesąd zakorzeniony od dawien dawna: siadanie przed podróżą/wyjściem, czy jak wrócimy po coś na chwilę. Miało to zmylić duchy, że my tak naprawdę nie wychodzimy.
Nadal funkcjonuje w Rosji, na Ukrainie i na Białorusi
@@dorotakotas5840 moja mama tak robi jak się po coś wraca - ja także 😅
Część tych wierzeń została z nami do dzisiaj :) pamiętam że mama nigdy nie pozwalała się nam kąpać w rzece czy jeziorze przed 24 czerwca, czyli nocą Świętojańską, bo jak mówiła "Jan Chrzciciel musi najpierw ochrzcić wodę" :) według niej (oraz babci) kąpanie się przed 24 czerwca przynosiło chorobę i nieszczęście. Ciekawe jest to że np. we Włoszech gdzie obecnie mieszkam wogole się tej nocy nie obchodzi, mimo że teoretycznie jest to święto na cześć świętego chrześcijańskiego, a Włochy są krajem głównie katolickim. Obchodzi się tu za to różne inne święta teoretycznie kościelne, których nie świętujemy w Polsce. Myślę że to jest właśnie efekt tego, że Kościół zaadaptowal się do przedchrzescijanskich tradycji. Podobnie jest z poświęceniem pokarmów na Wielkanoc, świętem Matki boskiej zielnej, zaduszkami i pewnie innymi świętami o charakterze kościelno- folklorystycznym, które obecnie również zanikają.
Uwielbiam tematy związane z dawnymi wierzeniami Naszych przodków. Bardzo mało jest takich materiałów. Serdecznie dziękuję za taką wartościową różnorodność na kanale.
Pozdrawiam cała ekipę Radia Naukowego ❤️
Temat Słowian i wierzeń przedchrześcijańskich na naszych terenach dla mnie jest bardzo interesujący, szczególnie że tak nie wiele o tym wiemy. Zawsze z chęcią obejrzę kolejny i kolejny odcinek w tej tematyce.
Byłem w Arkonie zobaczyć miejsce świetności Słowian Połabskich. Polecam gorąco👍
Chyba Gros Raden - Radogoszczy? Bo Arkony od dawna już nie ma - osunęła się do morza w wyniku erozji klifu.
@@tempt6669 przecież tak naprawdę to nie odkryto jeszcze Radogoszczy? Obecna lokalizacja to tylko przypuszczalnie Radogoszcz.
Wspaniała rozmowa, o ileż bylibyśmy bogatsi , gdyby zachowało się więcej informacji o czasach „pogańskich”, gdyby wszystko nie zostało zniszczone, spalone, utopione w bagnach……, jak mocne były to wierzenia świadczy fakt ile informacji przetrwało 1000 lat
Odnosnie mocy wierzen i zmiatania calej kultury z powierzchni ziemi: w tak przesiaknietej dazeniami niepodleglosciowymi Polsce w ogole nie dostrzega sie tragizmu losow ludu Prus, nie mowie o niemieckich osadnikach tytulujacych sie Prusami, ale o ludzie, ktory bronil swoich rodzimych wierzen i siebie i zostal zmieciony z powierzchni ziemi za nie, wraz z wlasnym jezykiem. Ponoc swiety wojciech wcale nie zginal za niewinnosc, a jego wyprawa naruszyla/zniszczyla wazne miejsc kultu czyli obrazili ich uczucia religijne mowiac jezykiem polskiego prawa. Mysle, ze utracilismy dosc wazny puzzel w ukladance historii europy i historii jezykow przez to co stalo sie z nimi, wychodzi tez tutaj podwojny standard bo Polacy broniacy wiary, jezyka i tozsamosci (oczywiscie jedynej slusznej obecnie wiary w naszym kraju) to bohaterowie, a Prusowie broniacy swoich wierzen to barbarzyncy, szkodniki, niemal wyslannicy szatana ktorzy zabili biednego biskupa wojciecha, okraszone wzruszajaca historia o wykupie ciala, ktore nie wazylo nic
Ale skąd wiesz że zostało to zniszczone i zatopione w bagnach?
@@KoszmarnyPaweTheNightmare a masz inny pomysł ? Zakładamy że mamy rok np 987 czy 1015? Co zrobisz z kamiennym posagiem? A z drewnianym,? Przecież nie oddasz do muzeum na przechowanie dla potomnych jako dziedzictwo kulturowe
@@KoszmarnyPaweTheNightmareNajlepszym przykładem na zobrazowanie tego co robią inne dominujące systemy religijne z poprzednimi, są gorliwi konkwistadorzy, kolonizatorzy północnej Ameryki lub talibowie czy aktualnie, bombardowane meczety w Gazie..
Chrześcijaństwo niesienie pokoju i dobrej nowiny poprzez niszczenie rodzimych kultur i masowe mordy 😊
Uwielbiam słuchać Pana Pawła, prosimy o więcej odcinków z panem Szczepanikiem
Do Pierona! - super uadycja !
Poproszę o więcej wykładów na temat Słowian, ich wierzeń oraz kontekstu indoeuropejskiego :-)
Włodzimierz Wielki nie przyjechał na Ruś że Skandynawii. On się na Rusi urodził jako nieślubny syn Światosława. Na Ruś przybył jego pradziadek Ruryk , być może jego dziadek Igor ( Ivar). Włodzimierz już wychowywał się w kulturze słowiańskiej, dlatego też słowiańskie wierzenia nie były dla niego obce .
negujesz co mówi pan doktur?:D
Bez urazy, ale tu nie padło zdanie, że Włodzimierz przybył ze Skandynawii, tylko że był Skandynawem. Za to padło że Wargowie owszem z tej Skandynawii przybyli...
@@Damariz1410 A czytałaś ze zrozumieniem swój komentarz? Takich dziwów to jeszcze nie widziałem, żeby ktoś pisał komentarz i równocześnie nie wiedział co jest w nim napisane, albo żeby starał się zanegować czyjeść zdanie, ale równocześnie je potwierdzał kropka w kropę. :D
@@pawesad6166 A co dziwnego w tym,że każdy ma swoje zdanie?
A skąd to wiadomo? W jakim źródle mowa kiedy i kto dokładnie tam przybył? Czyżby dr. Szczepanik nie znał tego źródła?
Bardzo lubię nazywać się poganinem, jako że chrześcijaństwo urzędowo zakończyłem, a określenie to wyjątkowo wyraziście i jednoznacznie ukazuje nie chrześcijańską miłość do bliźniego a oficjalną i ostentacyjną pogardę zmieszaną z totalnym brakiem szacunku dla drugiego człowieka... Używam tego nad wyraz często, zawsze kiedy mam chrześcijanina zwłaszcza tego fanatycznego w pobliżu... Łatwo można poznać kto jest kim mimo przyklejonych etykiet
Uwielbiam tematykę słowiańską i chłonąłbym mitologicznych tematów więcej. O ile sam nie czuję pociągu w stronę rodzimowierstwa, odpowiadając na ostatnie pytanie, to jednak szalenie kocham towarzystwo dzisiejszych wiedźm: intelektualistek, kobiet mądrych i świadomych, wykształconych, które też i w kociołku coś upichcą. Niech się darzy Radiu.
Wiedźm? Chodzi o te baby z tiktoka, które myślą że jak o czymś będą intensywnie myślały to się wydarzy?
No to raczej nie mam do nich zbyt wiele szacunku. Szanuje bardziej logiczne metody działania. Intelekt itd 😁
@@michalsmolka8772 napisałem, że intelektualistki. Mole książkowe po studiach, wykonujące wolny zawód, oczytane, słuchające radia naukowego, lewicujące. To są współczesne odpowiedniki wiedźm-mądrych kobiet, nieakceptowanych przez społeczeństwo. A Ty zaś opisałeś ezograżyny nadciągające na hajs podatnych ludzi w kryzysach życiowych.
@@michalsmolka8772wiedźm - kobiet posiadających wiedzę, intelektualistek... Pani Karolina, z yt (nie wiem czy ma TT) zaliczałaby się do nich.
@@michalsmolka8772wiedź I wiedźma to ci ktorzy posiadaja wiedze. Nie osmieszaj sie.
@@jutrzenka7503 pani Karolina jest wspaniałą prowadzącą... Nie wyzywałbym jej od wiedźm, ale kultury nie będę Cię uczył 😉
Intelektualistki to naukowczynie i badaczki- zajmują się wiedzą, a nie magią 😉
Tak samo- ten kanał nazywa się radio naukowe, a nie radio magiczne 😉
Dzieki za material 👌
Mam taki sentyment do lasu i przyrody ten system tylko kasa i kasa.
Doskonały gość jak i materiał. Dzięki!
Zgadza się!
Jestem Polakiem z dziada pradziada, mieszkającym tam gdzie moi przodkowie przed wieloma latami. Tutaj czuję się u siebie, tu gdzie grody, lasy, pastwiska, mgła i bagniska leżą.
Często się też mówi, że każdy ma swoją Dolę. Czytałam, że to była bogini, albo taki duch związany z przeznaczeniem, naszym losem. Potem zamieniła sie w Anioła Stróża 🤷🏻♀️
Gdzie o tym czytałaś? Poleć jak możesz
Chrześcijańska kontaminacja słowiańskiego Bóstwa (św. Jerzy)- pięknie Pan Profesor to ujął..
Gdzies mi sie rzucilo w oczy, ze Jahwe czyli pozniejszy bog izraela byl poczatkowo czlonkiem pewnej grupy bogow na tamtych terenach, a konkretnie bogiem odpowiedzialnym za deszcz. W sumie nic dziwnego, ze bog deszczu stal sie dla pustynnego ludu tym glownym i jedynym bogiem
Analogicznie na Rusi łączona jest postać Welesa z postacią tzw. św. Mikołaja.
@@Rodzimowierstwo tak, tak..ale słowo kontaminacja mnie ujęła najbardziej ;)..
Doktor
@@zbigniewbulka 🤣dobrze Doktorze ;)
Jeden z moich ulubionych tematów, ❤
Rozmowa w sklepie dwóch starszych panów.: - "Jak tam Józek"? "Ano wynieśli go nogami do przodu". Niesamowite, że wciąż posługujemy się związkiem frazeologicznym mającym swoją genezę w pogańskim przesądzie, że zmarłego nie wolno wynosić z domu głową do przodu, bo jeszcze ( jako duch) w nim zostanie. A tego byśmy nie chcieli, prawda?😱🙂
Ciekawa jak zmiana pozycji ciała miała zapobiegać zostawieniu duszy
Kolejna rewelacyjna rozmowa.
Pozdrawiam.
Póki na wzór chrześcijaństwa zaczęto budować para świątynie były miejsca święte.Uroczyska, Jary, góry, wzgórza,jeziora,rzeki.Wydaje mi się że cała natura była wypełniona nimfami,dziewojami itd Perun,Piorun,Grom, Słońce, Tęcza, Południce,Lesze, Wodospady,rzeki, stawy,bagna, moczary.Mialy one opiekunów, mieszkańców. Latawce, skrzaty.W jakiś sposób ten świat czuł Leśmian.
Najbardziej romantyczne to były te okaleczenia twarzy kobiet i ich rytualne samobójstwa aż serce rośnie:) wydaje mi się że mieszasz romantyzm literacki XIX i xx w z realiami wieku 7.
No jeżeli ty masz tak dobre rozeznanie w 7 wielu,oraz tło romantyzmu to w zasadzie nie ma sensu prowadzić badań.Tylko spiszmy fakty, które posiadasz i szlus. Ocztwiscie , że każda epoka ma swoje mroczne sekrety.Ciekawe jak w przyszłośći ocenią wiek 21 mając tyle materiału.Chce ci przypomnieć, że słowiańskie pogaństwo i jego społeczeństwo było matriarchalne i kobiety miały dużo wolności.Pomyslmy o tych zabiegach które tak okaleczają kobiety dziś pozdrawiam. Wiedza nie ocenia.
@@lusza8464 obecnie ludzie dają się pokroić żeby włożyć sobie kawałek silikonu pod skórę na biuście czy połamać nos zeby go zlożyc od nowa, tatuaże też można postrzegać jako okaleczanie. Dodatkowo coś co jest trucizną wstrzykiwane w mięśnie twarzy aby je unieruchomić żeby na skórze nie robiły się zmarszczki. Ciekawe też ile tych strasznych opowieści to część propagandy obrzydzania starych wierzeń, o wikingach chodziły różne plotki a obecnie wiemy, że tzw krwawy orzeł to może być tylko mit.
Polecam spektakl Preludium słowiańskie. Pewnie niewiele ma wspólnego z rzeczywistością słowiańską ale świetnie się to ogląda i słucha.
To niesamowite z tym jęczmieniem na oku i pocieraniem go złotą obrączką ... Gdyby moja świętej pamięci Babcia Bronia wiedziała, że ten zabobonny zwyczaj znaczy właśnie to..., z całą pewnością nigdy by wszystkim wnukom nie serwowała tego zabiegu 😂 Nie z powodów medycznych bynajmniej. Była po prostu najbardziej religijną osobą jaką znałam 😊
Wierzacy ludzie bardzo duzo wykonuja praktyk magicznych na wsiach, moja babcia nauczyla tate "zaklecia" ktore trzeba powiedziec przed ubraniem czegos nowego, pamietam z dziecinstwa okadzanie zwierzat ziolami i rozne sposoby odczynienia urokow, czerwone wstazki dla cieląt i niemowląt i jeszcze pare zwyczajow pewnie by sie znalazlo. Nawet ten smalec z psa to poniekad magia, obecnie co najwyzej placebo.
Dziękuję za wspaniały odcinek!
Przesylam pozdrowienia z Toronto👋... i szybciutko zamieniam sie w sluch.
👋 wpg 👋
Kolejny bardzo ciekawy i bardzo wartościowy odcinek. W współczesnym systemie nauczania w Polsce tłuczona jest nam do głowy mitologia Greków i Rzymian, niestety nasze własne rodzime wierzenia są całkowicie pomijanie, tak jak byśmy jako Słowianie i Polacy od zawsze wyznawali Biblijnego Boga Hebrajczyków. Kiedyś można było to tłumaczyć niewiedzą, brakiem dobrych i rzetelnych źródeł wiedzy na temat Słowiańskiego Rodzimowierstwa, czasem niestety systemowym zwalczaniem przez Kościół katolicki, co niestety często trwa do dziś. Na szczęście, obecnie odkrycia i badania w tym zakresie pozwalają tworzyć obszerne i bardzo dobre źródła wiedzy np. książki które powinny jak najprędzej być wpisane w kanon lektur szkolnych i to obowiązkowych. Tutaj mogę np. polecić, oprócz dzieł gościa podcastu, książkę, moim zdaniem świetnie napisaną w formie pięknie opisanych fabularnych mitów a następnie obszernych, bardziej naukowych komentarzy do każdego z nich Bartłomieja Dejnegi "Prawieści- mity Słowian" wydanej w formie papierowej i audiobooku który miałem niedawno przyjemność wysłuchać. Można w niej np. poznać, melodramatyczną historię bogini Marzanny o którą pytała Pani redaktor i dowiedzieć się w naprawdę fajny i przystępny sposób skąd zwyczaj palenia jej kukły na wiosnę. Pozdrawiam 🙂
O przedstawiciel turbosłowian :). Jako psy holog zapytam, jakie przekonania zaprowadziły Cie do takich wniosków? Grecy nadali ton naszemu.mysleniu bardziej niż biblia hebrajczyków. Bo z niej wywodzi się przyczynowosc i zasady logiki, którymi się poslugujemy. Dużo by pisać.
@@lusza8464 Sądzę, że daleko mi do turbosłowianina i nic nie ujmuję Grekom ani Rzymianom np. swego czasu mocno zainteresowała mnie wspaniała moim zdaniem filozofia stoicka. Po za tym na co dzień praktykuję Buddyzm, a on raczej ani nie należy do kanonu przekonań typowych tradycyjnych turbosłowian, wręcz zaprzecza i neguje mocne turbosłowiańskie wywyższanie się jednych nad drugimi, przejawiające się w mało poważnych opowieściach o rzekomo zaginionym i pewnie celowo wymazanym z ludzkiej pamięci prastarym Imperium Słowiańskim. Ubolewam tylko nad tym, że prawie całkowicie zapomina się, często, że Polacy nie gęsi i własne tradycje i wierzenia też mamy i fajnie było by je też przybliżyć bardziej nowym pokoleniom. Do dziś w naszym kraju przetrwała masa wierzeń i zwyczajów w które wierzymy i kultywujemy a niestety prawie w ogóle nie tłumaczy się, porządnie i rzetelnie tego z skąd się wzięły co znaczyły dawniej i co znaczą dla nas dziś. Sapkowski coś zrobił w tym kierunku osadzając w Słowiańskich klimatach swojego Wiedźmina, ale on skupił się tylko na wycinku dawnych wierzeń, głównie w mroczne i dość niebezpieczne siły przyrody. Pozdrawiam 🙂
Świetna rozmowa. A z wiedzy Pana Doktora - także z hipotezy dotyczączej Nyi, której cześć oddawano na Świętej Górze w Gnieźnie - korzystałam pisząc moją trylogię słowiańską, szczególnie drugi tom powieści „Czas potęgi”. Panie Doktorze, jeszcze raz dziękuję. A Pani Redaktor jak zawsze doskonała🌹
Pamiętam, że moja babcia właśnie jako pomoc na jęczmień zalecała mi - jeszcze dziecku - właśnie potrzeć oko złotą obrączką, ale też zawiązać czarną nitkę na serdecznym palcu. Teraz wiem skąd (przynajmniej pierwsza część tej porady) się wywodziła.
Często mówi się u mnie w domu - do pieruna! Czasem dodaje się- do pieruna jasnego.
A u mnie dodatkowo mówi się "a niech to dunder świśnie". Gdzie Dunder jest od niemieckiego słowa Donner, tj. piorun, grzmot.
Może lepiej - do jasnego Peruna!
Tak mnie pochłonęło słuchanie podcastu, że ani się obejrzałem jak mi ubożęta, czy tam inne skrzaty do mleka naszczały😢
mam 50 lat i nawet nie wiedziałem jak dużo jest we mnie rodzinowierstwa
Dziękuję.
Można by rzec, że wizerunki bóstw słowiańskich miały u chrześcijan przerąbane.
Podcast o naszej prawdziwej religii, religii naszych przodków, mojej religii (właściwie to rodzimowierstwo słowiańskie czyli niejako rekonstrukcja i uwspółcześnienie dawnych wierzeń). Wspaniała rozmowa, dzięki za poruszenie tematów słowian
W jakim sensie prawdziwa?
> religia przodków
> ignorowanie conajmniej 800-1000 lat chrześcijańskich przodków
Zamieniam się w słuch ❤
Mega materiał, dzięki wielkie za ciekawe informacje. W moje gusta, gdyż sam interesuję się tymi tematami, jak i tym okresem dziejowym. Pozdrawiam!
Slysze "to jest ciekawe" setny raz w jednej rozmowie i i tak potakuję głową po drugiej stronie telefonowegi szkiełka, bo się z tym zgadzam całą sobą! Tak, to jest szalenie ciekawe! Miałam możliwość wysłuchania wykladu Pana Pawła na zywo i niezmiennie jestem zafascynowana jego wiedza i zasobem słownictwa. Świetnie się tego słucha, dzięki Państwu za te rozmowę! Odpowiadając na pytanie z końca materialu: uwielbiam temat dawnych Słowian, często zauważam "poganskie" tradycje, które zachowały się do dziś i z radością je kultywuję. Dodatkowo staram się je wprowadzać w moje prywatne życie przy każdej możliwej okazji. Wyjatkowo dobrze "gra"w głowie życie zgodnie z "porami roku". Nie nazwałabym się rodzimowierca, nie kultywuję "wiary" w Bóstwa. Ale życie zgodnie z porami roku - dla mnie jako ogrodniczki-amatorki i fanki natury, ziół i roslin jadalnych oraz szeroko pojetego survivalu- jest bardzo kojący, wyciszający i dający poczucie bycia częścią natury.❤
„Sobótkowe ognie niczym Słowiańszczyzny tajemnice”
I.
Gdy letnią nocą chłodnego wiatru powiew,
Przywoła moc zaklętych w prastarych lasach wspomnień,
Opowiadanych nocami rwących potoków szumem,
Strzeżonych przez wieki srebrzystego księżyca blaskiem,
Nakłoń ucha ku prastarej Słowiańszczyzny tajemnicom,
Zasnutej niepamięcią niczym starą zakurzoną pajęczyną,
Rozwiewaną niczym wiatrem jasnowłosych dziatek ciekawością,
Marzących by szczycić się swych pradziadów przeszłością,
Letnią nocą pachnącą kwieciem i ziołami,
Rozjaśnianą migocącym blaskiem sobótkowych ogni,
Niczym czarne niebo złotymi gwiazdami,
Wyszywaną starych gawędziarzy długimi opowieściami,
Podąż myślami za swych przodków dziejami,
Tak barwnemi choć mrokiem zapomnienia spowitemi,
Z historią Słowiańszczyzny nierozerwalnie złotą nicią splecionemi,
Z otchłani pradziejów o pamięć rzewnie wciąż wołającemi…
II.
Niech twa wyobraźnia poszybuje lotem sokoła,
Gdzie w szczęku oręża wykuwała się historia,
Niech zakradnie się trwożnie w skórze zająca,
Gdzie po lasach wiedźmy odprawiały swe gusła,
Bowiem dzieje wielkich Słowiańszczyzny królów,
Spoczywających od wieków w ziemi swych dziadów,
Którą niegdyś rozsławili chwalebnością swych czynów,
Zatonęły w morzu niepamięci z biegiem wieków,
Przeto dziś żyjący winniśmy z zapomnienia toni,
Sławę naszych przodków dla potomnych wydobyć,
By z podniesionym czołem dumnie w przyszłość kroczyli,
Jak niegdyś ich dziadowie strzegąc granic Słowiańszczyzny,
Tam gdzie zapomnienia spowite niepamięcią moczary,
Skieruj żwawo dociekliwości swej kroki,
By z bagna obojętności szczerozłoty skarb wydobyć,
Jakim są niespisane dzieje dawnej Słowiańszczyzny…
III.
Krzesane w najkrótszą noc w roku sobótkowe ognie,
Symbolizują niezliczone prastarej Słowiańszczyzny tajemnice,
Choć mglistą pomroką dziejów spowite,
Rozniecające wyobraźnię niczym iskry skrzące płomienie,
Jest wielką prastarej Słowiańszczyzny tajemnicą,
Ten święty ogień rozniecany sobótkową nocą,
A tajemnicą od innych niemniej zawiłą,
I tajemnicą przez wieki zazdrośnie strzeżoną,
Tak piękne niczym sen na jawie,
Rozjaśniane blaskiem sobótkowych ogni lica Słowianek,
Będące niegdyś niedosięgłym dzikich Awarów marzeniem,
Spędzających samotne noce w dalekim stepie,
Są niczym maleńkie złote iskierki,
Trzaskające z rozpalanych letnimi nocami ognisk,
Niczym zaplatane z polnych kwiatów wianki,
Na lustro jeziora zrzucane ze skroni…
IV.
Gdy letnią nocą cichutki szept historii,
O potędze niezwyciężonego państwa Samona wniebogłosy krzyczy,
Miej odwagę by ujrzeć oczyma duszy,
Dziedzictwo którym Samo bieg dziejów zaszczycił,
Jak wypalił swe znamię na biegu dziejów,
Jednocząc licznych plemion walecznych wodzów,
By pobić na wieki okrutnych Awarów,
Srogich dręczycieli i straszliwych ciemięzców,
Jednocząc pod swym berłem Słowian tak licznych,
Wielkiego kraju kładąc tym podwaliny,
Powołując do życia zarodek niezwyciężonej armii,
Dokonał istnych cudów prosty kupiec frankijski,
Wznosili modły do bogów przeszczęśliwi Słowianie,
Chronieni rozległymi granicami i własnym solidnym państwem,
Napominając swe wnuki na przodków ich cienie,
By Samona imię nie zostało zapomniane…
V.
Dzieje wielkiego króla ziem mnogich Kraka,
Skryła w swych mrokach zazdrośnie historia,
By niczym z wielkiego pożaru maleńka iskierka,
Pozostała po nim jedynie legenda,
Niczym wielka spichlerza komora,
Kryjąca w sobie niezliczone złotej pszenicy ziarna,
Skryła w swych ciemnych wiekach historia,
Dzieje wielkiej dynastii sławnego króla Kraka…
Zimne popioły podmuchem nocnego wiatru niesione,
Opowiadają okrutnego króla Popiela dzieje,
Niczym strwożony płomień mosiężnym gasidłem zgaszone,
Gdy prosty oracz poruszył dziejowe kamienie,
Niesione wciąż podmuchem nocnego wiatru popioły,
Z spalonej przed wiekami kamiennej wieży w Kruszwicy,
Żalą się nocami starym wierzbom płaczącym,
Iż były świadkami strasznej złego króla doli…
VI.
A kiedy nagły huraganu powiew,
Pogasi nagle na wzgórzach sobótkowe ognie,
I nadpalone bierwiona skrzącym żarem okraszone,
Rozsypią na wszystkie strony iskierki niezliczone,
Złote iskierki niesione huraganu powiewem,
Zdradzą sekrety Słowiańszczyzny gwiazdom na niebie,
Nim pędem powietrza bezlitośnie zgaszone,
Zasną na wieki przez Chorsa zapomniane,
I odtąd na niedosięgłym nocnym niebie gwiazdy,
Strzec będą świętej prastarej Słowiańszczyzny tajemnicy,
Której nigdy nie zgłębiły opasłe kroniki,
Którą w księgach ledwo nakreślili swym inkaustem mnisi,
I snujące się czarną nocą białe zjawy,
Strzegące spalonych grodów tajemnic,
Krwią pomordowanych w bezlitosnych szturmach wypisanych w ziemi,
Zachowają ich dzieje w nieśmiertelnej duchów pamięci...
Nie rekonstruować, tylko konstruować. Wymyślać sobie od nowa w tym przypadku.
Bardzo ciekawa rozmowa. Dziękuję.
Naszła mnie taka myśl po wysłuchaniu tej bardzo ciekawej, jak zwykle, rozmowy. O bogach greckich i rzymskich uczymy się w szkole i nazywamy to klasyką. A na wierzenia w takie samo wielobóstwo mające swoje korzenie w siłach natury, tylko że na terenach prasłowiańskich i słowiańskich mówimy z pogardą, że to zabobon i pogaństwo, które trzeba wyplemić i się go wstydzić.
Kulturowa kolonizacja
Bardzo ciekawa audycja. Pozdrawiam z Warszawy.
Dziękuję za świetny program. A obrączka do dziś działa🙂
Wg innej koncepcji dolna postać w posągu ze Zbrucza to jedna i ta sama osoba tylko widziana/przedstawiona z trzech różnych stron: frontalnie, oraz z lewej i z prawej strony (tylna nie została przedstawiona, bo nie była artystycznie atrakcyjna).
Dziękuję!!!Prześlę wszystkim swoim uczniom.
Dziękuję za świetną rozmowę👍👏❤
Niszczenie posągu starego bóstwa nie musi oznaczać wiary w jego moc (mimo odrzucenia na rzecz innego). Może oznaczać prosty zamiar dowalenia jego wyznawcom, zniszczenia ich morale oraz odebrania źródła nadziei.
Wartościowy materiał. Proszę o więcej.
Więcej, szerzej i głębiej w temat o nas dawnych.
Pamiętam też wątek (z wcześniejszych rozmów) o runach słowiańskich. Twn wątek jest popularny, a jeśli pamiętam nie ma odzwierciedlenia w materiałach badawczych.
Nie mam nic przeciw bo pragnienie odwołania się do romantycznych, baśniowych aspektów wydaje się być silne, ale mnie interesuje jak było w rzeczywistości.
Święte gaje zostały wycięte z premedytacją i nie pozwolono do ich odtworzenia.Zostaly nazwy miejscowości. .
🙏 świetny wywiad, dziękuję. Jestem absolwentką slawistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego i aktualnie prowadzę badania doktoranckie na temat “Before Religion” w California Institute of Integral Studies w San Francisco. Moja praca opiera się na wykorzystaniu metody autokosmologii.
Jak zwykle super
Uwielbiam Was ❤Dzisiejsza tematyka to strzał w 10!!!Prosze o odcinek o Sulejman ie Wspaniałym i Hurrem ❤
Dziękuję, bardzo miło się słuchało ❤
ok. 18:00
A może trochę inaczej:
1. Chcemy narzucić nową wiarę
2. Ludność boi się swoich starych Bogów
3. Pokazujemy, że możemy nawet obijać te posągi i nic nam się nie dzieje
4. Przekonujemy do zmiany wiary (tamte Bóstwa nie interesują się/nie mają siły/nie istnieją)
❤dziękuję bardzo
witam moje ulubione radio.❤❤
Dziękuję za odcinek
Bardzo ciekawie opowiedziane 👍 Super
Ależ czekałam na ten odcinek!🥰
Polecam podcast Słowiańskie Demony
👍
Jestem po stronie sceptycznej. Bo te przesłanki są z bardzo różnych źródeł -- od wschodu po zachód, od wcześniej do później, a to, że istniała jedna, spójna, wyobrażona część po środku jest tylko domniemaniem.
Bardziej chodzi o to, że religię Słowian jedynie w początkowej fazie ich dziejów uznać można za jednorodną. W trakcie wędrówek Słowian przeszła ona następnie daleko idącą przemianę, zarówno na skutek wewnętrznej ewolucji, jak i wpływów zewnętrznych.
@@Rodzimowierstwo jakieś
przykłady, najlepiej w obszarze rytuałów? czy to tylko wypowiadanie stereotypów?
@@prazroda7099 przykład przemiany w wyniku wpływów zewnętrznych to bóstwa wielotwarzowe i świątynie Słowian Połabskich
@@kuman0110 doprawdy ? a skąd niby te bóstwa wielotwarzowe dotarły oraz skąd świątynie Połabian przyjęły wzornictwo?
@@Rodzimowierstwo na jakiej podstawie mozna uznac za jednorodną? A moze wcale jej nie było? Cały ten podcast to: wydaje mi sie.
Można powiedzieć, że tych zwyczajów słowian sprzed chrztu, to nam zostało "od pioruna", jak głosi miejscowe powiedzenie.
Super
Takie ono naukowe jak oświecenie było epoką rozumu
super , bardzo ciekawe
Rodzimowierstwo, zdecydowanie😊
Oj uczta dla ucha i wiedzy :)
Świetny odcinek, Gratulacje:}
Na ten temat czekałem
Więcej takich filmów ❤
Witam wszystkich obecnych i Pozdrawiam serdecznie. Naszej Religii i Historii musimy szukać w kazamatach Watykanu. To My pierwsi mieliśmy Triglawa jak Oni Trójce Świętą, a inne nazwy Bogów Aniołów czy świętych? No cóż to inne języki i inna kultura. Pozdrawiam serdecznie wszystkich obecnych.
Raczej nie wiadomo, co było pierwsze.
Mega
A po co rekonstruować zatarta religię...mało mamy obecnie różnych izmow..
Słyszałam w dzieciństwie na Podkarpaciu wśród bardzo starych ludzi że demony czy zjawy to nie ochrzczone dusze dzieci, że w nocy w lesie słychać ich płacz, że ognie na bagnach palą diabły, że w lesie jak czujemy że coś za nami idzie, należy wykonać ruch jakby się coś za siebie rzucało i powiedzieć ''bobo, ne kluska'' a 'bobo'' pobiegnie szukać, o dusielcach wskakujących na plecy, południcach i mnóstwo innych , ale ludzie sami mówili że to pogańskie bajdy i zwyczaje ale może coś w nich jest.
Myślę, że było w nich placebo, czyli naturalny sposób na lęki i złudzenia przekazywano kulturowo.
Dzisiejsze zabobony nie ustępują tamtym.
Nigdy nie słyszałam by wyszło to z nauki Kościoła który takie zabobony plenił w konfesjonale.
Kiedy czytam nauki Ojców Pustyni, to ten pierwszy Kościół tworzył od początków naukę o bytach czyli chrześcijańską ontologię i psychologię na najwyższym poziomie, co odkryli benedyktyni w XIX wieku.
Skąd znamy ten mit kosmogoniczny? Z jakich zapisów?
Nasi przodkowie czcili swiete Gaje a obecnie tylko kasa i kasa.
Dlaczego sa takie duze wycinki w naszych lasach ? Nigdy tyle nie wycinali?
Bo tuskomani podpisali umowę z ikeą i w Polsce jest największy tartak tej firmy na świecie. Taki mały interes.😀
@@arekmali1629Bo za piskomuny pisuary na potęgę lasy wycinali.Gospodarka rabunkowa albowiem pisuarom kasy było ciągle mało.Partyjne tłuste koty dojnej zmiany kasy nie nażarte.
Bo pisuaroowym tłustym kotom dojnej zmiany kasy ciągle było mało.Osiem lat wycinki i połowa starodrzewia wycięta.
@@dariuszwedkarz5167 dobra obserwacja ja mysle ze wycieli ze 60% i to zrab zupelny bo kiedys zostawiali podszyt i nasienniki.
Wniosek? Jeśli ktoś chce wracać do słowiańskich korzeni to lasy należy sadzić, a nie wycinać. Mamy wiosnę, więć jak ktoś tak czuje to zachęcam do nasadzeń nowych drzew i krzewów.
Mój ulubiony temat :)
Dobrze się słucha, jednak jeśli kogoś temat rzeczywiście interesuje to zauważy sporo uproszczeń i nieuzasadnionych twierdzen. Mimo wszystko warto posłuchać
Jak dla mnie to Wiara slowiańska, tak podzielona na rozne bóstwa, kojarzy mi sie z Religią prejahwistyczną na bliskim wschodzie
❤
Zna ktoś tą starą anegdotę, jak BÓG zszedł na ziemię porozmawiać z dwoma mężczyznami - jednemu pozwolił pić alkohol, ale zakazał współżyć z kobietami, a temu drugiemu zabronił pic alkoholu, ale pozwolił mieć kilka żon 😅
A później się okazało, że obydwaj mieli delirium tremens i kiłę 😂
Ten pierwszy zostal hodowca owiec.
@@JagnaLesna a drugi prowadzi lekcje dla małych dzieci 😉
@@michalsmolka8772"haha koledzy chodzi o pedofilię ahahah ale śmieszne hihihi koledzy czemu się nie śmiejecie?"
@@Wstydzie Twoja interpretacja, uznajmy że głodnemu chleb na myśli 😁
Swoją drogą babka jeden post wyżej śmiała się z zoofilii, ale Ty się przyczepiłeś tylko do tego.
Chyba moja teoria z głodem jest trafna 😉
Komedia pomyłek, twórcą błyskawic u Greków czyli dla Prokopiusza był Hefajstos z "cyklopami niebiańskimi" Zeus ich tylko używał, a pioruny πιρούνι - piroúni po grecku to "widły" broń berło Hadesa, czyli to co nam tu prezentują to tylko wersja śmiesznych greckich chrześcijańskich interpretacji.
Dokladnie, Zeus zamawial sobie pioruny i tylko nimi rzucal
@@mmgs1148 Mamy inne informacje od Cezara, że Suewi czcili tylko Wulkana, Księżyc i Słońce wtedy się zgadza rzymski Wulkan to grecki Hefajstos, Suewi resztę bogów mieli za bajki, to też się zgadza greckie mity to bajki.
Szkoda,że nie ma żadnych zdjęć do omawianych tematów
O kurczę, a ja się zastanawiałam skąd moja mama wzięła przekonanie, że jęczmień trzeba trzeć złotem - nawet po rozwodzie jej obrączja leżała w koszyku z lekami 😅 dodam, że mama pielęgniarka-agnistyczka, nigdy nie wierzyła w żadne zabobony, nawet tak piwszechne jak pukanie w niemalowane - no nie wpadłabym w życiu na takie pochodzenie tego zalecenia 🤯
A poza tym, to działa. Kilkakrotnie sprawdzone.
❤❤👍👍
Powrót do korzeni,do religii przedchrześcijańskiej,a nie żadnej pogańskiej jak mówią prawie wszędzie.....
Super !!!! A propos obrączki na jęczmień wiem że moja matka to stosowała i działało może to tylko efekt placebo. Dużo się słyszy o działaniu antybakteryjnym złota srebra miedzi mosiądzu cynku ciekawe czy są rzetelne badania w tej sprawie. Temat na odcinek ciekaw jestem opinie naukowej. Można pod to podciągną homeopatię też kontrowersyjna czosnek gorczyca chrzan się nie zepsuje pamiętam też syrop z cebuli. Warto rozwiać wątpliwości.
Czyli jak zawsze z bogami - czyli uklepać sobie, że już nie da rady inaczej i już wszystko musi pasować do naszej "wszechwiedzy" wymagającej pucowania w świątyniach.
1:03:57 niejeden kamień w rzece był figurką
O, ciesze sie na audycję o Aztekach. To fascynujaca mitologia. Zetkniecie sie z nią jest niezwykle odświeżajace dla indoeuropejskiego umysłu.
Witam , na ziemiach polskich doskonale ślady naszej wiedzy , a nie religii [ wierzeń ] zatarł kościół rzymskokatolicki , co do Rusi to są oni od nas młodsi i naszą wiedzę mogli przerobić na wierzenia , żeby zrozumieć kim naprawdę byli nasi pradziadowie i jak potężną wiedzę posiadali , wystarczy poznać polską mowę - tą prawdziwą - a nie ze słownika etymologii j. polskiego , sprawa jest prosta trzeba wiedzieć czemu po polsku oko nazywa się oko , ucho to ucho , a kot to kot itp. . Pozdrawiam .
Polecilibyście jakieś powieści ocierajace sie o te tematykę?
Marta Krajewska, cykl Wilcza dolina.
Jeśli może być fantastyka to polecam: Wierzbicka Katarzyna "To nie jest kraj dla słabych magów" i ciąg dalszy " Z magią jej do twarzy" jest tam Perun, Welles a wszystko dzieje się współcześnie 😊
Dary Bogów - Witold Jabłoński. Słowo i miecz - tego samego autora.
Marcin Mortka "żółte ślepia"
Jak coś lekkiego, to seria "Powiernika" autorstwa Franciszka Piątkowskiego. Dowód na to, że nie tylko "Wiedźmin" umie w prezentację elementów słowiańskiej mitologii.
Za kilka tysięcy lat archeolodzy znajdą tysiące pomników Lenina na terenie dzisiejszej Rosji i Białorusi...
i jesli nie zachowaja sie zadne przekazy pisane itd to beda jak obecnie naukowcy wrózyc z fusów i kreowac: oo to musiał byc jakis bóg, moze od grzmotów. hahaa
A Skoro Pan profesor krytykuje Kronikę Długosza , to co ma do powiedzenia na to że te same Imiona Bogów zostały wymienione również w starszych źródłach ( np. Kronika Łukasza z Kożmina wielkiego )
Po nadejściu Ragnaroku i upadku asgardu, Jako żywi pozostali tylko Thor i Jormungand. Obaj bohaterowie tułając się po bezkresnym Morzu postanowili stworzyć świat na nowo.
W sumie ciekawy jest motyw bezkresnego morza i Chaosu w mitologii, w wielu wierzeniach właśnie od tego zaczyna się historia o bóstwach :D
bo moze to wszystko to wymyslona bajka by jak sarmacja, wygladac głebiej, lepiej. Ze nie bylismy tylko dzikusami latajacymi za zwierzyną i babami, ale było cos wiecej?
Opisu brak bo ekipa niosaca na ostrzu miecza"Monopol na Prawde w regionie" skutecznie o to zadbala.
Glupota Ludzka nie zna granic dlatego i dzis funkcjonuja calkiem niezle "Bajania".
Może nie Nyja tylko Nawia?
U Tolkiena elfy odpływają do krainy wiecznego życia.
Zatartą???
Raczej startą... ☠️
Przykład biblioteki aleksandryjskiej chrześcijanie wzięli sobie do serca. W sumie jak w islamie, barbarzyńcy kulturowi.
Bardzo tendencyjnie oceniasz. To chociażby irlandzcy mnisi w swoich skryptoriach zachowali i przepisywali ogrom dzieł starożytnych, dzięki czemu znamy je do dzisiaj. Gdyby ostanie w pogaństwie było siła napędową i zachowawczą dla kultury, to najpotężniejszym państwem administracyjnie, kulturowo, naukowo byłaby XIV wieczna Litwa, a jakoś nie była. W tym czasie 80% parafii w Królestwie Polskim posiadało szkoły@@halthammerzeit
@@talostulkas Oceniam realistycznie. Garstka mnichów nie była w stanie konkurować z religijnie podburzanym motłochem. Gdyby choć jeden procent ocalili, byłoby o czym mówić.
Nigdy się nie dowiemy jakie skarby kultury i wiedzy zdeptały boże owieczki.
Komu za to dziękować?
@@halthammerzeit O jakim podburzaniu Ty piszesz? Co to są niby za wydarzenia i skąd akurat pewność, że ta garstka mnichów nie uratowała 2% lub więcej? Uważasz, że boże owieczki coś zadeptały, ale nie masz na to nawet dowodów, więc nie czaję po co takie próby oczerniania. Piastowe jednoczyli przed chrztem ziemie różnych plemion i jakoś nikt jakiś oskarżeń o zniszczone "skarby kultury" nie wnosi, a tam grody zdobywane ogniem i mieczem.
Kto szuka, znajdzie dość. Polecamy "Kultura ludowa Słowian" - K. Moszyńskiego.