Ryszard Bilan | Nawet gdybym chciał, to nie mam drogi powrotu

Ryszard Bilan urodził się w 1946 roku w Krakowie, pochodzi ze zasymilowanej rodziny żydowskiej. Rodzice Ryszarda przeżyli wojnę w Łodzi na aryjskich papierach, pochodzili ze Stanisławowa (obecnie tereny Ukrainy). Po wojnie wraz z rodzicami przenosi się do Kłodzka, gdzie ojciec prowadzi zakład tapicerski. W konsekwencji przeżyć okupacyjnych, matka popada w chorobę psychiczną i zostaje przeniesiona do szpitala psychiatrycznego - kontakt między nią, a synem zostaje zerwany. Ojciec zatrudnia do opieki nad synem chrześcijankę pochodzącą z centralnej Polski. Dla Ryszarda zaczyna ona pełnić rolę przybranej matki - Ryszard wiele czasu spędza także na wsi, w Żytowicach, u jej rodziny, którą - jak mówi - on sam adoptował. Jednak wkrótce Ryszard zostaje sam: jego ojciec umiera na gruźlicę, a przybrana matka zrywa z nim kontakt. Jako kilkuletni chłopiec walczy o przeżycie: doświadcza głodu i samotności, aby się utrzymać sprzedaje zegary z kukułką wynajdywane na strychach poniemieckich kamienic Kłodzka. Trafia do domu dziecka, gdzie pierwszy raz doświadcza ustabilizowanego życia. Podejmuje naukę w szkole zawodowej o profilu obróbki szkła oraz kryształów (otrzymuje dyplom szlifierza), zostaje zatrudniony w hucie szkła. Mieszka w Domu Młodego Robotnika, gdzie doświadcza obyczajowości środowiska robotniczego pełnego wulgarności, brutalności i alkoholizmu. On sam jest odmieńcem, jest wolny od nałogów: „Nie pali i nie pije”. Zaczyna naukę w technikum - zostaje wytypowany przez Niemca - przełożonego, w technikum zdaje maturę. Zostaje przeniesiony na stanowisko w Dziale Zbytu. Planuje studia na wydziale ekonomii, a także karierę artystyczną. Plany na przyszłość zostają zakłócone przez wydarzenia Marca. W 1967 roku, po wybuchu wojny sześciodniowej, pierwszy raz w swoim życiu, doświadcza antysemityzmu. Staje się obiektem co raz większego zainteresowania oraz subtelnych aluzji w życiu codziennym. W 1968 roku mieszka wraz z innymi robotnikami huty w Domu Młodego Robotnika w Szczytnej, wtedy doświadcza przemocy psychicznej i fizycznej będącej konsekwencją nagonki antysemickiej. „W tym okresie każdy mógł mi napluć w twarz, mógł mnie sponiewierać. Ja nawet nie miałem tej świadomości, że ktoś za mną stoi. Nikt. Ani państwo, żadna instytucja religijna, która powołana jest do jakiejś moralności, do jakiegoś człowieczeństwa. Wtedy, z tym kawałkiem papieru, można było ze mną zrobić wszystko. Nikt by się o mnie nie upomniał. Ja chciałem być człowiekiem, jak chciałem być Polakiem. Ja byłem przecież wychowany tutaj” - mówi. Wraz z żoną decyduje się na emigrację. Wyjeżdżają pociągiem do Wiednia; on chce jechać do Ameryki, ona do Izraela, gdzie miała rodzinę. Po przyjeździe do Izraela zostają zakwaterowani w Akko, gdzie otrzymują nowe mieszkanie, uczestniczą w ulpanie. Ryszard Bilan zdaje egzaminy wstępne na Uniwersytet Techniczny oraz do wyższej szkoły artystycznej. Obecnie Ryszard Bilan mieszka w Paryżu. Dzisiaj mówi o sobie: „Jestem człowiekiem bez przeszłości” - „Ja miałem pieskie życie, ale ja nie chciałem wyjeżdżać. Ja dla pieniędzy bym nigdy nie wyjechał”, „Trzeba było być bardzo odważnym, żeby zostać i trzeba było być bardzo odważnym, żeby wyjechać”.
NAZWISKO ROZMÓWCY: Ryszard Bilan
WYWIAD PRZEPROWADZIŁ: Józef Markiewicz
NAGRANIE: Józef Markiewicz
DATA NAGRANIA: 19 października 2017
PRAWA AUTORSKIE DO NAGRANIA: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
Poznaj kolekcję historii mówionej Muzeum POLIN: sztetl.org.pl/pl/historia-mow...
Subskrybuj nasz kanał: / @historiamowionapolin
Oglądaj kanały Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN:
POLIN (zapowiedzi i relacje z wydarzeń w Muzeum): / mhzp2013
Wirtualny Sztetl (historia i kultura polskich Żydów): / wirtualnysztetl
Polscy Sprawiedliwi (historie pomocy udzielanej Żydom podczas Zagłady): / polscysprawiedliwi
Kontakt w sprawie udostępnienia wywiadu: [e-mail]
#MuzeumPolin #HistoriaMówiona #marzec68