Της Τρίχας το Γεφύρι - Χρύσανθος και Τασούλα / The bridge of Triha - Chrysanthos and Tassoula

Ο Χρύσανθος Θεοδωρίδης, το "αηδόνι του Πόντου", γεννήθηκε το 1934 στην Οινόη Κοζάνης από γονείς Πόντιους, που κατάγονταν από το Καρς του Καυκάσου.
Με την έκρηξη του Εμφυλίου Πολέμου ήρθε με την οικογένειά του στην Δραπετσώνα.
Το 1967 παντρεύτηκε την Αναστασία (Τασούλα, Σούλα) Παχατουρίδου.
Στο βίντεο αυτό, από το ντοκιμαντέρ "Ο Χρύσανθος στη Σουηδία", τραγουδά μαζί με τη σύζυγό του "Της Τρίχας το γεφύρι", ένα τραγούδι ποντιακό (παραλογή) της ευρύτερης περιοχής Τραπεζούντας, που μοιάζει στιχουργικά με το «Γεφύρι της Άρτας». Αναφέρεται στο γεφύρι που βρίσκεται στο δρόμο Τραπεζούντας- Ερζερούμ, σε απόσταση 18 χιλιομέτρων από την Τραπεζούντα, και ενώνει τις δύο όχθες του ποταμού Πυξίτη (του "Δάφνου").
Σύμφωνα με τον θρύλο, που απηχεί προχριστιανικές εποχές με θεούς - στοιχεία της φύσης που απαιτούσαν ανθρωποθυσίες, ο πρωτομάστορας για να στεριώσει το γιοφύρι, θυσίασε στα θεμέλιά του τη γυναίκα του.
Η Τασούλα, εξαιρετική ερμηνεύτρια των ποντιακών τραγουδιών, έχει τόνους παρόμοιους με τον κόντρα τενόρο Χρύσανθο, καθώς όπως ακούμε, είναι κοντράλτο. (Ακούστε άλλο ένα ποντιακό τραγούδι από την Τασούλα εδώ: • Ομάλ' Καρσλίδικο - Σο... ) Το ζευγάρι ερμηνεύει το τραγούδι διαλογικά, με τον άντρα να κάνει τον αφηγητή και τον πρωτομάστορα και τη γυναίκα να παίζει το ρόλο του δαίμονα του ποταμού.
Ποντιακή λύρα παίζει ο Δημήτρης Κουγιουμτζίδης.
Ο Χρύσανθος Θεοδωρίδης έφυγε από αυτή τη ζωή τον Μάρτιο του 2005 και η Τασούλα Παχατουρίδου - Θεοδωρίδου τον Δεκέμβριο του 2018. Εδώ ακούτε ένα τραγούδι που ο Χρύσανθος έγραψε για την Τασούλα: • ΕΣΥ ΕΙΣΑΙ ΤΟ ΣΤΟΥΛΑΡΙ ...
Στίχοι
Σην γέφυραν, σην γέφυραν, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ,
ση Τρίχας το γεφύρι, ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε,
ση Τρίχας το γεφύρι, ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε,
χίλιοι μαστόροι έχτιζαν, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ,
και μύριοι μαθητάδες, ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε.
Όλεν την μέραν έχτιζαν, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ,
κι αποβραδίς εχαλάουτον, ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε.
- Ντο δεις με πρωτομάστορα, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ,
να στένω το γεφύρι σ’, ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε;
- Αν δίγω σε τον κύρην μου, κόρ’ ανάμνον κόρ’ ανάμνον,
άλλον κύρην πα κι έχω, Κόρ’ έπαρ’ ύπνον κι ας πάμε.
- Ντο δεις με πρωτομάστορα, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ,
να στένω το γεφύρι, ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε;
- Αν δίγω σε την μάναν μου, κόρ’ ανάμνον κόρ’ ανάμνον,
άλλον μάναν πα κι έχω, Κόρ’ έπαρ’ ύπνον κι ας πάμε.
- Ντο δεις με πρωτομάστορα, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ,
να στένω το γεφύρι, ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε;
- Αν δίγω σε την κάλη μου, κόρ’ ανάμνον κόρ’ ανάμνον,
καλύτερον ευρήκω! Κόρ’ έπαρ’ ύπνον κι ας πάμε.
Το τραγούδι αυτό χορεύεται με διπάτ'. Ο ποντιακός χορός διπάτ', πήρε την ονομασία του από τα δύο ρυθμικά μέτρα ή πόδες ή πατήματα, δηλαδή 4/8 και 5/8, από τα οποία αποτελείται ο εννεάσημος ρυθμός, εννέα όγδοα (9/8), στον οποίο χορεύεται το διπάτ'.
IN ENGLISH
Chrysanthos Theodoridis, the "Nightingale of Pontos", was born in 1934 in Oinoi of Kozani to Pontian parents, who came from Kars in the Caucasus.
With the outbreak of the Civil War he came with his family to Drapetsona.
In 1967, he married Anastasia (Tassoula, Soula) Pahatouridou.
In this video, from the documentary "Chrysanthos in Sweden", he sings with his wife "The bridge of Triha", a Pontic song (paralogue) from the wider Trebizond (Trabzon) area, which is lyrically similar to "The bridge of Arta".
It refers to the bridge located on the Trabzon-Erzerum road, at a distance of 18 kilometers from Trabzon, which joins the two banks of the river Pyxitis ("Daphnos").
According to the legend, which echoes pre-Christian times with gods - elements of nature that required human sacrifices, the master craftsman sacrificed his wife on the bridge foundation, in order to consolidate the bridge.
Tassoula, an excellent interpreter of Pontic songs, has tones similar to Chrysanthos, a contra tenor, since as we hear, she is a contralto. (Here's another Pontic song sung by Tassoula: • Ομάλ' Καρσλίδικο - Σο... ) The pair performs the song dialogically, with the man acting as the narrator and master craftsman and the woman playing the role of the river demon.
Dimitris Kougioumtzidis plays the Pontic lyre.
Chrysanthos Theodoridis left this life in March 2005 and Tassoula Pachatouridou - Theodoridou in December 2018. Here's a song Chrysanthos wrote for Tassoula: • ΕΣΥ ΕΙΣΑΙ ΤΟ ΣΤΟΥΛΑΡΙ ...
This song is danced in 'Dipat'. The "Dipat" dance from Pontus took its name from the two rhythmic measures or feet (dio = two, patima = feet in greek - di-pat, dipat), or 4/8 and 5/8, of which the nine-beat rhythm, or nine eighth (9/8), in which the dipat is danced.