Leren Restaureren - 2

www.lerenrestaureren.nl
Het woord voegspecie wordt gebruikt voor het met water verwerkbaar gemaakte mengsel van bindmiddel en zand. De verharde specie noemen we voegmortel. Met mortel wordt ook wel het nog niet met water aangemaakte mengsel van bindmiddel en zand aangeduid. Denk hierbij maar aan bijvoorbeeld, "prefab droge voegmortel'
Om een goede voegspecie voor de verwerking en een goede mortel na verwerking (uitgehard) te krijgen, moeten er een aantal stoffen zorgvuldig met elkaar gemengd worden. Een goede menging van de stoffen wordt verkregen door allereerst precies af te meten. Er wordt altijd in gelijke volumedelen afgemeten. De aangegeven verhoudingen beginnen altijd met het bindmiddel en daarna met het aggregaat (zand). Het voegzand mag niet té nat of té droog zijn. Het beste is een aarde-droog voegzand. Kleurstoffen dienen eerst door een fijne bakkerszeef worden gehaald om kleurpitten in de voegspecie te vermijden. Kleurstoffen moeten eerst met het bindmiddel worden vermengd, en pas daarna met het voegzand. Om er zeker van te zijn dat er geen ongerechtigheden in de droge mortel zitten wordt de droge mortel door een fijnmazige zeef gehaald.
De stoffen zijn te verdelen in de volgende hoofdgroepen:
• Bindmiddelen; de "lijm" om de onderdelen aan elkaar te plakken.
• Aggregaat (zand); het voegzand dat het "skelet" van de voegspecie vormt.
• Kleurstoffen; die de kleur van de voeg beïnvloeden.
Water maakt tenslotte de samenstelling verwerkbaar en laat de hydraulische kalk of cement verharden.
Verhardingsprincipes bindmiddelen voor voegspecie:
Luchtkalk:
Bij luchtverharding gaat het om een chemische reactie tussen luchtkalk en koolzuurgas (kooldioxide). Luchtkalk is een zuivere kalk dat enkel met koolzuurgas uit de lucht verhardt. In het algemeen wordt dit een luchtverhardende kalk genoemd. Onder luchtkalk rekenen we de steenkalk.
Bij de reactie tussen luchtkalk en koolzuurgas (kooldioxide) wordt kalksteen gevormd. De chemische benaming van kalksteen is calciumcarbonaat en het wordt chemisch aangeduid met CaC03. Koolzuurgas (kooldioxide) wordt o.a. geproduceerd door de mens en dier. Bijvoorbeeld door het uitademen en het uitscheiden van afvalstoffen. Het verhardingsproces van een luchtkalkmortel gaat heel traag omdat het afhankelijk is van een goede indringing van het koolzuurgas. Willen we de luchtkalkmortel als kalkspecie gaan verwerken zullen we hier water aan moeten toevoegen. Omdat de zuivere luchtkalk enkel reageert met koolzuurgas en niet met water, zal het water eerst moeten verdampen voordat het koolzuurgas kan binnendringen. Een harde baksteen (dichte poriën) of een zachte baksteen (open poriën) speelt in het verhardingsproces daarbij een grote rol. Het binnendringen van het koolzuurgas naar de kalkmortel zal in een zachte baksteen beter gaan dan in een harde baksteen. Daarom wordt het metselen en voegen met enkel een luchtkalkmortel sterk afgeraden omdat het jaren kan duren voordat de luchtkalkmortel op sterkte kan komen.
Schelpenkalk
Bij schelpkalk was het verhardingsprincipe bijna hetzelfde als bij de zuivere luchtkalk met dit verschil dat door de onzuiverheden, zoals kleideeltjes, kooltjes en zand die met de schelpkalk mee werden verbrand, we de schelpkalk zwak hydraulisch kunnen noemen. Dat wil zeggen dat door het binnendringen van koolzuurgas én water(damp) de uiteindelijke verharding tot stand komt. De schelpkalk was lichtgrijs van kleur.
Helaas is door het sluiten van de schelpkalkovens de schelpenkalk niet meer te verkrijgen en bestaat enkel dit emaille bordje nog.
Natuurlijk hydraulische kalk:
De natuurlijke hydraulische kalk van Saint Astier wordt het verkregen door het branden (tussen de 800° tot 1000 °) van kalksteen welke al van nature mineralen en kleideeltjes bevat die tijdens het brandproces worden omgezet in silicaten en aluminaten van calcium. Na het branden en blussen van de steen ontstaat hierdoor een bindmiddel met naast een luchthardend kalkaandeel ook een met water reagerend hydraulisch aandeel (de mineralen en kleideeltjes). De afkorting van de Natuurlijke Hydraulische Lime (kalk) is NHL. Het cijfer achter NHL geeft de elasticiteitsmodulus (eigenschap) van het materiaal aan. Zo zal de NHL 2 langzamer op sterkte komen dan de NHL 3.5 of de NHL 5. Dus hoe hoger het cijfer wordt (meer mineralen en kleideeltjes in de kalk) des te meer de hydrauliciteit en dus ook de taaiheid (elasticiteit) van de natuurlijke hydraulische kalk toeneemt.
Aggregaat (zand):
Het skelet van de metsel- en voegspecie is zand. Zand is er in alle soorten en maten, en dus is het belangrijk om hier een juiste keuze in te maken. Niet elk zand is voor het maken van een mortel geschikt. Zo zal naar de fijnheid, de zuiverheid en de kleur van het zand moeten worden gekeken. De gradatie van zand is mede bepalend voor de compatibiliteit (samenwerken) met het bestaande metsel- en voegwerk [...