Starożytna Skandynawia. Nordycka epoka brązu - Hiperborea
Вставка
- Опубліковано 4 сер 2024
- Mapa kontynentu europejskiego widziana oczami starożytnych, nawet tych najlepiej wykształconych i obytych ze światem zewnętrznym pełna była białych plam. W zasadzie przez dużą część starożytności tych plam było nieraz więcej aniżeli terenu znanego, zbadanego. Nieznane plamy wypełniano mitycznymi krainami pełnymi legendarnych potworów, tajemniczych ludów i nieznanych bogów. Jedną z takich krain była Hiperborea, legendarna kraina leżąca gdzieś na północy cywilizowanego świata jak zwykli określać swoje domeny zarówno Grecy jak Rzymianie. Hiperborea miała być zamieszkana przez szczęśliwe ludy obdarzone wszelkimi błogosławieństwami jakie mogła im podarować natura i szczodre bóstwa.
Wesprzyj nas na:
patronite.pl/mrocznewieki
buycoffee.to/mrocznewieki
0:00 Wstęp
0:20 Hiperborea
3:45 Nordycka epoka brązu
5:46 Kultura ceramiki sznurowej
7:21 Kultura toporów bojowych
8:20 Początki epoki brązu
11:20 Wymiana handlowa z południem
12:25 Naskalne ryciny
18:48 Genomika nierówności
20:52 Kivik
25:45 Hågahögen
28:55 Dziewczyna z Egtved
31:55 Borum Eshøj
34:12 Dziewczyna ze Skrydstrup
35:40 Pochówki w bagnach
36:20 Słoneczny wóz z Trundholm
38:22 Hełmy z Veksø
42:22 Groby łodziowe
43:30 Problemy z importem metali
48:22 Zmierzch epoki
Patroni:
Mateusz, Tomasz, Damian, Krzysztof, Andrzej, Piotr, Rafał, Eliza, Krzysztof, Jakob, Patryk, Kuba, hhczl qq, Bartosz, Kasia, Norbert
Treść przygotował i przeczytał Michał Kuźniar. Wszystkie wykorzystane źródła znajdziecie w opisie odcinka. Podcast Mroczne Wieki można wspierać na patronite.pl/mrocznewieki Serdecznie dziękuję wszystkim patronom!
Literatura:
Cunliffe B., Europe between the oceans. 9000 BC - AD 1000
Durham K., Długie łodzie wikingów
Goldhahn J. i Ling J., Bronze Age Rock Art in Northern Europe: Context and Interpretations, [w:] The Oxford Handbook of the European Bronze Age
Kempiński A., Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich
Reich D., Kim jesteśmy, skąd przyszliśmy…
Thrane H., Scandinavia, [w:] The Oxford Handbook of the European Bronze Age
Źródła internetowe:
www.science.org/content/artic...
nat.au.dk/en/about-the-facult...\
en.natmus.dk/historical-knowl...
Słuchaj również na:
Spotify - tinyurl.com/yws22rpe
Apple Podcasts - tinyurl.com/2rzv8hkc
Google Podcasts - tinyurl.com/2k2db7xy
Muzyka w tle:
audiojungle.net/item/dark-mys...
audiojungle.net/item/requiem-...
audiojungle.net/item/high-ten...
audiojungle.net/item/dark-eth...
Sobota wieczór, whisky i to. Idealny czas.
Nie pij
Zamiast spać (rano do zrobienia 660km) to patrzę i słucham.
Elegancko.
wciągające, to prawda.
Najlepsze podsumowanie najważniejszych odkryć archeologicznych Skandynawii epoki brązu jakie oglądałam, i to biorąc pod uwagę anglojęzyczne filmy. Brawo, brawo!
Dziękuję
Uwielbiam te podcasty, tematy, wiedza, klimat i jakość jak zwykle na wysokim poziomie. Zawsze wyczekuje nowych odcinków, także życzę dużo energii i zacięcia do tworzenia tych treści ;)
Dzięki :)
Dzięki wielkie, dobry materiał na tyle iż czuje jeszcze jakiś niedosyt wiedzy o tym okresie i miejscu.
To jest bardzo ogólny materiał o tym okresie, ale w sumie na YT (nawet anglojęzycznym) nie znalazłem nic dłuższego. History Time i Dan Davis czasem poruszali tę tematykę.
Jak zawsze chapeau bas. Interesuje mnie archeologia analizująca zmiany klimatyczne i ich wpływ na migracje, rozwoj oraz upadek cywilizacji. Sa jakieś ciekawe, godne polecenia źródła, opracowania? Dość szokujące wydaje się, że jeszcze 2 tys. lat p.n.e. Skandynawia miała klimat obecnych Niemiec.
Jeżeli nie masz problemów z angielskim to masa dobrych artykułów znajduje się na jstor.org, poprzedni film (o Fimbulvetr) przygotowywałem w dużej mierze na ich podstawie. Darmowe konto pozwala przeczytać online do 100 artykułów miesięcznie.
Wspaniały materiał.
Swietne jak zawsze.
To już kolejny materiał który oglądałam na tym kanale. Jestem pod ogromnym wrażeniem wiedzy, merytorycznego przygotowania i ciekawego przedstawienia tematu.
Dodatkowym atutem jest piękny głos.
Bardzo dziękuję 🙂
Dziękuję bardzo :)
👍 kciuk dla zasięgów 👍
Jak zwykle super materiał. Dziękuję że jesteście 👍👍👍. Ciekawa informacja oraz oprawa .
Dzięki :)
Bardzo interesujące, dziękuję.
Kolejny fajny odcinek pozdrawiam serdecznie
Świetny materiał zresztą jak zwykle.
Pozdrawiam.
Pozdrawiam
Super kanał. Powiększa wiedzę.
Bardzo dobry materiał
Kozacki podcast. Oby więcej tego, przy pracy na nocki czas leci nie wiem kiedy. Dobre opracowanie. Nie irytująca dykcja i głos (jestem na to wyczulony - niestety bo pewnie dużo tracę).
Po prostu świetnie się slucha, pozdrawiam
Dzięki!
@hubix2558 Przypuszczam,ze na Wiejskiej! He he! PZDR!!!!
Dziękuję 🌷
Świetnie opracowany materiał i dobra robota. Brakuje omówienia ziem polskich. Nie możliwe żeby południowy brzeg Bałtyku był pustunią.
To jest materiał o nordyckiej epoce brązu, o Skandynawii. Nie poruszam w nim terenów obecnej Polski i nigdzie nie twierdzę, że była pustynią.
@@mrocznewieki moim zdaniem południowe wybrzeża Bałtyku również zasiedlali Skandydawowie. Południe było pokryte jeziorami i zatokami. Na pewno tam ktoś mieszkał tylko morze przesunęło się przez wieki kilometry na południe.
@@mariuszwieczorek8242 oczywiście że ludzie tam mieszkali, ale jak już to była kultura łużycka.
@@mrocznewieki ok. Jednak na rozum to północ i zachód zasiedlali Germanie/Nordycy, a południe i wschód już nie. Moim zdaniem całe wybrzeże Bałtyku zasiedlali Germanie/Nordycy. Dopiero później wyparły ich inne ludy. Wolał bym by to byli Słowianie ale Słowianie przyszli ze wschodu i wymieszali się z tubylcami. Dlatego mamy geny tubylców i migrantów.
@@mariuszwieczorek8242 Germanie mogli trafić do Skandynawii idąc wzdłuż północnych wybrzeży Bałtyku. U nas w epoce brązu była kultura łużycka która rozbili Scytowie w VIII/VI w p.n.e. ale dała początek różnym ludom, w tym naszym przodkom Wenedom.
Dzięki
Dobra robota 👍
Dzięki :)
brawo i dziękuję
Dzięki :)
W końcu jakiś materiał na polskim UA-cam o Hiperborei
świetnie opracowane :)
Dzięki!
Tęsknie za podkastami tych tematów.
Pozdrawiam:)
Aaah nareszcie
Bardzo lubię twoje materiały, super głos - mega się słucha.
Wielkie dzięki :)
Chłopie robisz coś pięknego ! Pozdrawiamy ! Zespół WANDAL
Dziękuje, pozdrawiam
3:10 dzieki za mapke. Zapomialem calkowicie ze starożytni nie uwzgledniali ze zyja na kulistej planecie niznanych sobie rozmiarow. To pomaga w zrozumieniu ich waskiej perspektywy.
Bardzo ciekawy materiał. Dziękuję.
Świetny materiał jak zawsze. Widać wzorowe naukowe podejście. Gratuluję! ps. jesteś po historii czy archeologii?
Po ekonomii.
@@mrocznewieki uu no to nieźle. kwerenda historyczna na wysokim, zawodowym poziomie.
Ahh, tego nie było trzeba
Bardzo lubię twoje oba podkasty, umilają mi czas w pracy (rozwożę zakupy na rowerze). Drobna uwaga. Domyślam się, że nie oglądałeś serialu Vikings do końca. Pod koniec, już nie pamiętam kiedy dokładnie, pojawili się Samowie.
Tak, ktoś zwrócił mi już na to uwagę. Nie oglądałem późniejszych sezonów.
@@mrocznewieki Hiperborea nie tylko istniała, ale Hiperborejczykowie najechali Rzeczypospolitą. Pisze o tym Sienkiewicz w Potopie. Nikt prawie o tym nie wie, bo w filmie nic o tym nie było.
@@Alfaomega2003 W którym miejscu.
@@desperat1000 No w "Potopie" było, że Polskę najechali Hiperborejczykowie a ich wodzem był Chowański.
prędkość 1.25 to błogosławieństwo
A ja predkosc normalna i jeszcze czesto cofam :D
Fajne to chciałbym więcej podkastów
o prehistorii ludów Europy
Pozdrawiam
Wzajemnie :)
Już wiem czym sie inspirował Walaszek
Szukam zbioru(play listy) bo grzechem byłoby coś opuścić, dzięki wielkie, sub i pozdrówka.
Są playlisty na stronie kanału.
Czesc, jesli na przyszle materialy bedziesz potrzebowal video z drona albo kamery, mam lub moge nagrac nieodplatnie, w Trøndelag rozne materialy, malowidla naskalne, kopiec lodzi, kopce, ujecia gor itp. Pozdrawiam, dzieki za fajny material
Taktyczny :)
Gdzieś kiedyś czytałem, chyba u Edmunda Kosiarza, że żagiel w północnej Europie to zasługa Rzymian. Z północnej Galii miał wędrować powoli na wschód, wzdłuż wybrzeży morza północnego. Kosiarz to był marynarz, nie historyk i to było pisane dawno, ale może tak właśnie było.
To są jedynie hipotezy. Rzymianie pływali statkami żaglowymi na Morzu Północnym już w I w. p.n.e. (dwie wyprawy Cezara do Brytanii, późniejszy podbój Germanii z wykorzystaniem floty nad Renem i w okolicach dzisiejszych Niderlandów). Ale Celtowie znali żagiel jeszcze wcześniej, Cezar walczył na morzu z bretońskimi Wenetami, a używali oni statków żaglowych. Pomimo tego w Skandynawii żagiel pojawia się dopiero w VIII wieku na jakimś kamieniu z Gotlandii. Celtowie prędzej poznaliby żagiel od Greków lub Fenicjan aniżeli od Rzymian, którzy dopiero w III w. p.n.e. zaczeli dominować na Morzu Śródziemnym, a na północy jeszcze później więc teoria o Rzymianach, którzy przynieśli żagiel na północ wydaje mi się mieć słabe podstawy.
👍👍👍👍👌👌👌👌👌👌👌
Nasze wybrzeże też się przesunęło o kilometry na południe , A tym samym osady.
hiperborea pasuje idealnie do terenów Polski okresu pucharów lejkowatych spokojny zasobny lud
Legenda o Hiperborei została zaczerpnięta przez Greków prawdopodobnie od Traków (kraina leżąca na północ od wiatru północnego). Legenda może być dalekim odbiciem pamięci o dość rozwiniętej rolniczej kulturze Cucuteni-Tripolje (4500- 2750 p.n.e.) która w końcu epoki kamienia rozwinęła się na obszarze Rumunii i Ukrainy na zachód od Dniepru. Prawdopodobnie stamtąd wywodzi się spora część tradycji kulturowych i religijnych Indoeuropejczyków. Cześć ludów indoeuropejskich przejęła je bezpośrednio - część na zasadzie dyfuzji po sąsiedzku - kultura Jamnaja, kultury ceramiki sznurowej. Lokalizację indoeuropejskich przed 3000 p.n.e. można tylko zgadywać na podstawie podobieństw językowych - najbardziej prawdopodobne wydaje się przyjęcie, że bliski związek z kulturą Cucuteni mieli Latynowie, Grecy, Celtowie, Dakowie i Trakowie, Frygowie. W bliskim sąsiedztwie zamieszkiwali Proto-Słowanie (północny wschód od C-T wschodnie odłamy kultury amfor kulistych i ceramiki sznurowej) Proto-Bałtowie (północ od C-T - ceramika sznurowa), Ariowie, Iranczycy, Hetyci, Ormianie i dalej Scytowie (na schód od C-T - kultura Jamnaja). Ilirowie (na Bałkanach). Germanie (zachodnie odłamy kultury pucharów lejkowatych, amfor kulistych i ceramiki sznurowej) przejęli wpływy kultury Cucuteni-Tripolje za pośrednictwem Proto-Słowian między 3000 a 2000 p.n.e, gdy jeszcze różnice językowe pomiędzy oboma grupami były mniejsze. To jednak tylko zgadywanie na podstawie podobieństw językowych.
Bardzo ciekawa teoria, epizod o Cucuteni-Tripolje jest gdzieś wśród moich planów na przyszłość.
@@mrocznewieki Owzem swego czasu próbowałem sobie jakoś uporządkować chronologicznie i geograficznie europejskie kultury neolitu i brązu i konstatacja była taka, ze ni w ząb się nie da tego uporządkować. Gęstość zaludnienia była mniejsza, wiec czasem po kilka kultur istniało równolegle na tym samym obszarze. Np. dla Polski ciekawe jest zazębianie się kultur puchrów lejkowatych lendzielskiej, polgarskiej, amfor kulistych i początków ceramiki sznurowej. Kolejny problem jest taki, jak w Ameryce Północnej wśród kultur indiańskich - warunki geograficzne, np. lasy lub stepy narzucają określony tryb życia i częśto wiele plemion o różnych jezykach ma identyczną kulturę materialną. Dlatego powiedzmy kulturę Cucuteni Tripolje (albo Badeńską) możemy wiązać z jakimś określonym językiem, a już w przypadku kultur o dużym zasiegu (pucharów lejkowatych, amfor kulistych, ceramiki sznurowej/ toporów bojowych, czy Jamnaja (grobów jamowych) nie wiemy na 100% czy to były nawet ludy z tej samej rodziny jezykowej - czy kultura Jamnaja to tylko plemiona indoeuropejskie czy też np. ugrofińskie - bo step wymuszał podobny styl życia. Poza tym zawsze jest kwestia interpretacji znalezisk. Np. kultura toporów bojowych (odłam ceramiki sznurowej). Topory są małe. Mówiąc żartem może to być nie tyle kultura toporów bojowych, co kultura ciupażek do cięcia drewna na opał używanych przez hodowców bydła, którzy wędrowali i osiedlali się w sposób pokojowy pomiędzy plemionami rolniczymi. Przy skąpej ilości danych trzeba mieć w tyle głowy takie alteratywne tłumaczenia.
@@mrocznewieki szkielet wyjściowy można wyjść z opisu Andrzeja Dąbka "Początki Ludów, Indoeuropejczycy - Słowianie" - tyle że autor pomylił się o rząd wielkości podać liczebność ludności kultury Cucuteni Tripolje w stosunku do ogólnej populacji świata. Poza tym jest to niezłe wprowadzenie. W bardziej popularnych książkach na temat Cucuteni Tripolje jest niewiele, a specjalistyczne prace archeologiczne bywają niestrawne i trudne do przełożenia na język bardziej przyjazny dla masowego odbiorcy. Z tego co pamiętam kulturę odkrył chyba czeski archeolog Chwojka.
Będzie może coś o Awarach? Bo nigdzie nic o nich nie ma, a to ciekawy temat moim zdaniem
Tak, w przyszłości na pewno. Teraz robię Hunów.
@@mrocznewieki cywilizacje stepów to ciekawy temat.
W zasadzie Samowie pojawili się jeszcze w serialu Wikingowie, ale nie pamiętam w którym sezonie
Możliwe, odpadłem z tego serialu gdzieś w czwartym sezonie więc mogłem nie dotrwać.
10:00 Praindoeuropejski nie oznacza przedindoeuropejskiego! Przedrostek pra- stosujemy w przypadku formy wczesnej, ale wyraźnie spokrewnionej, czy wręcz będącej źródłem. W tym wypadku sugerujesz, iż indoeuropejczycy wywodzą się od Samów. Podejrzewam z kontekstu, że chciałeś zaznaczyć odrębność tych kultur od napływowych, związanych z językami indoeuropejskimi, ale wyszło Ci coś wręcz przeciwnego.
Tak, pomyliłem się. Dwie osoby już zwróciły na to uwagę.
Poproszę o dane na temat muzyki wykorzystanej w filmie jako podkład.
W opisie powinny być wymienione kawałki.
Najpierw Hiperborea,
potem Winetta,
potem Atlantyda,
potem Yonaguni,
Czy Hiperborea mogła być zatopionym kontynentem MU ?
A ja myślałem że będzie coś o Królowej Egiptu Ostatniej
Niestety nie mam w planach Kleopatry w najbliższej przyszłości. Słuchacze wolą Hunów i Scytów :)
:))
31:10 A moze to byl wabik?Tutaj celuj?!
Samowie wystąpili w serialu „Wikingowie” w bodajże 5. sezonie.
Nie dotrwałem w takim razie. Odpuściłem sobie ten serial znacznie wcześniej.
Hiperborea - to raczej kraina Prasłowian, czyli na południe od Bałtyku.
Czekałem z niecierpliwością na taki komentarz :)
do Skandynawii nie dotarł żaden potomek Yamnaya. Kultura ceramiki sznurowej jest dziełem ludów lasostepu, nie stepu. Genetycznie tożsami z Yamnaya na poziomie autosomalnym, mają jednak inne haplogrupy Y-DNA - R1a oraz R1b-U106 lub R1b-P312, podczas gdy Yamnaya bez wyjątku mieli R1b-Z2103 i w ekspansji do Europy zatrzymali się na linii stepu w Panonii.
9:55 nie chodziło czasem o słowo "preindoeuropejskich", zamiast "praindoeuropejskich"?
Tak, pomyliłem się.
Odnośnie rogów to jeszcze kreta.
Serial wikingowie
Nie pamiętam dokładnie ale bylu tam
nie ma żadnych dowodów na obecność Kimmerów w Panonii
Kultura toporów to prawdopodobnie indoeuropejczycy - czy dobrze zrozumiałem? Btw najlepszy polskojęzyczny kanał o historii ,,dawniejszej,,.
Tak, kultura toporów to odłam kultury ceramiki sznurowej a ci byli w prostej linii potomkami Yamnaya.
@@mrocznewieki Tyle że Yamnaya (po ludzku i normalnie Jamna) to raczej ludzie z męskim znacznikiem R1b czyli przodkowie przedindoeuropejskich mieszkańców Europy Zach. Można ich wiązać z kulturą pucharów dzwonowatych. Kultura ceramiki sznurowej wywodzi się z Europy Śr. Przede wszystkim należy pamiętać, że kultura archeologiczna przeważnie ma się nijak do ugrupowań etnicznych.
@@matyjaszmatyszek7306 członkowie kultury ceramiki sznurowej pochodzą z mieszanki ludów neolitycznych oraz indoeuropejczyków (Yamnaya - ewentualnie "kultura grobów jamowych"), są więc bezpośrednimi potomkami Yamnaya.
@@mrocznewieki Kultury ceramiki sznurowej i grobów jamowych współistniały ze sobą, więc nie może jedna wywodzić się z drugiej. To tyle o kulturach. Natomiast jakie etnosy zamieszkiwały obszary obu kultur jest tajemnicą. Choć może nie do końca. W świetle badań antropologicznych współcześni mieszkańcy Polski są w większości potomkami ludzi z kultury ceramiki sznurowej z końca II tys. p.n.e. Natomiast genetyka wiąże ludzi kultury grobów jamowych z Europą Zach. (haplogrupa R1b).
Indoeuropejczycy raczej nie wywodzą się z południowej Rosji i Ukrainy tylko z terenów leśnych Europy wschodniej i Środkowej. Romantyczne obrazy stepowych jeźdźców i łuczników jako przodków współczesnych Europejczyków przynależą już do świata fantazji.
@@matyjaszmatyszek7306 "tym samym dane genetyczne pozwoliły rozstrzygnąć toczący się od dekad spór archeologów o naturę relacji między kulturą grobów jamowych a kulturą ceramiki sznurowej (...) Badania DNA pokazały jednak, że w zależności między kulturą grobów jamowych a kulturą ceramiki sznurowej wynikała głównie z przepływu ludzi. Twórcy kultury ceramiki sznurowej przynajmniej w genetycznym sensie byli po prostu zachodnią odnogą kultury grobów jamowych". "D. Reich, "Kim jesteśmy skąd przyszlismy.... s. 147-8. Badania sprzed kilku lat które Reich prowadził razem z I. Lazaridisem i N. Pattersonem, książka wydana w 2018, czyli dane są z 2016-17. Oczywiście autorzy podkreslają, że są różnice (głównie w ceramice) pomiędzy obiema kulturami ale znacznie więcej jest podobieństw.
Narrator bardzo podkresla o siekierach bojowych. W samej rzeczy one sie nazywali siekierami lodziowymi, i tak tez ta epoka byla znana... Siekiery wprawdzie zapewnie byly uzywane do boju, ale ksztaltu byly wlasnie - lodzi.
„W rzeczy samej” siekierki nazywają się tak jak nazwą je archeolodzy. W nauce funkcjonują zarówno topory bojowe jak i łodziowe.
@@mrocznewieki No, slusznie. Obecnie to nazywa sie topory bojowe. Ale chyba powinno sie wspomiec i nazwe topory lodziowe; bo tak to ludzie powszechnie je znaja.... JA np dowiedzialem sie nazwr topory bojowe dopiero teraz. Dotychczas lodziowe...
Drobna uwaga - czy kocioł z Gundestrup nie pochodzi aby z okresu przedrzymskiego a nie rzymskiego?
Najwęższe datowanie tego kotła to ok. 150 p.n.e. - 1 p.n.e. Czyli okres rzymski
@@mrocznewieki Przedrzymski, inaczej lateński. Okres rzymski jest od I w n.e. Ale to drobiazg, ostatecznie nie tego dotyczł główny temat filmu :)
Mapka pomija nie wiadomo dlaczego obecnie polskie Pomorze.
Pewnie dlatego, że nie dotyczy czasów obecnych.
@@mrocznewieki ok .miałem na myśli również tamte pomorze . To nie były puste tereny.
@@mrocznewieki i na pewno nie były polskie
nie ma nic ciekawszego jak skandynawia
Najlepsze jest to że najpierw jest epoka brązu a potem żelaza. Do uzyskania miedzi jest potrzebny prąd. Nieźle nas tumanią
Ale wiesz że do XIX wieku nie stosowano elektrolizy, a mimo to pozyskiwano miedź? Po prostu robiono to mniej efektywnie i potrzebne były bardziej bogate rudy niż jest to wymagane dzisiaj. Na początku przetapiano rudę tlenkową, wystarczyło wtedy uzyskać odpowiednią temperaturę i uzyskiwało się miedź, jednak tej rudy jest zdecydowanie najmniej, po wyczerpaniu się rud tlenkowych korzystano z rud siarczkowych, które przed wytapianiem trzeba było jeszcze prażyć, by siarczki zmienić w tlenki, a potem wytapiano je redukując tlenki, prażenie i wytapianie powtarzano aż uzyskało się miedź o zadowalającej czystości.
Oczywiście, elektrorafinacja jest dwa razy bardziej wydajna i z tej samej rudy potrafimy dzisiaj uzyskać ponad dwa razy więcej miedzi, a nawet możemy uzyskiwać miedź z bardzo ubogiej rudy, czego nie potrafili robić w starożytności, ale nie znaczy to, że elektroliza to jedyna metoda.
@@Adam509846 Dzięki za taki wykład. Pozdrawiam serdecznie ale jest tu sporo niedomówień
Z Hyperboreą spotkalem sie do tej pory tylko na mapkach do ksiazek Roberta E. Howarda
Ciekawym jest fakt ówczesnego klimatu patrzac przez pryzmat tego co propaguje obecnie lewica i globalisci
Cykliczne zmiany klimatu miały miejsce w historii i prehistorii. Miały też spory wpływ na historię cywilizacji. Nie wypowiem się o dzisiejszych zmianach klimatycznych ponieważ nie siedzę w tym na tyle aby coś mądrego powiedzieć.
Wśród odcinków jakie proponowałem patronom (patronite.pl/mrocznewieki) ten był jednym który zdobył kilka głosów. Kolejny odcinek również będzie przygotowany na podstawie wyników ankiet (na kanale UA-cam oraz wśród patronów).
A gdzie jest ta ankieta?
@@marvju209 na kanale w zakładce Społeczność w ostatnim poście jest ankieta. Patroni mają swoją na patronite.pl/mrocznewieki
@@mrocznewieki Aaa, dzięki.
Ale... dla informacji: na urządzeniach mobilnych ta funkcja jest niedostępna. Może dlatego tak mało osób zagłosowało
@@marvju209 nie mam nad tym kontroli, na YT zagłosowało ponad 1000 osób więc wyniki są istotne statystycznie.
@@mrocznewiekiAa, ok. Rób jak uważasz, to Twój kanał.
Chodziło mi tylko o zwrócenie uwagi, że to nie wszędzie działa, bo może nie wiedziałeś 🖐
Skandynawowie tez przyjeli judaizm - tylko nikt im o tym nie powiedzial a pan prowadzacy jeszcze sie nie porozumial ze skandynawskim rabim!
Żadna procesja. To pingwiny.
😁
@@marvju209 w Norwegii to nawet w marynarce mają pingwina na oficerskim żołdzie.
To wszytko Skandynawia opisała zachowała i zadbała o historie , autor tego filmu tylko przeczytał