Jacques Rigaud Recueil choisi des plus belles vues des palais

W kolekcji ostatniego króla Polski Stanisława Augusta, przechowywanej w Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie znajduje się słynne dzieło Jacquesa Rigauda "Recueil choisi des plus belles vues des palais et maisons royales de Paris et des environs […]".Egzemplarz ten zawiera 106 rycin i choć opublikowany został najpewniej po już śmierci artysty, to jest edycja wyjątkowa i bardzo ekskluzywna. Zwykle czarno-białe ryciny zostały tu pokolorowane akwarelą i gwaszem, a następnie oprawione w cielęcą, marmoryzowaną skórę ze złotymi tłoczeniami. Atrakcyjność woluminu podnosiły także złocenia krawędzi kart woluminu.
Jacques Rigaud - twórca rycin składających się na to dzieło - urodził się w 1681 r. niedaleko Aix-en-Provence, a zmarł w Paryżu w 1754 r. Karierę rysownika, weducisty i rytownika rozpoczął w Marsylii, Po 1720 r. osiadł w Paryżu, gdzie tworzył widoki miasta i jego ogrodów. Dziesięć lat później rozpoczął pracę nad swym najsłynniejszym dziełem - serią widoków rezydencji Ludwika XIV w Paryżu i jego okolicach, którą kontynuował do swej śmierci, nie licząc trzyletniej przerwy w 1733-1736, kiedy zaproszony przez królewskiego ogrodnika Charlesa Bridgemana, wyjechał do Anglii aby dokumentować ogrody i rezydencje brytyjskiego monarchy oraz widoki najsłynniejszych ogrodów na wyspie.
Zainteresowanie Stanisława Augusta twórczością Rigauda potwierdza nie tylko, wspomniany już tom widoków ludwikowskich rezydencji, ale także ryciny przedstawiające zarazę w Marsylii oraz cykl sześciu rycin dedykowanych generałowi francuskich galer Jeanowi Philippowi d’Orlean. Dziewięć kolejnych rycin ukazujących widoki paryskich budowli oraz seria sześciu prac dokumentujących oblężenie Barcelony zaginęły niestety lub zostały zniszczone podczas ostatniej wojny.
Tym cenniejsze jest dla nas aż osiem, szczęśliwie zachowanych do dziś rysunków Jacqueasa Rigauda przedstawiających widoki czterech rezydencji Ludwika XIV. Zostały one sporządzone przez artystę z natury i posłużyły mu do późniejszego opracowania kolejnych rycin ze wspomnianego cyklu liczącego finalnie wizerunki aż 138 widoków królewskich rezydencji. Przechowywane w Gabinecie Rycin rysunki prezentują po dwa widoki pałaców w Amboise, Monceaux, Anet i Clagny. Ich głównym tematem, podobnie jak całego cyklu, jest architektura - królewskie pałace oraz otaczające je ogrody. Swe rysunki Rigaud urozmaicał niewielkimi scenkami rodzajowymi, na których uwiecznił przechadzające się po ogrodach damy i kawalerów, eleganckie towarzystwo odpoczywające na rozległych gazonach, liczne psy i bawiące się z nimi dzieci. Na zewnątrz pałacowo-ogrodowych założeń widzimy z kolei wędrowców, jeźdźców, dyliżanse, barki, a także rolników przy pracy, służki z koszami zakupów, pasące się konie czy pasterzy wypasających krowy.
Przynajmniej na trzech widokach - jak się wydaje - sportretował samego siebie przy pracy. Na rysunkach ukazujących Monceaux, Anet oraz Amboise możemy dostrzec siedzącą postać ze szkicownikiem w dłoni, w której możemy domyślać się samego rysownika. Raz widzimy artystę siedzącego z pomocnikiem, kiedy indziej w otoczeniu podziwiających jego pracę dworzan. Z jednej strony możemy w tym widzieć swoiste potwierdzenie faktu, iż tworzył z natury, z drugiej zaś wyraz pewnej dumy z własnej sztuki.
Nie wiemy kiedy i w jaki sposób rysunki Rigauda weszły do królewskich zbiorów. Sześć z nich przedstawiających pałace w Monceaux, Anet i Amboise trafiło najpewniej do Warszawy z jednego źródła, jako luźne rysunki i dopiero na dworze Stanisława Augusta uzyskały tzw. montaż królewski, Natomiast dwa widoki pałacu Clagny już w momencie zakupu zalecały się wytwornym montażem, w postaci tuszowo-akwarelowej i złotej ramki opatrzonej pieczęcią z inicjałem Jeana-Baptisty Glomy’ego - paryskiego handlarza rysunków i rycin, eksperta, a także uznanego wykonawcy montaży i opraw. Być może zatem rysunki pochodziły z jego kolekcji lub pracowni.
Podobne przedstawienia innych rezydencji, należące do cyklu zebranego później w Receuil, zdobią kolekcje Bibliotheque Nationale w Paryżu, Kestner-Museum w Hannowerze, The Morgan Library oraz Metropolitan Museum of Art w Nowym Yorku czy The Museum of Fine Arts w Bostonie. Kilkanaście oferowanych w ostatnich latach na aukcjach trafiło do kolekcji prywatnych. Podkreślić tutaj należy, że osiem rysunków Rigauda ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie stanowi największy zespół prac tego artysty związanych ze słynnym woluminem przechowywanych w kolekcji publicznej. Dodatkowo, w trakcie prowadzonych ostatnio badań okazało się, że warszawski wolumin należy do nieznanej monografistom Rigauda, drugiej edycji dzieła francuskiego rysownika.