Қытайда өлім жазасы қалай орындалады? Қазақ Елінде ауыр қылмыс жасағандарды, әсіресе, педофилдерге өлім жазасын беру туралы халықтың бастама көтергеніне біраз болды. Көп жұрттың ондай ауыр жазаны қолдайтыны да белгілі болып қалды. Себебі, адамдық тұрғыдан алғанда, жазықсыз бірнеше адамның қанын төгіп немесе әлі санасына жарық дүниенің түйір шаңы түспеген періште сәбилерді зорлап, қорлау - тек қана өлім жазасына лайықты! Ең әділ шариғат заңдарында солай қарастырылған. Қытайда оқып жүргенде өз басымнан өткен, көзіммен көрген бір оқиғаның нақты көрінісін солайымен баяндап берейін. 1998 жылы мамыр айында болған еді 18 жастағы кезім. Шешем екеуіміз аудан орталығынан ауылға қайтпақшы болып автобуста отырдық. Таңғы сегіз жарым мөлшері. Көшеден қытай полициясы көлігінің шуылдан қорқынышты үні естілді. Бәріміз үдере қарадық. Алды-артын қызылды-жасылды машиналар қоршаған үсті ашық көлікке қолдарын қайырып байлаған, кеудесіне қылмыскер тақтайшасын ілген екі адамды аудан жұртына көрсетіп, дауыс зорайтқышпен аздан соң олардың атылатынын, соған халықты хабардар етіп жүргенін жариялап, көшелерді айналдырып жүргендегісі екен. Былайғы елге бұл да бір үлкен ескерту, қылмыс жасаудан сақтандыру екенін бұрыннан білетінбіз. Шуыл басыла көп өтпей біздің де автобус қозғалды. Ауданнан біздің ауылға асатын алып қара таудың етегі бұрыннан жаза майданы болатын. Талай қылмыскерді сол жақтағы күре жолдың жиегіндегі алаңға апарып атып тастайтынын естіп жүретінмін. Қаладан шыға бере зулаған автобус тау етегіне бірден жетті. Әлгі айтқан жаза майданына жақындағанда екі жақтан келетін барлық көліктің жолын тосып тастапты. Самсаған әскер мен полицей. Түстері тым суық. Иығына автомат ілген қартаң қытай сақшысы біздің автобусқа басын сұқты да, қазір қылмыскерлерге ату жазасы орындалатынын, жүрегі әлсіз емес, жаза барысын көргісі келетін жолаушылар болса барып көруіне болатынын ескертті. 18-ге келіп ойнақтап тұрған мен ондайдан қаламын ба? Шешемнің «барма, ол жаққа!» дегеніне қарамай атып шықтым. Менімен ілесе бірнеше қытай мен дүнгендер де түсті. Жаза майданы өте суық, қорқынышты түске еніпті. Екі шұңқыр қазылып, оның дәл қасына манағы екі қылмыскерді тізерлетіп отырғызып қойған. Үстілеріне түрменің тар киімін кигізіп, арқасына, жүрек тұсына дөңгелек белгі қойылған. Біреуі қорыққанынан бұтына жіберіп қойыпты. Естері шығып, түрлері қидың күліндей бозарғаны анық көрініп тұр. 5 минуттай өткен соң тура сол жерге екі жабық көліп тоқтады да ішінен қолдарына сыры көшіп, ескірген найзалы бесатар мылтығын ұстаған екі қытай әскері түсті. Жендеттер екенін білдім. Тағы бірнеше минут өткен соң сот адамдары ақтық үкімді дауыстап тұрып оқыды. Сол кезде түсіндім: бұл екі қылмыскер ішкі қытайдан Алтай бетіне жұмыс іздеп келген ақпалар екен. (Құжатсыз, тіркеусіз, кез келген жерде жүре беретін қытайларды жергілікті қазақтар «ақпалар» дейтін). Таудан алтын іздеп жүріп, мал бағып отырған киіз үйдегі екі қазақты, шалы мен кемпірін өлтіріп, тонап, қашып кеткен. Бір жыл бойғы іздеу арқылы ішкі қытайға қашып кеткен жерінен барып, ұстап әкеліп, қылмыстары толық дәлелденген соң өлім жазасына кесіліп, қазір атқарылмақ екен. Үкім оқылып, белгіленген сағаты мен минуты толған кезде ысқырықпен белгі берілді. Орындаушы екі жендет мылтықтарын серт ұстап, найзаларын шығарды. Жалау көтерілгенде қос қылмыскердің арқасында жүрек тұсына белгіленген дөңгелек белгіге мылтық найзасын тіреді. Ысқырық тағы бір шалынып, үкім оқушының қолындағы жалау кенет төмен түскенде «тарс» еткен қос мылтықтың дауысы қатар шықты. Сілтідей тынып, демін ішіне жұтып, үнсіз тұрған тау кеудесі солқ етті. Сөл сәттег біздің жүректегі қорқыныш пен көңілдегі астаң-кестеңі шыққан дүлей сезімді еш тілмен бейнелей алмаспын. Дүние төңкеріліп кеткендей болды. Бір қарасам ажал құшқан екі мүрде алдарындағы қазулы орға маңдайларын тірей құлапты. Біреуі сол сәтте жан тапсырса керек, дым сызбай сұлық жатыр да екіншісі сәл жирыңдап барып, ол да тым-тырыс қалды. Шұңқырға секіріп түскен заң дәрігері екеуінің кеуделеріндегі тостағандай етіп оқ тесіп шыққан тесікке құлағына таққан стетскопты тықты да «Сы лы!» (өлді) деді... Әскерлерде де, жолшыбай тоқтаған жолушыларда да үн жоқ. Бәрінің бойын ауыр қорқыныш билеген. Бәріміз түс көріп тұрғандаймыз. Бұл жерде маған екінші соққы болып тиген тағы бір жағдай, содан аз күн бұрын ауылдағы ұсақ төбелестен 15 күнге қамалған таныс, ауылдас екі жігіттің қысқа сапты күрек ұстап, шұқыр маңында жүруі еді. Сөйтсем, алып кетер иесі жоқ екі қытайды сол майданға көме салу үшін алдарындағы екі шұңқырды аудандық түрмеден арнайы әкеліп, соларға қаздырған екен. Қөметін де солар... ...Жолды тосқан әскер қоршауы сөгіліп, көліктердің өтуіне рұқсат берілді. Автобусқа таласа отырып, ауылға бет түзедік. Қолы қайырылып байланып, темір құрсауға түскен екі қылмыскер мен мылтық дауысы, шұқыр қазған екі жігіттің бойларынан рухы ұшып кеткен жансыз бейнесі көз алдымда біржола қалып қойды. Одан кейін де талай оқиғаның куәсі болдық. Ел болғасын қылмыс та болып тұрады. Біздің аудандағы өлімге үкім етілген қазақтарды жазаны орындап болған соң үйіне барып, әке-шешесінен немесе жақын туыстарынан оқтың ақшасы мен жендеттің ату ақысын да төлететінін естіп алғашында жағамызды ұстасақ та, кейіннен таң қалмайтын болдық. Үйге келген соң көзіммен көрген әлгі жайтты ауылдағы достарыма жыр қылып айтып бердім. Сол кезде өзімізше ұрлап сыра ішіп, ауыл тойларында кім көрінгенге сүйкеніп жүретін біздер сол оқиғадан кейін сүтке тиген мысықтай болып жүретін әдет таптық... Одан бері 20 жылға жуық уақыт өтсе де тура сол жаза алаңындағы екі төмпешік өткен-кеткен жандарға үрей сеуіп, жол бойында әлі күнге тұр. Қу Ертіс қалашығынан Тұрғын ауылына баратын жолда, Ушаның шығар ауызына жетпей, сәл жүргенде алдыңыздан шығатын сол бір «ажал апаны» қаншама адамды тәубесіне түсіріп тұратыны да жасырын емес. 2014 жылы дәм тартып ауылыма барған кезде сол жерден өттік. Әлі де өлім жазасы сол жерде орындалады екен... 2 миилиардқа жақын халқы бар алып қытай елі осындай қатал да әділ жазасы арқылы өз қоғамында бейбітшілік пен орнықтылық сақтап, бір қалыпты даму деңгейін сақтап отырғанын бәріміз де білеміз. Себебі, оларда барынша әділ заң үстемдік етеді. Осыдан біраз жыл бұрын Қытайда облыс әкімінің ұлы ішімдікке тойып алып, әкесінің мылтығымен бір қазақ жігітті атып тастағаны үшін өлімге үкім етілген. Облыс басшысы салауатымен әлгі қытай бастық мемлекет төрағасына жалғыз ұлы екенін, жазаны жеңілдетуді сұрап хат жазады. Ел басшысы Бейжіңдегі жоғарғы сотқа істы қайта қарауды тапсырады. Қылмыс барысының барлық қыр-сырымен танысқан орталық сот үкімді өзгеріссіз қалдырып, облыс әкімінің есірген жалғыз ұлы ақыры атылып кеткен болатын... Ұларбек ДӘЛЕЙҰЛЫ
қаңғырып журген оралмандар деп кім айтқан?Сұмдық қой мынау,Қазақтар:бір-біріңнің көздеріңді шұқымаңдар, біз азбыз, мынаны естісе басқа ұлт күлмейма? бізге күн туса басқа ұлт қарап отырар.Соны ойлаңдар.
Сиз калай сойлеп турсыз ози жаназа кезинде,елге акыл уйретип! Жаназада емес бир жиналыста тургандай не болса соны сойлеп! Уят емеспа? Кейин айтуга болатын еди и камерасыз
Батыр,Арман,кішкене тəрбиелі болайық,боқтау сөз үйлеріңде айтсаңдар екен.Біз қазақ қашан адам боламыз?Сендер сияқты адамдарды көргенде ұяламын.Боқтап не болса соны сөйлегенді қойсаңдар.Мен Тараз қаласынанмын дулаттың ішіндегі бестерек,Кеңес деген жерде өскенмін.Тараз қаласында 12-ші Карл Маркс мектебін бітіргенмін,я хотела ответить Батыр и Арман я хотела сказать что я не оралман и я заступаюсь не из-за того что я оралман.Үрім бұтағым осы қазақ жерінде көмілген.
жаны жайлы болсын. жауыз қарақшыларға өлім жазасы берілсін.алла екі дүниеде де азаптасын.марқұмдардың артында балашағасы қалды шулап.әттең өкінішті.
Маркумдардын жаны жаннатта болсын канишерлерге Ату жазасын берсе еш окинбеймиз
жаны жанатта болсын..... Жогардагы басшылар ату жазасын берсендер екен
Кайран бауырларым!Топырақтарың торқа болсын!Кайғырып коңіл айтамын семьясына!
жиналыс Емескои Бауырым дуние керекпе алде Бауыр керекпе каигырудын орнына Оданда Бауырымыз дын жаны Жаннатта болсын
жаны жанатта болсын.арсыздарды Алла жазасын берсын калай колы береди оларга лайыкты жазасын Алла ози берсин оларды ис жабылган сон бастандыкка жиберет
сіздер сияқты азаматтар көп болсын иншалла
Агасы жалпак созын жамагатка ауыр тиды.алдымен кай жерде калай не айту керектыгын уйреныныз. каза кайырлы болсын.
Нагыз куиыршык екенсин жигитим жаназада кайдагы биреулерди мактап кай жерде турганынды оилашайшы.
Қияметте дәрежесі көтеріліп Алла жауыздық қылған адамды аямайды.Жәбіршеккендерді жәннатқа апарады
Ай адамдар суйекти жер кутип тур .Былапытты койып тезирек тапсырындар жер койнауына.
бизде зан жок осылаи конил аитып кылактан теуип уадени уип тогип кетеди баска ештене битирмеиди укимет басындагылар
Қытайда өлім жазасы қалай орындалады?
Қазақ Елінде ауыр қылмыс жасағандарды, әсіресе, педофилдерге өлім жазасын беру туралы халықтың бастама көтергеніне біраз болды. Көп жұрттың ондай ауыр жазаны қолдайтыны да белгілі болып қалды.
Себебі, адамдық тұрғыдан алғанда, жазықсыз бірнеше адамның қанын төгіп немесе әлі санасына жарық дүниенің түйір шаңы түспеген періште сәбилерді зорлап, қорлау - тек қана өлім жазасына лайықты!
Ең әділ шариғат заңдарында солай қарастырылған.
Қытайда оқып жүргенде өз басымнан өткен, көзіммен көрген бір оқиғаның нақты көрінісін солайымен баяндап берейін.
1998 жылы мамыр айында болған еді
18 жастағы кезім. Шешем екеуіміз аудан орталығынан ауылға қайтпақшы болып автобуста отырдық. Таңғы сегіз жарым мөлшері. Көшеден қытай полициясы көлігінің шуылдан қорқынышты үні естілді. Бәріміз үдере қарадық. Алды-артын қызылды-жасылды машиналар қоршаған үсті ашық көлікке қолдарын қайырып байлаған, кеудесіне қылмыскер тақтайшасын ілген екі адамды аудан жұртына көрсетіп, дауыс зорайтқышпен аздан соң олардың атылатынын, соған халықты хабардар етіп жүргенін жариялап, көшелерді айналдырып жүргендегісі екен. Былайғы елге бұл да бір үлкен ескерту, қылмыс жасаудан сақтандыру екенін бұрыннан білетінбіз.
Шуыл басыла көп өтпей біздің де автобус қозғалды. Ауданнан біздің ауылға асатын алып қара таудың етегі бұрыннан жаза майданы болатын. Талай қылмыскерді сол жақтағы күре жолдың жиегіндегі алаңға апарып атып тастайтынын естіп жүретінмін.
Қаладан шыға бере зулаған автобус тау етегіне бірден жетті.
Әлгі айтқан жаза майданына жақындағанда екі жақтан келетін барлық көліктің жолын тосып тастапты. Самсаған әскер мен полицей. Түстері тым суық. Иығына автомат ілген қартаң қытай сақшысы біздің автобусқа басын сұқты да, қазір қылмыскерлерге ату жазасы орындалатынын, жүрегі әлсіз емес, жаза барысын көргісі келетін жолаушылар болса барып көруіне болатынын ескертті.
18-ге келіп ойнақтап тұрған мен ондайдан қаламын ба? Шешемнің «барма, ол жаққа!» дегеніне қарамай атып шықтым. Менімен ілесе бірнеше қытай мен дүнгендер де түсті.
Жаза майданы өте суық, қорқынышты түске еніпті. Екі шұңқыр қазылып, оның дәл қасына манағы екі қылмыскерді тізерлетіп отырғызып қойған. Үстілеріне түрменің тар киімін кигізіп, арқасына, жүрек тұсына дөңгелек белгі қойылған. Біреуі қорыққанынан бұтына жіберіп қойыпты. Естері шығып, түрлері қидың күліндей бозарғаны анық көрініп тұр.
5 минуттай өткен соң тура сол жерге екі жабық көліп тоқтады да ішінен қолдарына сыры көшіп, ескірген найзалы бесатар мылтығын ұстаған екі қытай әскері түсті.
Жендеттер екенін білдім.
Тағы бірнеше минут өткен соң сот адамдары ақтық үкімді дауыстап тұрып оқыды.
Сол кезде түсіндім: бұл екі қылмыскер ішкі қытайдан Алтай бетіне жұмыс іздеп келген ақпалар екен. (Құжатсыз, тіркеусіз, кез келген жерде жүре беретін қытайларды жергілікті қазақтар «ақпалар» дейтін). Таудан алтын іздеп жүріп, мал бағып отырған киіз үйдегі екі қазақты, шалы мен кемпірін өлтіріп, тонап, қашып кеткен. Бір жыл бойғы іздеу арқылы ішкі қытайға қашып кеткен жерінен барып, ұстап әкеліп, қылмыстары толық дәлелденген соң өлім жазасына кесіліп, қазір атқарылмақ екен.
Үкім оқылып, белгіленген сағаты мен минуты толған кезде ысқырықпен белгі берілді. Орындаушы екі жендет мылтықтарын серт ұстап, найзаларын шығарды. Жалау көтерілгенде қос қылмыскердің арқасында жүрек тұсына белгіленген дөңгелек белгіге мылтық найзасын тіреді.
Ысқырық тағы бір шалынып, үкім оқушының қолындағы жалау кенет төмен түскенде «тарс» еткен қос мылтықтың дауысы қатар шықты. Сілтідей тынып, демін ішіне жұтып, үнсіз тұрған тау кеудесі солқ етті.
Сөл сәттег біздің жүректегі қорқыныш пен көңілдегі астаң-кестеңі шыққан дүлей сезімді еш тілмен бейнелей алмаспын. Дүние төңкеріліп кеткендей болды. Бір қарасам ажал құшқан екі мүрде алдарындағы қазулы орға маңдайларын тірей құлапты. Біреуі сол сәтте жан тапсырса керек, дым сызбай сұлық жатыр да екіншісі сәл жирыңдап барып, ол да тым-тырыс қалды.
Шұңқырға секіріп түскен заң дәрігері екеуінің кеуделеріндегі тостағандай етіп оқ тесіп шыққан тесікке құлағына таққан стетскопты тықты да «Сы лы!» (өлді) деді...
Әскерлерде де, жолшыбай тоқтаған жолушыларда да үн жоқ. Бәрінің бойын ауыр қорқыныш билеген. Бәріміз түс көріп тұрғандаймыз.
Бұл жерде маған екінші соққы болып тиген тағы бір жағдай, содан аз күн бұрын ауылдағы ұсақ төбелестен 15 күнге қамалған таныс, ауылдас екі жігіттің қысқа сапты күрек ұстап, шұқыр маңында жүруі еді. Сөйтсем, алып кетер иесі жоқ екі қытайды сол майданға көме салу үшін алдарындағы екі шұңқырды аудандық түрмеден арнайы әкеліп, соларға қаздырған екен. Қөметін де солар...
...Жолды тосқан әскер қоршауы сөгіліп, көліктердің өтуіне рұқсат берілді. Автобусқа таласа отырып, ауылға бет түзедік.
Қолы қайырылып байланып, темір құрсауға түскен екі қылмыскер мен мылтық дауысы, шұқыр қазған екі жігіттің бойларынан рухы ұшып кеткен жансыз бейнесі көз алдымда біржола қалып қойды.
Одан кейін де талай оқиғаның куәсі болдық. Ел болғасын қылмыс та болып тұрады. Біздің аудандағы өлімге үкім етілген қазақтарды жазаны орындап болған соң үйіне барып, әке-шешесінен немесе жақын туыстарынан оқтың ақшасы мен жендеттің ату ақысын да төлететінін естіп алғашында жағамызды ұстасақ та, кейіннен таң қалмайтын болдық.
Үйге келген соң көзіммен көрген әлгі жайтты ауылдағы достарыма жыр қылып айтып бердім. Сол кезде өзімізше ұрлап сыра ішіп, ауыл тойларында кім көрінгенге сүйкеніп жүретін біздер сол оқиғадан кейін сүтке тиген мысықтай болып жүретін әдет таптық...
Одан бері 20 жылға жуық уақыт өтсе де тура сол жаза алаңындағы екі төмпешік өткен-кеткен жандарға үрей сеуіп, жол бойында әлі күнге тұр. Қу Ертіс қалашығынан Тұрғын ауылына баратын жолда, Ушаның шығар ауызына жетпей, сәл жүргенде алдыңыздан шығатын сол бір «ажал апаны» қаншама адамды тәубесіне түсіріп тұратыны да жасырын емес.
2014 жылы дәм тартып ауылыма барған кезде сол жерден өттік. Әлі де өлім жазасы сол жерде орындалады екен...
2 миилиардқа жақын халқы бар алып қытай елі осындай қатал да әділ жазасы арқылы өз қоғамында бейбітшілік пен орнықтылық сақтап, бір қалыпты даму деңгейін сақтап отырғанын бәріміз де білеміз.
Себебі, оларда барынша әділ заң үстемдік етеді. Осыдан біраз жыл бұрын Қытайда облыс әкімінің ұлы ішімдікке тойып алып, әкесінің мылтығымен бір қазақ жігітті атып тастағаны үшін өлімге үкім етілген. Облыс басшысы салауатымен әлгі қытай бастық мемлекет төрағасына жалғыз ұлы екенін, жазаны жеңілдетуді сұрап хат жазады. Ел басшысы Бейжіңдегі жоғарғы сотқа істы қайта қарауды тапсырады. Қылмыс барысының барлық қыр-сырымен танысқан орталық сот үкімді өзгеріссіз қалдырып, облыс әкімінің есірген жалғыз ұлы ақыры атылып кеткен болатын...
Ұларбек ДӘЛЕЙҰЛЫ
Жанар жайлаубайқызы дұрыс
казакти казакка жау кылип отырган баска жаман ои бар Адамдар степ отыр оралмандар Ар кыли озин оиларин степ Алмакши мен жеке оиым
Мына биреу недеп Тур бокта деп
казакбен казакти осилаи кыркыстирып коиу деп оилаимин
қаңғырып журген оралмандар деп кім айтқан?Сұмдық қой мынау,Қазақтар:бір-біріңнің көздеріңді шұқымаңдар, біз азбыз, мынаны естісе басқа ұлт күлмейма? бізге күн туса басқа ұлт қарап отырар.Соны ойлаңдар.
+Дина Өте дұрыс.
оралман деп болып жаркан малдар мына кым ози шешенсиып турган
каигынызга ортакпыз
Сиз калай сойлеп турсыз ози жаназа кезинде,елге акыл уйретип! Жаназада емес бир жиналыста тургандай не болса соны сойлеп! Уят емеспа? Кейин айтуга болатын еди и камерасыз
Батыр,Арман,кішкене тəрбиелі болайық,боқтау сөз үйлеріңде айтсаңдар екен.Біз қазақ қашан адам боламыз?Сендер сияқты адамдарды көргенде ұяламын.Боқтап не болса соны сөйлегенді қойсаңдар.Мен Тараз қаласынанмын дулаттың ішіндегі бестерек,Кеңес деген жерде өскенмін.Тараз қаласында 12-ші Карл Маркс мектебін бітіргенмін,я хотела ответить Батыр и Арман я хотела сказать что я не оралман и я заступаюсь не из-за того что я оралман.Үрім бұтағым осы қазақ жерінде көмілген.
кайгынызга шерикпиз
Отырык алдаркатып тур ашейын
Сен каксай берме жаназа орнында
ким кайтысболган ким олтирген
кайтыс болган 3 талдыкоргандык адал азаматтар.олтирген Сураншы батыр ауылынын Сулейменов Талгат пен Оналбаев Мурат деген жауыздар.
алла жазасын берсін,өздерінің де бала-шағалары осы үш азаматтың балаларындай болып ұлардай шулап жетім қалсын!
киын
каигыларынызга ортакпыз
колдарыныздан бокта келмиди дид
қарақшы жауыздардың "крышасын" тапсын, Нұр Отан осыны, қара везде коррупционерлер халықты сорлатқан!
пісте шаксан 40- кунге дейін камайды мундай кылмыскерге олім жазасы беріп суйегін 40- жылдан кейін турмеден шығару керек
зан ештенке истемейди барибир
+Даке брат. Олар көп топтан тұратын қанішерлер ғой. Астарында мықты біреу бар.Есіл азаматтар - ай.
айтсын камерамен акмактарга сабакболсын
не диди мынау манырап жаназада жиналыс ашип акылды екенсинго озин
уш братяны атып олтирген 6 милюон ушин
Агасы жалпак созын жамагатка ауыр тиды.алдымен кай жерде калай не айту керектыгын уйреныныз. каза кайырлы болсын.
каигынызга ортакпыз