สติ และ สัมปชัญญะ ในการระลึกรู้ถึงความจริงของชีวิตที่แฝงอยู่ในสภาวะต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นสุข ทุกข์ หรือเวทนาต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวัน
แนวคิดหลัก:
1. สติและสัมปชัญญะ
• การมีสติช่วยให้เราเห็นสภาวะที่เกิดขึ้นตามความเป็นจริง ไม่ปล่อยให้จิตใจถูกครอบงำด้วยสุขหรือทุกข์
• สัมปชัญญะ คือ ความรู้ตัวที่ประกอบกับสติ ทำให้เราตัดสินใจอย่างรอบคอบและดำเนินชีวิตด้วยปัญญา
2. การฝึกจิตให้พ้นจากเวทนา
• สุขและทุกข์เป็นเพียงเวทนา (ความรู้สึก) ที่เกิดขึ้นชั่วคราว
• การฝึกจิตด้วยสมาธิและสติช่วยให้เราแยกจิตออกจากเวทนาได้ เช่นเดียวกับการแยกเยื่อไม้ไผ่ออกจากข้าวหลาม
3. อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา
• ทุกสิ่งในโลกนี้ล้วนไม่เที่ยง (อนิจจัง)
• การยึดมั่นถือมั่นในสิ่งใด ๆ จะนำมาซึ่งทุกข์ (ทุกขัง)
• ไม่มีสิ่งใดที่เป็นของเราหรือบังคับควบคุมได้อย่างแท้จริง (อนัตตา)
4. หนทางสู่ความหลุดพ้น
• ด้วยการฝึกจิตให้เห็นความจริงของสังขาร และไม่ยึดติดกับสุขหรือทุกข์
• การปฏิบัติธรรมตามรอยพระพุทธองค์ จะนำไปสู่ความหลุดพ้นจากวัฏสงสาร
การเปรียบเทียบที่น่าสนใจ
เหมือน ข้าวหลาม ที่ต้องอาศัยกระบอกไม้ไผ่เพื่อปรุงรสชาติ แต่เมื่อเสร็จแล้วกระบอกก็ถูกลอกออก เหลือเพียงข้าวหลามที่พร้อมรับประโยชน์จากการบริโภค เช่นเดียวกับจิตที่ฝึกดีแล้ว ย่อมเป็นอิสระจากพันธนาการของเวทนา
ธรรมะสอนให้เรา มีสติระลึกรู้ และ พิจารณาสิ่งต่าง ๆ ตามความเป็นจริง เพื่อปล่อยวางจากความยึดมั่นในตัวตนและอารมณ์ต่าง ๆ การฝึกฝนเช่นนี้จะนำพาให้เราสัมผัสกับความสุขสงบที่แท้จริงภายในจิตใจ.