Кедь ми прийшла карта (Ked' my pryjszła karta) - ludowa pieśń łemkowska | TŁUMACZENIE PL

Wykonanie: Mariana Sadowska. Link do oryginału: • Мар'яна Садовська - КЕ...
Kim są Łemkowie?
Aby udzielić sobie odpowiedzi na to pytanie, musimy najpierw wyjaśnić, kim są Karpatorusini. Otóż, są to grupy Słowian wschodnich, zamieszkujące północne zbocza Karpat oraz północne rejony dawnego Królestwa Węgier, zdaniem wielu badaczy - stanowiące razem czwarty naród wschodniosłowiański, obok Rosjan, Białorusinów i Ukraińców. Nie powiodły się liczne próby zatuszowania ich odrębności poprzez madziaryzację, polonizację czy ukrainizację. Najważniejsze grupy etniczne Karpatorusinów to: Bojkowie, Huculi, Rusini Panońscy oraz Łemkowie, których muzykę macie właśnie przyjemność poznać.
Terytorium:
Łemkowie zamieszkiwali obszar Beskidu Niskiego oraz zachodnich krańców Bieszczadów i wschodnich Beskidu Sądeckiego, nazywany Łemkowszczyzną lub Łemkowyną, leżący obecnie na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim. Mimo to obecnie tylko część z nich żyje w swojej historycznej ojczyźnie - powodem tego są wysiedlenia w latach 1945-47 w ramach przesiedleń do ZSRR oraz akcji ,,Wisła". Wówczas Łemkowie byli mylnie uważani za Ukraińców i wywożeni z Łemkowszczyzny, m.in. w północne i zachodnie zakątki Polski (diasporę, w jakiej żyją, jeszcze bardziej rozszerzyła ich masowa migracja do USA i Kanady na przełomie XIX i XX wieku). Mimo, iż po 1956 roku pojawiła się możliwość powrotu na rdzenną ziemię, wróciło tam maksymalnie 10% Łemków. Mimo pozostawania w sytuacji diaspory również współcześnie Łemkowie tworzą w wielu miejscach zwarte enklawy, zarówno w miejscach przesiedlenia na zachodzie i północy Polski, jak i na pierwotnej Łemkowszczyźnie.
Liczebność i status:
Podczas Narodowego Spisu Powszechnego w 2011 roku narodowość łemkowską zadeklarowało 10 531 osób, w tym 5612 osób zadeklarowało ją jako jedyną narodowość, 7086 jako pierwszą lub jedyną, a 3445 jako drugą narodowość. Łemkowie mają w Polsce status mniejszości etnicznej (obok Romów, Karaimów i Tatarów).
Historia:
Kwestia pochodzenia Łemków jest niejasna. Wielu badaczy uważa, że ich przodkami są Wołosi, którzy w XIV wieku zaczęli osiedlać tereny Łemkowszczyzny, będącej wówczas częścią Księstwa Halicko-Wołyńskiego, powstałego po rozpadzie średniowiecznej Rusi. Ulegli oni rutenizacji. Następnie tereny te zostały inkorporowane przez Kazimierza Wielkiego do Królestwa Polskiego.
Łemkowska świadomość narodziła się w XIX wieku. Wówczas tereny te były częścią Galicji, znajdującej się pod władzą austriacką. Można w tym okresie zaobserwować ścieranie się różnych kierunków łemkowskiego ruchu narodowego. Pierwszy z nich, nazywany ,,moskalofilskim", ,,świętojurskim" lub ,,staroruskim", głosił braterstwo Rosjan i galicyjskich Rusinów, natomiast ocalenia dla Łemków upatrywał się w osobie cara oraz prawosławiu rosyjskim. Drugi starał się upolityczniać Łemków w duchu jedności ukraińskiej, milczeniem pomijając ich odrębność i traktując ich jako ukraińską grupę etnograficzną. Powoli, acz konsekwentnie, pojawiały się nieliczne początkowo grupy, zrywające zarówno z moskalofilstwem, jak i ruchem ukraińskim, tworzące koncepcję unikalnej łemkowskiej kultury i tożsamości, podkreślające jedność z Rusinami z innych rejonów Karpat.
Wybuch I Wojny Światowej zapoczątkował ciężki okres dla Łemków. Władze Austro-Węgier, zauważając zagrożenie w powszechnej wśród Łemków orientacji rusofilskiej, rozpoczęły terror. Wielu spośród nich znalazło się w obozie w Talerhofie (uważanym przez Rusinów za jedno z głównych miejsc martyrologii narodu), zostało skazanych na karę śmierci czy aresztowanych, represjami objęto Kościół Greckokatolicki oraz Cerkiew Prawosławną.
Po rozpadzie Austro-Węgier, powstały dwa krótkotrwałe łemkowskie państwa - Ruska Ludowa Republika Łemków, utworzona w duchu łemkowskiej odrębności, oraz Republika Komczańska, twór o silnym zabarwieniu ukraińskim. Po 1920, tereny te znalazły się w obrębie II RP. Wciąż ścierały się koncepcje ukraińska i moskalofilska.
Za jedno z najważniejszych wydarzeń w swojej historii i narodową tragedię, Łemkowie uznają przesiedlenia w latach 1945-47. Dotknęły ich one mimo znikomego poparcia dla UPA i pogromów na ludności polskiej na Wołyniu czy w Galicji Wschodniej. Niełatwe były ich losy również w epoce PRL.
Obecnie Łemkowie są chronieni jako mniejszość etniczna, mają prawo do własnego szkolnictwa, tworzą stowarzyszenia chroniące kulturę. 36,3% Łemków jest wyznania prawosławnego, 36,2% należy do Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-ukraińskiego, zaś 15,9% - Kościoła rzymskokatolickiego. Można wyróżnić wśród nich trzy postawy: podkreślającą jedność Karpatorusinów i ich odrębność zarówno wobec Polaków, jak i Ukraińców; określającą Łemków jako część narodu ukraińskiego; oraz akcentującą wielowiekowe związki z narodem polskim, wierność wobec RP, kultywującą wybrane elementy własnej kultury, przy jednoczesnej identyfikacji z polskością.
Będę wdzięczna za wszelkie oceny, rady oraz uwagi dotyczące mojego filmiku!

[@anonimowyreptylianin4026]

Świetny film i bardzo ciekawy opis

[@RicardoBaptista33]

But was it the Kingdom of Hungary that tried to hide these people as distinct?