Хоразм Қўнғирот иноқлари шажараси тарихи | Tarix va yangi talqin
Вставка
- Опубліковано 29 вер 2021
- "Тарих ва янги талқин" кўрсатуви
"Ўзбекистон тарихи" телеканали
Хоразмда 1511 йилда Эронлик “қизилбошларга” қарши фитна уюштирилди. Ўз вақтида Абдулхайрхонга қарши чиққан Хоразмдаги ўзбек уруғлари ўша Қипчоқ Даштида Шайбонийлар билан ёнма-ён яшаган ва улар билан нодўстона муносабатда бўлган Берка султоннинг икки ўғли Эльбарсхон билан Бильбарсхонни Хива тахтига яширинча таклиф қиладилар. Ака-укалар бу таклифларга кўра Хивага келадилар. Хива халқи “қизилбошларни” ғдариб Эльбарсхонни хон этиб кўтардилар. Бу воқеа 1511 йилда содир бўлади. Хонлик тасарруфига Хоразм-Амударё этакларидаги қадимий деҳқончилик воҳаси, Манғитқишлоқнинг Абулхон тоғлари Машҳади Мирсиён ва Ўзбой атрофидаги ҳудудлар кирган. Эльбарсхон тез орада Хоразм ерларини шимолий Хуросоннинг каттагина ерлари, Амударёнинг ўнг соҳилидаги ерлар ва Туркистоннинг жанубий ерларигача бўлган ерлар ҳисобига кенгайтирилди. Ва ана шу ҳудудда Хива хонлигига асос солди. Хонликнинг пойтахти дастлаб Вазир шаҳри, кейин Кўҳна Урганч ва Хива бўлган.
Бироқ, 1511 йилда Эльбарсни Хива хонлигига асос солган бўлсада, унинг ўзининг давридаёқ хонлик бир неча феодал эгаликларга бўлинган бўлиб, уларни бошқараётган шаҳзодалар ўртасида узлуксиз феодал урушлар бўлиб турди. Айниқса, бу урушлар 1538 йилда Эльбарсхон ўлгач (Эльбарсхон 1511-1538 йилда ҳукмронлик қилган) унинг ворислари даврида кучайиб кетади. Бунинг устига Хива хонлигига қарши Шайбонийлардан Убайдуллахон (1538) юриш қилди ва Хива хони Аванешни ўлдириб, ўрнига ўз ўғли Абдулазизни ўтказади. Унинг даврида яна феодал урушлар кўпаяди. Буни айниқса Хива тахтида Араб Муҳаммад (1602-1643) ўтирган даврда яққол кўриш мумкин эди. Қисқаси ХVI аср 40-йилларидан бошлаб Хива хонлигида ўзаро курашлар, айниқса хонликдаги ўзбеклар билан туркман уруғлари ўртасидаги зиддиятлар, қолаверса атрофдаги қозоқ ва қалмиқларни ҳужумлари хонликни заифлаштирди. Хонликдаги бундай оғир аҳволдан фойдаланган Бухоро хонлари Субҳонқулихон (1680-1702) ва Эрон шоҳи Нодиршоҳлар (1740) Хива тахтини ўз қўлларига киритадилар. Бироқ Хива хонлигида бундан кейин ҳам тинчлик бўлмади. Бу ерда Эрон ҳукмдорларига қарши тез-тез ғалаёнлар кўтарилиб турди. Бундан фойдаланган ўзбек қабилаларидан бири-Қўнғирот уруғининг бошлиғи Муҳаммад Амин Иноқ хонлик тахтини эгаллаб, хонликда янги-қўнғирот сулоласига асос солди.
Хива хонлигида (ХVI аср ) бошқарув тизими жуда мураккаб бўлиб, уруғчиликка асосланган бюрократик тизим мавжуд эди. Хивада бошқа хонликлардан фарқли ўлароқ иноқ деган лавозим бўлиб, бу лавозимни эгаллаган одам хондан кейинги одам ҳисобланиб, амир-ул-умаро, яъни ҳукмдорлар ҳукмдори деб аталарди. Хонликда девонбеги ҳам бўлиб, у хоннинг ўзидан кейинги амалдор ҳисобланарди. Яна қўшбеги деган лавозим бўлиб, унга хонликнинг жанубий қисмидаги ўтроқ аҳоли буйсунарди. Бу ерда хон, вазир ва қушбегидан ташқари яна 5 кишидан иборат хон маслаҳатчилари (улар уруғ бошлиқларидан тузиларди) бўлган ҳар уруғ бошлиқларидан (иноқлар ва оталиқлар) 2 киши давлат бошқарувига кирган.
Хива хонлик бошқарувида ясовуллар штати бўлган. Яна юзбоши, мингбоши каби амалдорлар бўлган. Яна жойлардаги амалдорлар ўзларининг қуйи бошқарув тизмларига эга бўлиб, ўз ерларини мустақил бошқаришган. Хонлик ўз навбатида округларга бўлинган бўлиб, уларни ҳокимлар ва қозилар бошқарган. Хонликда яшовчи туркман, қозоқ ва қорақалпоқлар ҳокимларга буйсўнмай, фақат ўзларининг уруғ бошлиқларига итоат қилганлар. Туркманларда улар бек ҳамда вакиллар дейилса, қорақалпоқ ва қозоқларда бий деб аталганлар. Хонликда дин аҳллари: сўфилар, шайхлар катта ҳурмат эътиборга эга бўлганлар.
Хонликда ХIХ аср 1 ярмида ҳам феодал муносабатларнинг ривожланиб боришига қарамай, ўтмиш патриархал ҳаёт қолдиқлари сақланиб қолаётган эди. Ер ҳамда сув хон, йирик феодаллар қўлида эди. Айрим феодаллар қўли остидаги ерлар 15 минг танобни ташкил қилганда, оддий жамоа аъзоси бўлган деҳқоннинг ери 1-2 танобдан ошмас эди.
Рус элчиси ((Москва) Иван Хохлов маълумотига кўра ХVII асрда хон қўшинлари сони 15 мингдан 30 минггача бўлган.
Хива хонлиги иқтисодини бу даврда оғир солиқлардан тушган пуллар ташкил қилган. Иқтисодий ҳаёт хонликда жуда оғир бўлган. Хива хонлигида ернинг бир қисми ҳукмронлик қилдаётган сулола аъзоларига (тўраларга), шунингдек ҳарбий бошлиқларга (саркардаларга) ҳамда вақф ерлари сифатида масжид-мадрасаларга берилган. Бу ерларда ишловчи ижарачилар “беватанлар”, “яримчилар” деб аталганлар. Оддий меҳнаткаш хонга “салгут” деб аталган оғир ер солиғини тўлаган. Яна “бегар”деб аталган мажбурият бўлиб, бунга асосан ҳар бир хонадондан бир киши 12 кун давомида хонга ишлаб берган. Аҳолининг деҳқончилик билан шуғулланадиган қисми сувни етишмаслигидан азоб чеккан. Бойларнинг ерларида қуллар ишлаб зилган. Шаҳардаги ҳаёт бу даврда оғир бўлган. Шаҳар аҳолиси ҳунармандчилик, айримлари деҳқончилик билан шуғулланган. Буғдой, арпа эккан, қурт боқишган. Савдо кам ривожланган.
МЕН ҚОҢЫРАТ , ҚАЗАҚ !!! 👍👍👍АЛПАМЫС БАТЫР !!!
Туркменистан кунгратлардан салам
МАН. Кунгирот шахрисабиздан
Тожикистон Кунгиротларидан салом,биз купчиликмиз!
Силар бизин тилда гаплайсиларма
Мен Кунград каракалпак кунградларга салем биз негизи агайынбыз
рахмат.
Кунгирот уруги , Сурхондарё вилояти ахолиси 2,7 миллион киши , шундан 48 % , яьни 1,3 миллион нафарини ташкил этади , вилоят рахбарияти хокимларнинг 85 % кунгиротлардан , биз асли 2300 йил аввалги КАНГАР империяси аждодларимиз , Хозирги Венгрия давлати аждодлари ХУНГАР лар хам кунгиротларнинг энг кадим аждодларидир , Кангарлар хаконлиги 23 асрда Хитой боскини натижасида тугатилган , кангарлар бепаён кипчок чулларида 6 аср кезиб юрган. Казоклар , коракалпок лар , бошкирдлар , татарлар , узбеклар бошка туркий кабилаларнинг бошланиш даври хисобланади .
ДАНАКЖОН ҚОЙИЛ ЛЕКИН. УНЧА МУНЧА ЧАЛА МУЛЛА ТАРИХЧИЛАР ҲАМ ТУШИНМАЙДИГАН МАЪЛУМОТ.ЯНА БИР БОР ҚОЙИЛ. РАХМАТ
Siz Nogay siz Mende Nogay Qoroqolpogimiz Oltin ordada Amir Edige Olgansin Oltin Ordadan Nogaylar Bolinip ketishgan Astraxan kapkaz Rassiya taraplarga Qozoq Edil Yerlariga Ketishgan Qrim dalalariga Sizlar Sirdaryaga Kegin Namangandayam bor Nogay Lar Biz Qoroqolpoqlar ham Asli Nogaymiz Tugishgan 😊
Комилжон Худайберганов томонидан езилган бу китоб менда катта кизигувчилик ва Кунгрод иноклари Хоразм Хива тарихида 200 йил хонлик килгани аник манбаларга асосланиб езилганлиги
барча тарихчилар ва халкимиз учун
буюк хазина деб хисоблайман.
Менинг узим Кунгродли тиббиет Фанилари доктори профессор Кабулов Мэлс Нукусда яшайман.
Албатта бу китобини топиб укийман.
Бул китапти казак тилине аударып интернетке шыгарыныз. Бизге де Хива,Хорезм коныраттарынын шежере тарихы кызыктырады
Мен Ӯзбекнинг қӯнғирот уруғидан
Xiva xonligi nomer adin bolgan
Туркменистан Магданлы шахар 90% Конгурат ахоли... келиб коринг
Балгалыма син
Чингизхон кунград булган.