Παπά Τσαϊρ - Χρήστος Στεργίου

Η πρώτη καταγραφή παραδοσιακών βλάχικων τραγουδιών των Γραμμουστιάνων της περιοχής Προσοτσάνης Δράμας απο τον Σύλλογο Βλάχων Προσοτσάνης "Οι Γραμμουστιάνοι".
Η ηχογράφιση έγινε το 1994 με τραγουδιστή τον Χρήστο Στεργίου.
Στο κλαρίνο ο Κώστας Τσοτίκας.
Σύλλογος Βλάχων Προσοτσάνης "Οι Γραμμουστιάνοι"
επεξεργασία: Πούλιος Θεόδωρος
στίχοι:
Πράσινο μαντήλι
Και αέρινη ποδιά
Έβαλα μαράζι
Και ντέρτι στην καρδιά
Κάψαν το Παπά Τσαϊρ
Και όλη τη Βλαχιά
Και στο καλύβι του Αλέξη
Βάλανε φωτιά
Δώδεκα χαρές
Χαλάσαν ‘κείνη την βραδιά
Κάψαν το Παπά Τσαϊρ
Και όλη τη Βλαχιά
Και σκοτώσανε
Τον Δήμο Κεχαγιά
Λίγα λόγια για το χωριό
Το χωριό Παπά - Τσαϊρ, δηλαδή το Λιβάδι του Ιερέα, βρισκόταν σε μια κοιλάδα 16 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης του Νευροκοπίου, σημερινού Goce Delchev της Βουλγαρίας. Σε υψόμετρο 1390 - 1420 μέτρα, στο νότιο τμήμα του Πιρίν, περιτριγυριζόταν από κωνοφόρα δάση. Η έκτασή του ήταν περίπου 8 τετραγωνικά χιλιόμετρα και το έδαφός του γρανιτένιο. Σύμφωνα με βουλγαρικές πηγές, παλαιότερα στην περιοχή υπήρχαν ελώδεις εκτάσεις, που με το πέρασμα των αιώνων εξαφανίστηκαν λόγω της ανομβρίας της περιοχής. vmc
Την εποχή που κάηκε το χωριό, είχε περίπου 200 σπίτια, τα οποία ήταν δίπατα με πέτρινους τοίχους και σκεπές, δείγμα της ευημερίας του χωριού. Στο κέντρο του χωριού (Μεσοχώρι), δίπλα στην πλατεία, βρισκόταν η εκκλησία. Ήταν αφιερωμένη στους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο. Κάθε Κυριακή, ανέβαινε παπάς από το Περιθώρι, προκειμένου να τελέσει τη Θεία Λειτουργία.
Παραδίπλα βρισκόταν το σχολείο, το οποίο είχε μόνιμα ένα δάσκαλο για όλες τις τάξεις. Τα παιδιά μάθαιναν αρχικά αλφαβητάριο και προπαίδεια. Όσα από τα μεγάλα παιδιά που έφθαναν στην 4η και 5η τάξη και ξεχώριζαν, τα έβαζαν ομαδάρχες και είχαν υπό την εποπτεία τους 5 - 6 μικρότερα. Το μάθημα γινόταν πρωί και απόγευμα. Το πρωί διδασκόταν η ανάγνωση και η ιστορία και ύστερα από την ολιγόωρη ανάπαυλα του μεσημεριού διδασκόταν η αριθμητική.
Η κύρια ασχολία των κατοίκων του χωριού, ήταν η κτηνοτροφία. Τα τελευταία χρόνια, τα πρόβατα είχαν φτάσει περίπου τις 60.000. Ήταν αρκετά προσοδοφόρα, αφού πρώτον εκμεταλλευόταν όλα τα παράγωγα προϊόντα του ζώου (γάλα ,κρέας, δέρμα, μαλλί) και δεύτερον συνέβαλαν στην επίτευξη της αυτάρκειας. Τα μαντριά βρισκόταν έξω από το χωριό, πάνω στην πλαγιά, η οποία ήταν περίπου μισή ώρα περπάτημα από το μεσοχώρι. Τα κοπάδια, έφευγαν από το χωριό μετά τον Αϊ Δημήτρη και τα κατέβαζαν οι τσομπαναραίοι στα χειμαδιά της Ανατολικής Μακεδονίας, στις περιοχές της Δράμας, της Καβάλας και του Στρυμόνα. Στο χωριό έμεναν τότε μόνο όσοι δεν ήταν κτηνοτρόφοι και οι φύλακες. Μετά τον Αϊ Γιώργη, οι τσομπαναραίοι τα ξανανέβαζαν στο Παπά - Τσαϊρ. Όταν γύριζαν από τα χειμαδιά, σταματούσαν λίγο έξω από το χωριό για 2 μέρες και έστελναν τις γυναίκες, τις νύφες και τα μικρά κορίτσια να καθαρίσουν τα σπίτια. Μόλις τελείωνε και αυτή η διαδικασία, μαζευόταν όλοι και πάλι στο χωριό.