Kresowa Przestrzeń Literatury. Odcinek 5. Dwór polski

Rozmowy z cyklu „Kresowa Przestrzeń Literatury” odbywają się wokół zagadnień związanych z literackim fenomenem Kresów dawnej Rzeczypospolitej. Uczestnicy spotkań szukają odpowiedzi na pytania dotyczące wpływu literatury na kulturowe znaczenie Kresów oraz starają się odnaleźć ich barwne odbicie w dziełach literackich różnych okresów.
Tematem przewodnim odcinka jest topos dworu, który pojawia się w licznych utworach literackich XIX i XX wieku. Dwory na stałe wpisały się w rodzimy krajobraz, jednak jeszcze większe piętno odcisnęły na naszej kulturze. Wizerunki siedzib szlacheckich możemy podziwiać nie tylko w sztuce, gdzie stały się wdzięcznym tematem znamienitych malarzy, ale i na kartach wielu dzieł literackich XIX i XX wieku, które nierzadko traktowały go wręcz jako odrębnego, pełnowartościowego bohatera.
Co więcej spojrzenie na literackie wizje dworów kresowych w cyklu „Kresowa Przestrzeń Literatury” staje się tym bardziej uzasadnione, że wśród mozaiki kulturowej i narodowościowej ziem dawnej Rzeczypospolitej owe dwory były nierzadko ostoją i „wyspą” polskości.
Rozmówcy pochylili się nad wspomnianym toposem dworu przez pryzmat miejsc z kilku konkretnych utworów: A. Mickiewicz „Pan Tadeusz” - Soplicowo, E. Orzeszkowa „Nad Niemnem” - Korczyn, S. Vincenz „Na wysokiej połoninie” - dwór w Krzyworówni, Z. Szymanowska „Opowieść o naszym domu” - dwór w Tymoszówce.
Wykazali przy tym pewne stałe funkcje dworu w jego kreacjach literackich, uwydatniając historyczne znaczenie dworu jako przestrzeni kulturowej, ale jednocześnie podkreślając zmieniające się w czasie konteksty: polityczne, społeczne czy geograficzne.
Nagranie zrealizowano w Muzeum Kultury Szlacheckiej w Kopytowej (pow. krośnieński), które poprzez swoje zbiory i działalność kultywuje znaczenie dworu jako fenomenu historycznego i społeczno-kulturowego. Prywatne muzeum zostało założone przez Andrzeja Kołdera, który w 1996 roku kupił zespół dworsko-parkowy i przywrócił go do życia ze stanu ruiny.
Udział w nagraniu w roli eksperta wzięli:
dr hab. Monika Stankiewicz-Kopeć, prof. UIK - literaturoznawca i historyk literatury, wykładowca na Uniwersytecie Ignatianum w Krakowie. Prowadzi m.in. badania interdyscyplinarne dotyczące literatury i kultury polskiej okresu zaborów oraz problematyki urbanistycznej i cywilizacyjnej w piśmiennictwie polskim okresu zaborów. Autorka książek: „Pominięte, niedocenione, niedokończone. Studia i rozprawy o kulturze literackiej XIX wieku” (2013), „Miasto i cywilizacja w kontekście sporów modernizacyjnych w piśmiennictwie polskim lat 1800-1830. Studia” (2018), „Pomiędzy klasycznością a romantycznością. Młodzi autorzy Wilna i Lwowa wobec przemian w literaturze polskiej lat 1817-1828” (2021).
prof. dr hab. Tadeusz Budrewicz - historyk literatury, pracuje w Instytucie Filologii Polskiej na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie. Zajmuje się głównie literaturą drugiej połowy XIX wieku oraz jej kontekstami historycznymi i kulturowymi. Jest m.in. autorem trzech monografii poświęconych biografii i pisarstwu Józefa Ignacego Kraszewskiego. Opublikował także monografie poświęcone prozie Bolesława Prusa, twórczości Marii Konopnickiej oraz studia o pisarstwie Elizy Orzeszkowej, Henryka Sienkiewicza i innych twórcach drugiej połowy XIX w. Z zagadnień literatury wieku XX ogłaszał monografie i studia o prozie dotyczącej repatriacji polskiej po II wojnie światowej. Opublikował również kilka książek dotyczących sytuacji poezji w okresie pozytywizmu.
Rozmowę poprowadziła Anna Czartoryska-Sziler - polonistka, kulturoznawczyni. W latach 2014-2019 związana z Fundacją im. Maurycego Mochnackiego, w której odpowiadała m.in. za projekty z zakresu promocji literatury oraz edukacji literackiej. Popularyzacją literatury zajmowała się również w Instytucie Książki. W latach 2016-2017 na antenach Telewizji Polskiej współtworzyła i prowadziła program pt. „Dachy Krakowa, czyli literatura jest rozmową”. Teksty krytyczne publikowała m.in. w „Arcanach”, „Perspektywach Kultury”, „Nowych Książkach”.
Odcinek 5. Dwór polski
Wystąpili:
dr hab. Monika Stankiewicz-Kopeć, prof. UIK
prof. dr hab. Tadeusz Budrewicz
Prowadzenie i scenariusz odcinka - Anna Czartoryska-Sziler
Koncepcja cyklu i kierownictwo produkcji - Mateusz Werner
Koordynacja - Justyna Grzyb
Współpraca - Łukasz Kisielica, Aleksander Konopek
Realizacja - Podkarpacka Grupa Filmowa
„Kresowa Przestrzeń Literatury” to cykl debat i rozmów zainicjowany w 2021 roku przez Departament Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie w ramach działalności Portalu Muzeum Dziedzictwa Kresów Dawnej Rzeczypospolitej.
Wcześniejsze odcinki:
1: • Rola literatury w kszt...
2: • Rola literatury w kszt...
3: • Kresowa Przestrzeń Lit...
4: • Kresowa Przestrzeń Lit...
5: • Kresowa Przestrzeń Lit...