Қазақ даланың қарақұйрықтары мен құландары
Вставка
- Опубліковано 19 лис 2019
- Түрікмен құланы (Equus hemionus kulan) - тақтұяқтылар отрядына жататын жабайы жылқы.
Сыртынан қарағанда құланның есекке де (басы үлкен, құлағы ұзын, құйрығы қысқа, кекілі жоқ, жалы тік), жылқыға да (жүріс-тұрысы ширақ, дене бітімі сымбатты, сирақтары ұзын) ұқсайтын ерекшелігі бар. Шоқтығына дейін биіктігі шамамен 130-150 см, дене ұзындығы 200-240 см, салмағы 130-300 кг. Қысқа уақыт ішінде сағатына 70 км жылдамдықпен және сағатына 50 км жылдамдықпен ұзақ уақыт бойы қозғалуға қабілетті. Құлан (Equus hemionus) - солтүстік Еуразияда тақтұяқтылар ішінде жабайы түрде жалғыз сақталған түр, осы континенттің кең ашық кеңістігінде бұрын мекен еткен миллиондаған тарпаңдар, жабайы есектер мен жылқылардың тірі қалған жалғыз туысы. Үй жылқыларына қарағанда кішірек және тығыздау. Түсі сарғыштау, жотасында қара қошқыл жолағы болады, құйрығының ұшы қара, бауыры мен сирақтары ақшыл келеді. Жыныстық жағынан 2 - 3 жасында жетіледі. Маусым - шілде айларында күйлеп, 11,0 - 11,5 айдай буаз болып, мамыр - маусым айларында құлындайды.
Жақын аралықта Қазақстанда құландардың 3 түршесі мекендеді: шығыста моңғол, оңтүстікте және орталық аймақта қазақстандық, елдің батысында түркімен түршесі мекендеген. XX ғасырдың басына қарай қазақстандық түршесі толығымен жойылды, ал моңғол мен түрікмен түршелері республиканың аумағынан қоныс аударды. Құландар көп мөлшерде қатты жұт кезінде жойылды. Қазіргі кезде құландардың саны әлемнің сегіз елінде ғана сақталған. Зерттеушілердің бағалауы бойынша жер бетінде шамамен 55 000 құлан қалды. Құландардың жалпы санының 75%-ы Моңғолияның оңтүстігінде мекендейді. Көрші Қытайда жануарлардың саны 5000-ға жетеді.
Қазақстанда құланды жерсіндіру жұмысы 1953 жылы басталды. Сол жылы Арал теңізінің Барсакелмес қорығына Түрікменстаннан 14 құлан жерсіндірілді. Қазіргі кезде Қазақстанда тұратын барлық құландар Барсакелместегі осы 14 басының ұрпақтары болып табылады. 1976 жылы Арал аймағындағы экологиялық жағдайдың нашарлауына байланысты 27 құлан Алтын-Емел ұлттық паркіне жеткізілді. Қазір ел бойынша құланның ең көп саны Алтын-Емелде, саны - 3500 бас.
Қарақұйрық (Gazella subgutturosa) - қуысмүйізділер тұқымдасының қарақұйрық туысына жататын ашатұяқты сүтқоректі жануар. Дене ұзындығы 93-116 см, шоқтығына дейін биіктігі 60-75 см, салмағы 18-33 кг. Еркектерде лира тәрізді қара мүйіздері бар, ұзындығы шамамен 30 см. Аналықтары мүйізсіз; сирек кезде 3-5 см-ге дейін басталған мүйіздері болады. Дененің жоғарғы жағы мен бүйірінің түсі құмды. Дененің іші, мойны және аяқтардың ішкі жағы ақ түсті. Ақ «айна», яғни артқы жағындағы дағының мөлшері шамалы. Құйрықтың ұшы қара. Қарақұйрық жүгірген кезде құйрығын тігінен көтереді және оның қара ұшы ақ «айна» фонында күрт ерекшеленеді, сол үшін қазақтар оны қарақұйрық деп атаған. Қысқы терісі жазғы жүннен ақшыл.
Қарақұйрық Қазақстанның шөлді және шөлейт аймақтарында кездеседі. ХХ ғасырдың ортасына дейін Қазақстанның жартылай шөл және шөл зоналарын түгелдей мекендеген, тұтас ареалы Каспий теңізінен Іле ойпатына дейін болған. 30-жылдардың ортасында Қазақстанда 200 мыңға жуық қарақұйрық болған, соның ішінде 100 мыңға дейін тұяқтар Үстірт пен Маңғышлаққа келетін.
Үстірт пен Барсакелмес қорықтарында, Алтын-Емел ұлттық паркінде, Ақтау-Бозашы қорықшасында және бірқатар мемлекеттік аңшылық шаруашылықтарында қорғалады.
Ұрғашылар 1-2 жасында лақтарын туады. Күйлеу қазан айының соңынан бастап желтоқсанды қоса алғанда дейін жалғасады. Күйлеу мезгілінде жастарды қуып, ересек еркек басқаратын 3-5 топқа бірігеді. Ерлер арасында жекпе-жек жарыстар өтеді. Лақтар көктемде (сәуір-мамыр айларында) туады , бұталардың астында қозғалыссыз жасырынып, жасырын өмір салтын жүргізеді. Әдетте, ересек ұрғашылар екі, ал жас ұрғашылар бір лақ әкеледі.
ҚҰЛАН МЕН ҚАРАҚҰЙРЫҚ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚЫЗЫЛ КІТАБЫНА ЕНГІЗІЛГЕН.
Алматы облысы, Алтын-Емел мемлекеттік ұлттық табиғи паркінде түсірілген.
Дереккөздер:
• Заповедники Казахстана...
www.inform.kz/ru/pogolov-e-ku...
ohotzooprompo.kz/ru/article/st... - Домашні улюбленці та дикі тварини
Арнаны қолдау (WebMoney KZT): K063845456046
Поддержать канал (WebMoney KZT): K063845456046
Support the channel (WebMoney USD): Z113935057561
Кандай тамаша казактын жеры
Админ, неге Қазақстанда гепард әкелмейді!!!
Мында құлан, сайғак, қарақұйрықтар көп қой
леопард бар
гепард болган олда
Крокодилдыда айтуды ұмыттыңғо? Неше рюмка ішіп едің?
@@user-fh1dc6mp4y кума рас болган онтустык жактарда
Админ Казахстан табигат коргаушысы емес шыгар,бундай сурактарды тисти уиымга кою керек.
Көп емес..Африкада буданда көп,суға келгенде ұшы қиыры көрінбейді миллион буйволдар бар...
Каракуйруклв в Казахстан 16000 особей а куланов 5000 особей
Күннен күнге азайып бара жатыр
Куланы в Алтын эмалье и в Барсакелмесе обитают да ? в других заповедниках , нац парках есть ?