Nil va Rim. Usmon Nosir she'ri. Ubayd Burhonov o'qigan

Нил ва Рим. Усмон Носир шеъри. Убайд Бурҳонов ўқиган / Nil va Rim. Usmon Nosir she'ri. Ubayd Burhonov o‘qigan.
Usmon NOSIR
NIL VA RIM
(Tarix kitobidan)
I
Lampam yonur… Yaralangan qanotday og’ir
O’y bosadi. Yuragimda go’yo sel yog’ir.
Qiynalaman. Tirishaman. Hushim parishon
O’tmish, hozir va kelajak ko’rinur har on.
Tirishaman, butun kuchim ko’zimga kelar,
Chirog’imga parvonadek urinar yillar
To’rt atrofim to’lib ketar kuygan qanotga…
Xayolimda: katta sahro, men minib otga
Shamoldan tez, bulutlardan yengil chopaman;
Kuyib tushgan har qanotdan bir jon topaman.
Termilaman o’lik ko’zga (nega qo’rqayin?).
Barchasidan o’yib olib ko’zining oyin
Termilaman: qichqiradi yillar, odamlar,
Eshitilar menga ular bosgan qadamlar…
II
Sariq qumlar orasidan qon rangli quyosh -
Ko’tarilar. Nil oqadir - qullar to’kkan yosh.
Faryodlarga chidolmaydi yer bilan osmon,
Ro qaerda? Azirisa? Qiynaydi Tifon!
Kimga yig’lab, kimdan madad kutsin bemor qul?
Erki qulfdir, hayoti qulf, bor xudolar qulfi
Kosasida suv yo’q, quruq xaltasi: non yo’q!
Botayotgan quyosh kabi rangida qon yo’q.
Ko’zida ko’z yo’q, belida bel yo’q, hayhot!
Fir’avn uni chumoliday ezadi: voy dod!..
Fir’avnning hukmi qattiq, fir’avn - xo’jayin,
Xudolarga u manzurdir, hayoti tayin.
Neki qilsa, o’zi bilur, o’zi hukmron,
Misr bo’ylab Nil oqadur - «qullar to’kkan qon!»
III
To Minisdan Ramzesgacha, Ramzesdan nari
«Malika qiz» - Kleopatra hukmron davri.
Undan tortib… yana uzoq, yana ko’p yillar
Xarsang bilan yotqizilgan necha ming yo’llar.
Ko’zyoshidan, dil toshidan qurilgan haykal
Mag’rur turar, mag’rur boqar; hech biron mahal
Na odamdan, na zamondan qo’rqmas asti u.
G’azabini yutib o’lgan qullar dasti bu!
Qullar… (Menman u qullarning o’lmas avlodi,
Mana menman, u qullarning hech so’nmas yodi,
Mana menman, falaklarga lov-lov o’t qo’yib,
Otalarimning boshidan poydeyor uyib,
Ozodligim obidasin qurgan insonman!
O’sha jonman, o’sha qonman ya o’sha shonman!)
IV
Otim uchar (xayolimda) oldinga doim,
Avval bahor osmonidek yig’lar gado Rim.
Emchagida bir tomizim suti yo’q ona
Go’dagini tosh ostiga bostirdi, ana!
O’lim yaxshi, odam agar shunday xor bo’lsa!
Bir parcha non nima o’zi! Shunga zor bo’lsa!
Nahot, chaqmoq yondirmaydi butun ochunni?
Kul gardiday umr - tog’day kulfat uchunmi?
Javob bergin menga, zakki qadimgi Homer,
Ko’zyoshi-yu qonga rostdan tashnami bu - yer?
Qo’y, yaxshi chol! Ko’nglim to’ldi, gaplashamiz so’ng,
Bu nimasi? Eshitasanmi, og’ir, hazin mung?
Hamon yig’lar yalang’och Rim, hamon dil ezar,
Hamon tilla qadahda qon ichar Sezar!
V
Rim ustida shamsiyadek tumanli osmon,
Katta sirkka sig’ishmasdan qaynar olomon:
«Odam bilan hayvon o’yin ko’rsatar emish…”
(Bunday qiliq bizning uchun qandayin erish!..)
Tishlarini irjaytirib bo’kirgan yo’lbars
To’rt tarafga tashlanadi, talpinib lars-lars.
Och ko’zlari qonga to’lgan, sakrab o’ynaydi…
O, bechora, qoch! U seni tirik qo’ymaydi!
Ana! Ana, tirnog’ini nishlab kelar u,
Changal soldi! Xalq o’rnidan birdan turdi duv…
Chapak chaldi. «Ey, ahmoq Rim, sevinma qonga!
Bundan boshqa xo’rlik bormi, axir, insonga?» -
Dedi, parcha-parcha bo’lgan gladiator.
Rim - o’yindan o’lim kutgan jinni teatr!
VI
Issiq izlar… hamon u isyondan is bordek,
Bulutlarning orasinda yurar Spartak.
Osmon - qalqon, kamon yoyi - chaqmoq, yonar o’t,
Zulm uchun yig’i, fig’on ya erksizlik sud.
Jayob bersin. Aflotunmi, Vergiliymi, yo -
Boshqa biri, qani kim? Kim mard? Kim guvoh?
Ki, tun qancha qora bo’lsa, oy shuncha yorug’!
Spartakning lashkarlari hali ham borur.
Mana menman, u isyonning o’lmas avlodi,
Mana menman, u qullarning hech so’nmas yodi.
Mana menman, falaklarga lov-lov o’t qo’yib,
Otalarimning boshidan poydevor uyib,
Kelajagim obidasin qurgan insonman!
O’sha jonman, o’sha qonman va o’sha shonman!!!
1935
IZOHLAR:
Ro, Azirisa, Tifon - qadimgi misrliklar tushunchasidagi xudolar nomi.
Fir’avn - qadimgi misr davlatini boshqargan hukmdor.
Minis, Ramzes, Kleopatra - quldorlik davri Misr hukmdorlari.
Avval bahor osmonidek… - erta bahor osmonidek.
Ochun - dunyo, olam.
Homer - qadimgi yunon shoiri, ko’zi tug’ma ojiz bo’lgan.
Sezar - Rim imperiyasini boshqargan hukmdor.
Spartak - Rim quldorlik tuzumiga qarshi ko’tarilgan qo’zg’olonning rahbari.
Sud - ma’no, mohiyat.
Aflotun (Platon) - qadimgi yunon faylasufi.
Vergiliy - qadimgi yunon lirik shoiri.

[@user-sp8bs9ny1w]

офарин

[@ZafarEgamberdiyev-sx3hw]

Зўр қоил жонли шукур бурхони укасимиди

[@XurshidDavronKutubxonasi]

Худди шундай- укаси

[@MuhammadNematov111]

Qanday she'r shunchaki ajoyib