Babək. Xürrəmilər. Ərəb xilafətı. İslamın Azərbaycanda yayılması

Babək. Xürrəmilər. Ərəb xilafətı. Xürrəmilər hərəkatı. Məzdək hərəkəti. Bəz qalasının mühasirəsi. Bəz qalasının alınması. Cavidan və əbu imran. Babək Xürrəmi. Birinci Həmədan döyüşü. Həştadsər dağı. Həmədan yaxınlığında döyüş. 833 ildə Həmədan uğrunda döyüş. Ərəb ordusunun komandan Afşin. Bəzdəng ərəblərin düşərgəsi. 838 ildə. Xürrəmilər hərəkətinin məğlubiyyəti. Babəkin edamı.
#azərbaycantarixi #xürrəmilər #babək #ərəbxilafəti #bəzqalası #islamınazərbaycandayayılması #azərbaycantarixi #muellim #dim #miq #muellim #miq #kurikulum #ibtidaisinif #test #sınaq #imtahan #onlinedərslər #onlayn #muellimleriniseqebulu #sertifikasiya #testlər
AZADLIQ HƏRƏKATI. BABƏK
Öz dövründə dünyanın ən güclü bir neçə dövlətindən biri hesab edilən Ərəb xilafətini mərkəzi Azərbaycan olan bir hərəkat ciddi şəkildə sarsıtdı. Bu hərəkat Xilafət rəhbərliyinin ilkin islami dəyərlərdən uzaqlaşdığı bir dövrə təsadüf etmişdi.
Ərəblərin siyasətindəki dəyişikliklər. Xilafət ərazisində əvvəllər Əməvilərə, sonralar isə Abbasilərə qarşı yönələn müəyyən müxalifətçi şüarlara Azərbaycan əhalisi də qoşulurdu. Əməvilər, həmçinin Abbasilər sülalələrindən olan xəlifələr islami dəyərlərə heç də çox sadiqlik nümayiş etdirmirdilər. Hakimiyyətləri əllərindən çıxmış yerli feodalların vəziyyəti də VIII əsrin əvvəllərindən etibarən müxtəlif etirazların sayının artmasına gətirib çıxardı. Ərəb hakimiyyətinin yerli əhali ilə ərəblər arasında fərqlər qoyması, xüsusilə vergi siyasətinin getdikcə sərtləşməsi də ciddi səbəb hesab edilə bilər.
VIII əsrin ortalarında Əməvilərə qarşı Azərbaycanda baş vermiş hərəkata beyləqanlı Müsafir rəhbərlik etmişdi. Xilafətin mərkəzində hakimiyyət uğrundakı dini-siyasi mübarizədən istifadə edən bir sıra yerli feodallar, o cümlədən də Müsafir ərəb ağalığından azad olmağa çalışırdılar.
Əməvilərin və Abbasilərin islami dəyərlərdən uzaqlaşmalarını hansı faktlar təsdiq edir?
Xürrəmilər hərəkatı. Azərbaycan ərazisində Xilafətə qarşı ən fəal mübarizə isə xürrə- milərin, xüsusilə Babəkin adı ilə bağlıdır. Xürrəmilər ideologiyasında islami dəyərlərlə yanaşı, zərdüştilik elementlərinə də rast gəlinirdi. Xürrəmilərin islam dininə qarşı çıxış etmələri barədə fikir söyləyən müəlliflərin əksəriyyəti Xilafətin saray tarixçiləri olmuşlar.
Əslində, bu hərəkat islam dininə qarşı deyil, Abbasilərin Azərbaycanda yeritdiyi ağır vergi siyasətinin və məmur özbaşınalığının əleyhinə yönəlmişdi. Xürrəmilər ədalətli cəmiyyət və sosial bərabərliyin yaradılması uğrunda mübarizə aparırdılar. Bu, xalq azadlıq hərəkatı idi. Feodal zülmünə qarşı çıxan xürrəmilər həm də Azərbaycanın istiqlaliyyəti uğrunda vuruşurdular. Xürrəmilər hərəkatının iştirakçıları, əsasən, kəndlilər olsa da, şəhər əhalisi, həm də yerli feodalların bir qismi bu mübarizəyə qoşulmuşdular.
Xürrəmilər daha çox kimə və nəyə qarşı mübarizə aparırdılar?
Babək
Mənbələrdə “əl-müxəmmirə” (qırmızı geyinənlər ) adı ilə təqdim olunan xürrəmilərin 778 və 808-ci illərdəki çıxışları uğursuzluqla nəticələndi. Başçıları Cavidan və Əbu İmran arasındakı ədavətin hökm sürdüyü xürrəmilər 816-cı ilə qədər mərkəzi hakimiyyətə qarşı yalnız xırda çıxışlarla yadda qalmışdılar. Həmin ildə hər iki rəhbərin ölməsindən sonra hərəkata Bilalabad kəndində doğulmuş, Cavidanın yaxın silahdaşı Babək (əsl adı Həsən) başçılıq etməyə başladı. Ərdəbildən şimal-qərbdə indiki Qaradağ vilayətində yerləşən Bəzz şəhər-qalası xürrəmilərin istinadgahı idi.
Babək. Babəkin başçılığı ilə üsyan Bəzzin ətrafındakı ərazilərə yayıldı. Xilafətdən narazı olan bir sıra yerli feodallar da Babəkə qoşulmuşdular. Məzdəkiliyə əsaslanan xürrəmi ideologiyası Babəkin başçılığı ilə yeni siyasi rəng aldı və sərt mübarizə xəttinə üstünlük verildi. Qısa müddətdə Babəkin qoşunlarının sayı o dərəcədə artdı ki, təkcə süvarilər 20 min nəfərə çatdı.
Xürrəmilərin əvvəlki rəhbərlərindən Babək nə ilə fərqlənə bildi?
“...Xürrəmilərə qarşı ən fəal, qətiyyətli və dəyanətli adamını göndər, onu pul, silah, süvari və piyada qoşunla təchiz etdir. Əgər xürrəmilərə qarşı mübarizə uzanarsa, onda onların üzərinə bütün dostların və köməkçilərinlə birlikdə özün get”.
Müəllif: Edumedia. Yayımın məqsədi daha çox insana çatdırmaqdır.
Teqlər.
Babək, Xürrəmilər, Ərəb xilafətı, xürrəmilər hərəkatı, xürrəmilər hərəkətinin məğlubiyyəti, Məzdək hərəkəti, Bəz qalasının mühasirəsi, Bəz qalası, azadlıq hərəkatı, bəz qalasının alınması, cavidan və əbu imran, 816 il, 829 idə, Həştadsər dağı, 830 ildə, Həmədan yaxınlığında döyüş, 833 ildə Həmədan uğrunda döyüş, ərəb ordusunun komandan Afşin, bəzdəng ərəblərin düşərgəsi, 838 ildə, babəkin edamı, samirə şəhəri
Babek, Xurremiler, ereb xilafəti, xurremiler herekati, xurremiler hereketinin meglubiyyeti, Mezdek hereketi, Bez qalasinin muhasiresi, Bez qalasi, azadliq herekati, bez qalasinin alinmasi, cavidan ve ebu imran, 816 il, 829 ide, Hestadser dagi, 830 ilde, Hemedan yaxinliginda doyus, 833 ilde Hemedan ugrunda doyus, ereb ordusunun komandan Afsin, bezdeng ereblerin dusergesi, 838 ilde, babekin edami, samire seheri