Nadezda Filippova-Johannes Brahms-Variaties op een thema van Paganini

video
©2023 FranklinStudioRony
www.ronaldbergman.nl
In de nieuwe serie 'Willem Brons presenteert' van de
Stichting Eusebiuskring laat Willem Brons,
de éminence grise onder de Nederlandse pianisten,
het publiek kennismaken met succesvolle oud-studenten.
Het concert van Nadezda Filippova in deze serie
geeft een prachtig beeld van haar veelzijdigheid.
Johannes Brahms
Variaties op een thema van Paganini,
boek twee opus 35 bestaande uit
thema + 14 variaties (1863)
In de 19e eeuw devalueerde de variatievorm
in ernstige mate aangezien de meeste
componisten in die tijd zich beperkten tot
oppervlakkige virtuositeit en daarbij de
muzikale inhoud verwaarloosden. Daarbij werd
ook de relatie met het variatie-thema steeds vager.
Brahms wilde hier paal en perk aan stellen en
besloot daarom uitsluitend variaties te componeren
waarbij de harmonisch/metrische structuur van
het basisthema gehandhaafd werd. Ook zag hij
kans variaties op een zinvolle manier te groeperen
waardoor de samenhang binnen het geheel
opmerkelijk versterkt werd. In feite keerde Brahms
op deze doordachte manier terug naar de
principes van de door hem zo bewonderde
componisten Bach, Mozart, Beethoven en Schubert.
Er wordt dikwijls verondersteld, dat Brahms in zijn
Paganini-variaties virtuositeit vooropgesteld heeft.
lk weet dat niet zo zeker. Het is eerder zo, dat in
iedere variatie aspecten van de zo specifieke
schrijfwijze van Brahms aan bod komen en dan is
virtuositeit wel degelijk onmisbaar. Bij die
karakteristieke schrijfwijze denk ik vooral aan
gecompliceerde dubbelgreep-passages,
grote sprongen, gecompliceerde polyritmiek
waarbij vooral de linkerhand bepaald niet
gemakkelijk te spelen is. Ook neigt de schrijfwijze
van Brahms altijd naar de polyfonie met veel
aandacht voor een fraaie stemvoering. Brahms,
die als geen ander de principes van de klassieke
componisten ten aanzien van vorm en structuur
begreep en meesterlijk hanteerde, had ook een
romantisch hart en dat blijkt uit de
poëtische 3e,12e en 13e variatie. Verrassend
is de laatste variatie, die als enige gebaseerd is op een
vrijere structuur en waar Brahms tot vier keer toe
een aanzet geeft tot een viertal totaal
nieuwe variaties. Al met al een briljant, vitaal,
haast overmoedig slot.
Willem Brons 18 april 2023