Castricum NL: Kerkklok Protestantse Dorpskerk

De dorpskerk van Castricum is een middeleeuwse kerk in het Noord-Hollandse dorp Castricum. De kerk kent een zeer lange geschiedenis die in de 11e eeuw begint. Vandaag de dag staan nog substantiële delen van de oude kerk overeind. De kerk is nog steeds in gebruik bij de protestantse gemeente.
Castricum is gelegen in de delta van het Oer-IJ, de vroegere monding van het IJ tussen Heemskerk en Limmen. Aan de stroomgeulen in deze delta vormden zich oeverwallen waarop de eerste bewoners akkerbouw bedreven, de zogenaamde geestgronden. Aan het uiterste westelijke einde van de geest tussen de Oosterbuurt en de Kerkbuurt werd in de middeleeuwen de dorpskerk gebouwd.
De parochie van Castricum wordt voor het eerst genoemd in bronnen uit 1231, maar de kerk is van vroeger datum. De kerk was gewijd aan Sint Pancratius en was een dochterkerk van Heiloo. Mogelijk heeft het adellijke geslacht Van Castricum een rol gespeeld bij het stichten van de kerk.
De dorpskerk is gelegen op enige afstand van de Dorpsstraat aan een plein. De kerk is omgeven door een kerkhof.
Het eenbeukige schip is het oudste gedeelte van de kerk en bestaat nog bijna geheel uit tufsteen. De muren bevatten een aantal (deels gereconstrueerde) romaanse vensters op 4 meter boven het maaiveld. De tufstenen muren zijn gebouwd in kistwerk: de binnen- en buitenzijde van de muur bestaan uit tufsteen en de ruimte ertussenin is opgevuld met puin en andere goedkopere materialen die voorhanden waren. De muren zijn 90 cm dik en gefundeerd op het onderliggende zand. Er is geen bodemverbeterig toegepast. De bakstenen toren is gebouwd in gotische stijl en bestaat uit drie geledingen. De middelste heeft twee gotische spaarnissen, de bovenste drie waarvan de middelste dienst doet als galmgat. De toren is voorzien van een achtkantige spits en een balustrade. Het gotische bakstenen koor is twee traveeën diep en is driezijdig
gesloten. Het bevat speklagen van tufsteen.
De binnenkant van het schip bevat houten stijlen tot op het vloerniveau en binten die zijn verbonden met korbelen en een vlakke zoldering. Deze constructie dateert vermoedelijk uit de 14e of 15e eeuw.
Het oorspronkelijke kerkgebouw was een tufstenen zaalkerk met een versmald bijna vierkant koor. Er zouden aanwijzingen zijn dat de kerk een ingesnoerde halfronde apsis heeft gehad, maar geheel zeker is dit niet. De geheel vlakke muren, de hooggeplaatste vensters en de grote tufstenen blokken zijn indicaties voor een hoge ouderdom: verschillende bronnen dateren de oorspronkelijke kerk in de eerste of de tweede helft van de 11e eeuw. Aangezien grote delen van dit schip heden ten dage nog bestaan geldt de oude kerk in Castricum als één van de oudste nog bestaande gebouwen van Holland. Er zijn geen resten aangetroffen van oudere kerkgebouwen op deze locatie.
De tufsteen die gebruikt is voor de bouw van de Castricumse kerk is afkomstig van de groeven aan de oevers van de Laacher See in de Eifel (Duitsland) en per schip aangevoerd. Op de plaats in Castricum waar men de stenen oversloeg van de boot op het land is een aantal tufstenen blokken teruggevonden. Op de bouwplaats werden de ruw gehakte stenen in de gewenste vorm gehakt en gebruikt voor de bouw. Het restmateriaal werd gebruikt als muurvulling.
In de eerste helft van de 15e eeuw werd de toren gebouwd. Deze stond los van het schip en is een halve meter uit de aslijn van de kerk gebouwd.
In de jaren 1510-1520 heeft men het tufstenen koor vervangen door een gotisch koor met een driezijdige sluiting. Opvallend is dat het nieuwe gotische koor precies om het oude romaanse koor is gebouwd: mogelijk liet men het oude koor staan totdat het nieuwe gereed was. Zo kon men ook tijdens de bouw doorgaan met de vieringen.
De klok wordt met de hand geluid.
Gegevens van de klok:
Gieter: Gert Powels
Slagtoon: g¹
Diameter: 80 cm
Soort as: Krukluidas
Gewicht: 340 kg
Gietjaar: 1604
Opschrift: FRI DOE GOT GERT POWELS MI TO EMBDEN ANNO 1604.
Met dank aan de koster voor het openstellen van de toren en het luiden van de klok.
Opname: Zaterdag 30 April 2016 om 11:00