انقراض ساسانیان و تداوم فرهنگی ایرانیان

پروانه پورشریعتی
استاد تاریخ و ایران‌شناسی، دانشکده تکنولوژی نیویورک
روایتی داریم از دوره ساسانی، از تاریخ ساسانی، که ساسانی‌ها یک حکومت متمرکز داشتند، تا اواخر دوره خسروپرویز - که خسروپرویز حدود سال‌های ۶۲۸ میلادی از حکومت برکنار می‌شود و در ۶۳۲ میلادی، بعد از فوت حضرت محمد، اعراب می‌آیند و این حکومت مرکزی باقدرت و پرقدرت ساسانی را از بین می‌برند، و دوره اسلامی تاریخ ایران شروع می‌شود. حدود ۷۰-۸۰ سال است با این روایت کار می‌کنیم، همه با آن آشناییم. اما این روایت روایت غلطی است.
این روزها می‌تونیم از منابع ارمنی، سریانی، از منابع اسلامی که به عربی نوشته شده، از خدای‌نامه‌ها، از مهرشناسی، از سکه‌شناسی، و نظیر آن استفاده کنیم، و به این نتیجه می‌رسیم که خانواده‌های پارتی‌ای بوده‌اند که در طول تاریخ ساسانیان، مخصوصا از دوره یزدگرد اول به بعد، پا به پای خانواده‌های ساسانی حکومت می‌کرده‌اند.
مثلا مهری هست که رویش نوشته شهربراز، مهران. در نتیجه این شهربرازی که می‌دانیم در جنگ‌های بیزانس شرکت کرده و حتی شش ماه بر تخت نشسته و شاه ساسانی شده، از خانواده مهران بوده و خود را پهلو می‌دانسته. یا طبری می‌گوید در مقطعی که اعراب حمله کردند، هل ایران تقسیم شده بودند به اهل فارس و اهل پهلو و نمی‌توانستند با یک جبهه مشترک در برابر اعراب ایجاد کنند.
در کنار این روایت نادرست (که ساسانی‌ها مرکزیت داشتند)، روایت آشنای دیگری داریم که آن هم نادرست است: اینکه اعراب حمله کردند و ایران را تسخیر کردند و ساسانی‌ها سقوط کردند. بخشی از این روایت درست است. ساسانی‌ها، خانواده ساسانی‌ها، سقوط کردند. ولی بخش دیگر آن غلط است. یعنی به این ترتیب که تمام اقلیم پهلوها از خراسان تا آذربایجان زیر تسلط خانواده‌های پارتی باقی ماند. نه تنها در دوره خلفای راشدون، که حمله اعراب شروع شده بود، بلکه در دوره تاریخ امویه.
در نتیجه در این سرزمین‌ یک تداوم فرهنگی‌ داریم که در حقیقت از دوره اشکانی‌ها شروع می‌شود و تا دوران عباسی‌ها ادامه دارد. و امتداد این فرهنگ ایرانی پارتی را، می‌توانیم در شاهنامه‌نویسی ببینیم دقیقا به همین خاطر که خانواده‌های پهلو در طول دوره ساسانی و حتی بعد از سر کار آمدن امویه در ایران حکومت می‌کردند.
در نتیجه اگر ما تاریخ سیاسی‌مان را کنار بگذاریم، و از دید شرایط فرهنگی و اقلیمی و سیاسی‌ای که از مرکز نشأت نمی‌گیرد، به این تاریخ نگاه کنیم، این تداوم تاریخی فرهنگ ما بهتر دیده می‌شود و آشکارتر خواهد بود.
مشترک شويد: bit.ly/12wjlifC
وبسايت ما: www.bbc.co.uk/p...
فيسبوک: / bbcpersian
توييتر: / bbcpersian
گوگل پلاس: plus.google.co...