Адай - Иса батыр мен Досан батыр Жыр-Дастаны!
Вставка
- Опубліковано 19 чер 2018
- Адай - Досан батыр мен Иса батыр Жыр-Дастаны!
Бұл жырда 1868-1876 жылдардағы Досан Тәжіұлы мен Иса Тіленбайұлы батырлар бастаған, орыс патшасына қарсы соғысқан Адайлар туралы айтылады.
Жырдың авторы Сәттіғұл жырау Жанғабылұлы(1876-1966жж)!
Сәттіғұл жыраудың әкесі Жанғабыл осы соғысқа бастан-аяқ қатысқан адам. Досан батыр Ақкетік абақтысында қайтыс болғанда да сол шаруаның бас-аяғында Жанғабыл болған. Досан батырдың мүрдесін елге апарып жерлеуге бермегенде Жанғабыл, Исаға хабар беріп, Исаның келіп араласуымен Досанның мүрдесін берген. Мүрдені арбамен Қаратөбеге әкеліп жерлегеннен кейін, Жанғабыл Досанның туған ағасын үйіне қонаққа шақырады. Келсе, Жанғабылдың әйелі жас босанып отыр екен. Ұл балалы болыпты. “Ал мынадай жақсылықтың үстіне келдің, маған құрдас, дос болғандықтан сен де бұл баланың әкесісің ғой, енді атын қою саған міндет” - дейді Жанғабыл. Сонда қонағы: “Біздің бұған дейінгі ісіміз сәтсіз болды ғой, ендігі ісіміз сәтті болар ма екен. Ұлыңның есімі Сәттіғұл болсын”, - деп ақ батасын берген екен.
Жырды орындаған Жеменей/Бөкен - Ақылбек жыршы Тасқараұлы Өтешов!
Иса мен Досан көтерілісінің 140 жылдығына Самал Адайдың арнауы:
Кешегі "Елім" деген Кенесары,
Исатай, Махамбет пен Сырымдары,
Қазақтың ұлан байтақ даласы үшін,
Өлгенше өксіп өткен нар ұлдары.
Маңғыстау, сенде туған ұлың батыр,
Бір ұлың өзгелерден мыңға татыр,
Қорған боп үш жүз алпыс екі әулиесі,
Халқына рух беріп демеп жатыр.
Шығысқа болып жүрген көңіл күпті,
Ақ патша Маңғыстауға көзін тікті,
Жүргізіп отаршылдық саясатын,
Күшпенен Ақкетікке туын тікті.
Жүргізді Адайларға өктемдігін,
Қолында барлық билік шекпендінің,
Төледі екі есе қып салықтарын,
Кедейі, байлары да, әрбір түтін.
Қаһары Ақпатшаның иі қатты,
Зардабы халқымызға тиіп жатты,
Көше алмай жайлауына Адайларым,
Әр жерден наразылық туып жатты.
Өрбіді ел ішінде наразылық,
Жасалды салық үшін зор-зомбылық,
Әскері Рукиннің кетті аттанып,
Күтпеген Адайлардан оғаш қылық.
Тас түйін отряды қаруланған,
Адайлар Үшауыздан күтіп алған,
Қол жыйып, Иса, Досан, Ержан, Алғи, Орақ,
Ұшымен ақ найзаның қыспаққа алған.
Өлді Рукин, әскері талқандалып,
Келсе де күші басым қаруланып,
Мінекей осы ұрыста Иса, Досан,
Ерлікпен қалды әскерін аман алып.
Естіген әкесінен осы ұрысты,
Сәттіғұл бар шындықты жырға қосты,
Кеңестік кері кеткен кер саясат,
Айырды егіз туған екі досты.
Түрткі боп саясаттың қатал сыны,
Жақпады Сатекемнің айтқан жыры,
Ерлігін ер Исаның алып тастап
Ботаңа татымады ау нардың құны.
Мінекей Иса, Досан екі батыр
Оралып ортамызға келіп жатыр,
Қастерлеп кешегі өткен екі арысын,
Ақкетік елінде ас беріп жатыр.
Айналған бүгіндері аты аңызға,
Жазылып аты қалған даламызға,
Бас иіп жатыр міне кейінгі ұрпақ,
Қос батыр Иса, Досан атамызға.
Ақкетік бүгін сенің еңсең биік,
Ыңырсып жер анада жатыр иіп,
Тұр әне Иса, Досан көкте қарап,
Төбесі көк таласып бұлтқа тиіп.
Иса тұр: "Мен Адаймын Жаманқара
Жасыма ей ұрпағым маған қара,
Сіздерге менен қалған аманат, - деп,
Маңғыстау ұлан ғайыр мына дала"
Досан тұр: "Дәулеталы Жарымын, - деп,
Адайдың жүк көтерер нарымын, - деп,
Бас име, Ей ұрпағым дұшпаныңа,
Атамның мен ожданы-арымын", - деп.
Қос батыр Маңғыстауды күзеткендей,
Ерлігін ұрпағына үйреткендей,
Артында шұбатылған тау жотасы,
Бейне бір керуен көшті сүйреткендей.
Бірі тұр көк теңізді барлағандай,
Шарқ ұрып шағала боп шарлағандай,
Батырып көк теңізге көрген жауын,
Көпіріп көк толқын боп арбағандай.
Бірі тұр көк найзасын көкке тіреп,
Керегін тәңірім деп көктен тілеп,
Шайқалтпай шаңырағын ұрпағының,
Тұрғандай найзасының ұшы тіреп.
Ей Алла, шүкір дейміз бергеніңе,
Қастерлеп ас бергізген өлгеніне,
Тербетіп Ақкетігін тал бесікте,
Қос алып қарап тұр ғой төрде, міне,
Маңғыстау - атам жатқан құтты қоныс,
Тындырды мойынға алған үлкен бір іс,
Бастауы тәуелсіздік деп білеміз,
Жүз қырық жыл бұрынғы көтеріліс.
Қолдасын бір Алланың шарапаты,
Басына халқымыздың қонған бағы,
Ағайын, құтты болсын баршамызға,
Орныққан қос батырдың алтын тағы.
Иса Тіленбайұлы мен Досан Тәжіұлы қос батырларға ескерткіш Маңғыстаудың Ақкетік қаласында орнатылды.
Зеңбірек, мылтықпен қаруланған патша әскеріне қылыш- найзамен шапқан қайран қазақтың ерлері- ай. Осындай ерлердің арқасында қазіргідей ұлан- ғайыр жерді ұрпағы иеленіп қаллығой. Бұл жырдың өскелең ұрпаққа тәрбиелік мәні зор болады деп сенемін. Автормен жыршыға алғысым шексіз. Қазағым аман болсын!
Қазақтарда мылтық болды
Жарайсың .Бәрекелді. Тарихи жыр.
Намысты оятады. Жастар көп тыңдау керек
Аман болсын адайым менде адаймын
Керемет Алла разы болсын казакта батыр бабаларымыз коп болган.Ол кисилер кезинде болинбеген казак десе найзасын алып жауга шапкан.
Керемет осындай қазақтың иісі бұрқыраған жырларды көбірек салсаңыздар, ұрпақтарымызға тыңдатуға, намысты ұлдарды тәрбиелеуге көмегі зор деп білемін
Адайлар аман болсын
Керемет жыр👏👏👍👍
Tarihımızdı jırlardan estigen ejelden halkımız,ali de solai,bul bizdin kazınamız şındığımız,umıttirmagandar üşün rahmet!👏👏👏👏👍👍👍🇰🇿🇰🇿🇰🇿🇰🇿
Саболшы Адайым
Мен өзім ИСА ТІЛЕНБАЙ ҰЛЫНЫҢ төртінші ұрпағымын, ал ДОСАН батыр екеуі бірін бірі толықтырып тұрған батырлар екен, аталарымның жатқан жері жайлы, топырағы торқа иманы пейіштің нұрына шомылғай!!!
Тилектес Нурбергенова
Менин Досекем 5ши атам
Тилектес Нурбергенова з
✊✊✊✊
@@user-rn5rr8vu6r Бауырым. Исекең, Досан батырды ұстап бергені рас. Бірақ , жайдан жай ұстап бермедіғой. Осыны түсін . Артында Қалың Адай қалғанын ұмытпа. патша Досан батырды ұстап бермесеңдер Халықты Қырамын деді. Ал Досан батыр Болса, сол кезде 15 адам мен қалды. Иса батыр нестеседе Қалың Адай Үшін істеді. Исекең кетерінде Досаннан рұқсат сұрады. Досекең рұқсатын берді.
@@kazakh8336 сатқын Иса далбаев
Досан батырға тағзым,жатқан жері жайлы топырағы торқа,аруағы риза болсын.🤲
Я плачу адай алга ещё не все потярено
Не плачь моя милая
Иса мен. Досан батыр жыры сенімен мен тумай тұрғанда шығарылған жыр. Иса батыр кейін қосылған деп не мыжып отырсың жырда тайға таңба басқандай айтылып тұр ғой өйтіп мыжың сөзбен іріткі салып жастарды тарихтан адастырма азамат тарих орнында тұру керек
Қумаң тұру керек орнында тұр бұл жер ең көп қан төгілген жер. Сендер не білетін едідер....
Несі бар Ақтауға да қойсын артық етпейді
Қумаңы несі таппейсіңбе? жеті жұрт келіп, жеті жұрт кеткен жер деп не үшін айтылған сол үшін айтылған оны елдің бəрі біледі ішің тар ішің тар
Алги атамыз Досекмнин акесинин иниси, кателесип кетиппин
Топырағың ттрқс жатқан жерең жайлы болсын
Бұл көзіңе жас алмай тыңдау қиын тарих. Сол орыс әлі тізесін батырып келеді
Есен Ермембет биде болған екен
Қазақтың жерінде топырағына не жетсын оянындар бір бірене көмек беріндер мұқият болыныздар егерде өздернды Қазақпындеп санасандар ешкімге сенбендер бұл жақсылық әкелмейді!!!
Бозашынын есил ерлери
ФОРТ Шевченко алға!
Ақ Кетік.
Ақ Кетіктін атын Қайтару біздін парызымыз Бабаларымыздың алдында.
Аузына май.
Ай сауболш..
Иса батыр емес. Ол орта жолдан қайтқан адам. Досанмен қатар тұруға лайық емес. Ең болмаса Досан батырдың аруағын сыйласаңдаршы. Жырдың өзінде айтып тұрған жоқпа. Тыңдаңдар дұрыстап.
Ия Жарас деген інісін қою керек или Алғи или Дихан үшеуінің біреуін қоюу керек Исаны бузып тастау керек бырақ оны бұзбайтын шығар Исанын ұрпақтары бұздырмайтын шығар
МЕН ДОСАН БАТЫРДАН ТАРАҒАН ЕКЕНМІҢ
Керемет
Қай баласынан??
Жұмалиев па?
?
Кайран казагым елдеп жанным садакадеп кигар
Осы ютубта 5жылдан кетті отырғаныма Адайларды кім екенін әлі дұрыс былмейді олар қазақтар бір бірін сатып ұрлап отырік айтып өмір сүреуде бұл жақсылыққа апармайды аруақты оны кешірмейді
Жыршы дурыстап айтшиш, кумай зарлап.
Сен айтып бершиш
Ұнамаса 91 лерді тыңда
ДОСАН БАТЫР АДАЙДЫҢ СЕГІЗ АРЫС СЕЙІЛХАННЫҢ ҚАЙСЫСЫНАН ТАРАЙДЫ ЕКЕН?
Жары дәулеталысынан.
Мұңал-Жары-Дәулеталы
Сегіз арыс Сейілхан деп түркменді айтып отыр. Адайды сегіз арыс адай дейді.