DR PAUL GERAGHTY - VOSA VA NADROGA NAVOSA (17/01/2021).
Вставка
- Опубліковано 22 січ 2021
- Cola vinaa, Muju cola, Cola oka na wekaqu; na noqu Tauvu mai Nadroga Navoha! Dou sa kalougata dina ni noda vulagi ena veitalanoa oqo na Vuniwainivuku ena tabana ni Vosa Vakaviti me keirau veiwasei ka veitalanoa vakatabakidua ena voha va Nadroga Navoha. Ni qai vakarorogo koto ma: vinakwa valevu jina - Dr T
![Matokana village by drone [Navosa province]](http://i.ytimg.com/vi/-P3jhepUKsI/mqdefault.jpg)
Hila yali haraga na vamacala e no vua na Viyagwane okwe. Haule
I remembered Dr.Vaula Qereti came and stayed in our house in Lawai Village, Sigatoka back in the 80's. He was working with my late grandfather Ratu Dale Tonawai ( Nai Lalakai editor). Vinaka Dr.T and Dr.P
Oh wow, Cola tau - isa vinaka vakalevu na itukutuku, isa dua na gauna ya Tau...
Cola vina koilequ, vinkwa na italanoa
Totoka nai vakamacala ...👍🙏🏽
Wananvu na sema tiko mai
wananavu dina na programme.....
Vinaka vakalevu na veisemati tiko mai
Ni sa bula vinaka Marama Vuniwai. Dua ga na vakadidike vakasama niu vakarogoca toka na vakamacala nei Vaula oqo kau semata kei na so na nona vakamacala mai e na walesi e na 90s ka dewa yane ena TV e na 20s. Vinaka valalevu Vaula na veivakararamataki ena vosa. Au vakabauta ni so na itukuni makawa mai na noda yasana vakaturaga e tu taucoko tu ka sega ni sa kila kece ko Vaula - ia era sega ni volai. Na sema ni vanua e na Vosa vakatautauvata e na dina; au sa rogoca mai na so na vosa tautauvata mai Maleya kei Indonesia ( Sulawesi) tiko e so na vosa/wiliwili tautauvata- Na isema se veiwekani ivosavosa e nona vakasama na daunivosa ko Vaula ni da semati cake vakavoleka i Taiwan Formosa kei Viti e na vosa ga - rairai eda a dewa mai Esia ni bera na bodra yaco mai na qase ki Viti. E kaya ni o Viti e sega ni sema i Aferika; na nodra vakasama ga na qasenivuli yago vulavula mai Davuilevu e na mua ni senituri 1800 - e yaga me na tadola tale tikoga na noda vakasama e na i sema vaka 'kulini yago ni tamata'. E yaga me dua beka e 'Historian' ka -Linguist' talega me vakadeitaka na isema oya. E da kila ni so na itaukei e na vanua vaka Esia era yago loaloa. Na dewa ni yago vulavula e vakavuna me sa tete na yago vulavula e Esia. Ia nida dikeva na ivola na VITI MAKAWA ka vola ko qasenivuli Meo (sa bale ) e kaya ni da sema i Aferika ka ni o ira na noda qase era dewa mai Turikisitani (mai na gauna ni duivosavosa ka volai tu ena Vola Tabu makawa), ka gole ki Ijipita e na gauna taudonuya ni a sa koro turaga ko Thebe 1570 BCE-1069 BCE . Na marama rau vewatini kei Lutunasobasona ea marama ni Ijipita. Da taroga- ia na italanoa makawa oqo e cava; era bucina ga na qasenivuli yago vulavua? Vakacava na na Kaunitoni kei na Kaunitera e rau waqa taka mai vei - e nodra i talanoa ga na qasenivuli yago vulavula e na koro ni vuli ni lotu? Vakacava na vatuvola mai Dakuniba Vanua Levu? Me da nanuma talega na nodra gole mai na valagi mai Peritania era a mai vakawaicalataka na noda i tovo kei na noda tukuni makawa- ka yali tu kina e levu na keda itukuni dina ka so e sa dau vakadewataki e na vucu se meke se sere. Mai wase laki na vanua kei na iqoliqoli e na gauna ni vaka koloni ( Rt Sukuna) me rawarawa na kena qaravi (adminitration) kei na nodra dabe na Turaga kei na kena vakaivolataki na vanua e a soli wale tu vei ira na valagi - me sa vakaivola kina. Me vaka ga e a cakava mai na Tokalau e loma ko Peritania. Au vakabauta o Vaula e kauta ga mai na nona kila vaka vuli volavosa ( 'academic/linguistic base' ). Ka ga e volai. Sega ni nodai tovo e liu na volavola - na talanoa se tukuni e na vosa ga ka dau vakadewataki e na gauna ni 'tiko i bure' se 'cili' kina na tagane gone me sa cauravou. Vei keda na vuli ena koroni vuli katolika (70s-80s)e da raica ni da a vulica ga na 'geography kei na history' ni vanua vaka vavalagi (Europe, Austalia, NZ etc); ea sega na vulici ni tovo kei na vosa vaka Viti; qai vakacava ko ira a se vuli mai na tekivu ni senijuri 1900 ki na 50-60s. Na iwalewale oqo e a vakayacori vei ira talega na iTaukei kei Ositerelia kei Mereke. NI sega ni vakabauta ko Vaula nai isema ki Aferika au vakabauta baleta bekaga ni sega na kenai ivola tabaki ka yavutaki dina kina. E ka vaka 'tukuni vaka Viti' sega ni se volai se tabaki tu. Levu na keda itukuni e tiko e na 'Veitarogi vanua' kei na so naitalanoa makawa ka sega ni sa tabaki. Me da dolava tiko ga na noda vakasama- ko Vaula ni semata vakavosa ka e momona na nona vakamacala kei na ki-la. I a vakacava o ira na semata nai itukuni makawa e Viti (historian)? Au vakabauta sana tekivu tiko na tabana oqo me rawa ni da sereka talega kina na isemi i Aferika kei Isireli. E dua na qaravatu e tiko mai Ra ( au veitalanoa kei ira na kena qase ena 2017) e ra kaya ni vanua ni nodra vakacaboisoro na bete- e lalaga ni qara e volai tu vaka vosa Iperiu makawa Sa dri yani.
NI sa bula! Dina taucoko na yasana o ni vakamacala tiko mai kina - ka bibi meda dolava tiko ga noda rai kei na vakasama ena yasana rabailevu - DONU VINAKA AU TOKONA! Au vakabauta ni sega ni na yaco eke na vakadidike kei na vakekeli me rawa ni kune na i vakadinadina (DNA, Carbon Dating, Forensic, Skeleton Remains, Pottery, fossil, etc...) me semati kina na veika eda sa kila makawa tu vakaitalanoa ka vasokumuni ena gauna nei Rt Sukuna (NLC). Vinaka vakalevu na nomuni soli ka sema vakasama tiko mai. Manakwa saka vakalevu...
Isa tau Tarisi, daru se sota mai Cikobia e na yabaki 1997 ni dou a sala vata kei na dau ni vakadidike ni Varanise.
Na sova ni vuli e NZ e vakatokai na Language Nest ia e sega i-Viti na vakasama oya!
Isa ni sa bula vinaka...
Totoka djina
Vinaka vakalevu Rusi
Vinaka Na veisemati tiko mai
O Nadrau na kawa i-Niudamu mai Nalawa mai Ra me bati nei Tui Nubu. O ya na vakamacala mai Lewa (o iratou na kawa ni Tiliva levu kei Tiliva sewa).
Yawa sara ga na ivakamacala