IJlst Friesland

IJlst (Fries: Drylts, [drilts]?) is een stad in de gemeente Súdwest-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland. IJlst ligt ten noorden van Heeg en ten zuidwesten van de grotere stad Sneek. Door de stad loopt de rivier de Geeuw, die in de stad samenvloeit met de rivier de Ee. De Geeuw maakt deel uit van de verbinding Sneekermeer - Sneek - IJlst - Heeg - Heegermeer en is, met name in de zomer, een druk bevaren waterweg.
IJlst is een van de Friese elf steden. In 2023 telde de stad 3.050 inwoners. Tot 2011 was IJlst de hoofdplaats van de voormalige gemeente Wymbritseradeel. De inwoners van IJlst worden kypmantsjes genoemd, naar een koekjessoort die hier vroeger werd gemaakt.[2]
IJlst is per trein bereikbaar. Het station IJlst ligt aan de spoorlijn Leeuwarden - Stavoren.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Er zijn verschillende theorieën over het ontstaan van de naam IJlst. De naam kan afkomstig zijn van de Ylostins, de stins die in het zuidwestelijk deel van IJlst heeft gestaan. Een andere naamgever kan het Ee- of IJslot zijn, de stins die aan het water lag dat door IJlst stroomt. De oorspronkelijke naam van IJlst is Ylike geweest, dat later verbasterd is tot Ylts of Fries Drylts. Y of Ee betekent water en leke in Ylike is het Friese werkwoord like dat 'langzaam vloeien' betekent.[3]
IJlst kreeg in 1268 stadsrechten. Het is daarmee de vierde stad in Friesland die stadsrechten kreeg, na Stavoren, Hindeloopen en Harlingen. De stad was bekend om de scheepsbouw en handelspositie. Ze is ontstaan aan de Oude Ee of Ye, een rivier tussen de Zuiderzee of een voorloper ervan en de Middelzee. Aan deze rivier dankt de stad haar naam. Toen de Middelzee dichtslibde en de omgeving ingepolderd werd nam het belang van IJlst als handelsstad af en legde men zich toe op de scheepsbouw
Ruim een eeuw lang was de fabriek Nooitgedagt de grootste werkgever van de stad. In 1865 begon Jan-Jarings Nooitgedagt in IJlst met het maken van schaatsen en schaven. Het Bedrijf groeide en het assortiment werd in de loop der tijd uitgebreid met houtbewerkingsgereedschappen en houten speelgoed. De fabriek nam een prominente plek in binnen de stad maar rond 1990 verhuisde de fabriek naar het industrieterrein. Delen van de oude fabriek zijn inmiddels gesloopt. Er staat nog één oud gebouw, het zogenoemde 'giele stientsjes'-gebouw, de eerste Nooitgedagt-fabriek. Dit gebouw is gerenoveerd. Het laatst gebouwde authentieke fabrieksgebouw - het eerste in Nederland dat helemaal van beton werd vervaardigd - is medio oktober 2004 gesloop