NHM Vertelt - Timna van Dam, 25 oktober 2020

Elke maand deelt een getuige zijn of haar herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog aan de hand van een interview met Esther Göbel, projectmedewerker Joods Cultureel kwartier. Het zijn bijzondere gesprekken in aanwezigheid van publiek. De gesprekken worden vastgelegd op video en zijn in het Kenniscentrum van het Joods Cultureel kwartier te bekijken.
Op 25 oktober vertelde Timna van Dam (1942) hoe zij de donkere naoorlogse jaren beleefde, over de kracht van kunst en over de voor iedereen herkenbare zoektocht naar identiteit en een plek in het leven.
Om het Oostenrijk na de Anschluss met nazi-Duitsland te ontvluchten, maakt de Weens-joodse Hilda Bock gebruik van het aanbod van de niet-joodse Nederlander, Jacob van Beek, om een schijnhuwelijk met haar aan te gaan. In september 1939 komt zij aan in Amsterdam. Haar twee kinderen, Inge en Kurti, uit een relatie met een getrouwde katholieke man, zijn eerder dat jaar met een kindertransport uit Wenen naar Engeland gevlucht.
In Amsterdam leert Hilda de joodse Sal van Dam kennen, ze krijgen een relatie en op 17 februari 1942 wordt hun dochtertje Ilse geboren.
''Het is de enige foto die ik heb. Het is 1942 en volgens mij is mijn moeder heel gelukkig dat ik geboren ben, ondanks de omstandigheden. Mijn vader kijkt in de wieg. Mij zie je helaas niet. Maar wat wel mooi is, is dat het winterlicht naar binnenvalt en op het wiegje schijnt. Het is een intiem portret, even is alles vergeten van wat er zich buiten afspeelt en wat er nog zal gebeuren … een paar maanden later wordt mijn vader gedeporteerd.''
In de zomer van 1942 wordt Sal van Dam samen met zijn familie via Westerbork naar Auschwitz weggevoerd en daar vermoord. Kort daarvoor heeft hij aan zijn joodse vriend Louis Kloet, die actief is in de verzetsgroep Gerretsen, gevraagd of hij voor Hilda en Ilse zou willen zorgen als hem iets zou overkomen. Louis doet dat, maar op 26 mei 1943 worden Hilda en haar dochtertje ondanks haar ‘gemengde’ huwelijk met Van Beek toch naar Westerbork gedeporteerd. Ilse is dan anderhalf jaar oud. Twee maanden later worden zij samen met andere gemengd gehuwden uit Westerbork ontslagen; dit schijnhuwelijk zal hen voor de rest van de oorlog behoeden voor deportatie.
Na de oorlog trouwt Hilda met Louis Kloet. Pas op haar drieëndertigste hoort Timna (Ilse) van Louis dat hij niet haar biologische vader is. In 1990 verandert zij officieel haar naam in Van Dam.
De documentaire Van donker naar licht (2019) van Marc Lansu vertelt de persoonlijke geschiedenis van Timna van Dam, die zich door kunst bevrijdt van de donkere schaduw van de Holocaust. Tijdens het interview worden twee fragmenten uit de documentaire vertoond.
Het citaat is afkomstig uit de documentaire.