ΤΗΣ ΩΡΙΑΣ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (Πωγώνι) - Ηπειρώτικα τραγούδια

Σε πολλές περιοχές της Ελλάδος υπάρχουν φρούρια με τ' όνομα "Κάστρο της Ωριάς" ή της "Σουριάς, Βουργιάς, Μουριάς, Οβριάς, καθώς και με τελείως διαφορετικά ονόματα όπως της "Μαρούς" στην Καππαδοκία και του "Ήλ" στον Πόντο, που έπεσαν με προδοσία, όπως αναφέρει η παράδοση, παρά την αντίσταση της βασιλοπούλας, η οποία αυτοκτόνησε, μόλις οι Τούρκοι πήραν το Κάστρο. Το τραγούδι πρέπει να έχει δημιουργηθεί γύρω στον 9ο αιώνα, την περίοδο του Βυζαντίου. Νεότερες έρευνες αναφέρουν πως το τραγούδι ξεκίνησε από τη Μικρά Ασία, και συγκεκριμένα από την άλωση του Αμορίου το 838 μ.Χ. ύστερα από προδοσία. Το θέμα του βασίζεται σε άλλο πρότυπο, που έχει γίνει από μυθικά και ιστορικά στοιχεία, τα οποία είναι κοινά τόσο στη δημοτική ποίηση όσο και στους αρχαίους μύθους.
Ιδιαιτέρως διαδεδομένο το Βυζαντινό αυτό τραγούδι ακόμη και στην εποχή μας. Πιο κάτω μπορείτε να δείτε κάποιες παραλλαγές - τραγούδια με θέμα το "Κάστρο της Ωριάς", από διαφορετικές περιοχές του Ελληνισμού, κάθε μια με τις δικές της ιδιαίτερες παραδόσεις και ηχόχρωμα: • Της Ωριάς το κάστρο
Η συγκεκριμένη εκτέλεση προέρχεται από το Πωγώνι Ιωαννίνων και χορεύεται ως "συρτό στα τρία". Το Πωγώνι αποτελεί μια αδιάσπαστη και ενιαία πολιτισμική ενότητα με τα Ελληνικά χωριά από την άλλη μεριά των συνόρων (σημερινή Αλβανία). Έτσι, εξηγείται το γεγονός πως και στις δύο αυτές περιοχές ανιχνεύονται κοινά τραγούδια, ήθη και έθιμα. Επίσης, το γεγονός πως εκεί ανιχνεύονται τραγούδια όπως το παρόν, με απώτερη καταγωγή στην περίοδο του Βυζαντίου, δείχνει την παλαιότητα και την αυτοχθονία των εκεί πληθυσμών. Το τραγούδι περιλαμβάνεται στον δίσκο "Αυτή είναι η Ήπειρος", όπου κλαρίνο παίζει ο Πετρολούκας Χαλκιάς και τραγουδά η Ανθούλα Νούση.
Οι στίχοι:
Όσα κάστρα κι αν επήγα κι αν εγύρισα
ωχ σαν της Ωριάς το κάστρο δεν επάτησα.
Που 'χει σιδερένιες πόρτες και αργυρά κλειδιά
Τούρκοι το τουρκεύανε χρόνους δώδεκα
και Ρωμιοί το παλαιστρούσαν χρόνους δεκατρείς.
Και το δόλιο το Τουρκάκι, Ρωμιογύρισε.