"ΧΩΡΙΟ ΕΝΑ, ΚΑΤΟΙΚΟΣ ΜΙΑ"- Ορεινό Πωγωνίου, κυρία Σοφία. ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΝΙ 2015

«TΕΡΜΑ ΟΡΕΙΝΟ»
Θυμόμαστε αυτή τη φράση από μια σκηνή του ντοκιμαντέρ του Πάνου Καρκανεβάτου «Ένα τραγούδι για την Ήπειρο» (1990). Στη σκηνή αυτή, ένα παλιό λεωφορείο αφήνει τρεις τέσσερις επιβάτες στην άκρη του πουθενά. Τελευταίο βλέπουμε τον ίδιο τον σκηνοθέτη που κάνει πέρασμα, όπως λέμε στο σινεμά, για να γεμίσει το πλάνο, για να μην είναι τόσο έρημο και άδειο. Από τότε ήταν, σχεδόν, έρημο το χωριό. Ένα χωριό στο τέρμα της διαδρομής, πάνω στο σύνορο, Ορεινό όνομα και πράγμα. Και, όπως σε όλα τα παραμεθόρια χωριά της Ηπείρου, λίγα χρόνια αργότερα, η ερημιά μεγάλωσε ακόμη περισσότερο. Και από το 1999 στο χωριό έμεινε πια μόνο ένας κάτοικος, για την ακρίβεια μία!
Εμείς τότε ξεκινούσαμε το Πολυφωνικό Καραβάνι. Κι έχοντας δει το ντοκιμαντέρ, ένα από ελάχιστα με θέμα το πολυφωνικό τραγούδι ως τότε, αναζητήσαμε από τότε τους τόπους του, ανάμεσά τους και το Ορεινό. Μα όποτε πήγαμε ως εκεί, δεν βρίσκαμε άνθρωπο, ερημιά! Τo 2002 στήσαμε την πρώτη μας εκδήλωση στην περιοχή, στο γειτονικό Ξηρόβαλτο. Λιγοστοί κι εκεί οι κάτοικοι τότε, το πουλμανάκι του Δήμου Δελβινακίου μετέφερε επιβάτες από μακρύτερα και το ημερήσιο γλέντι μας έμεινε αξέχαστο. Από τότε επιστρέφαμε, από καιρό σε καιρό, στην περιοχή, όπως σε όλα τα χωριά των συνόρων. Το 2015, στους Ποντικάτες, κάποιος μας μίλησε για μια γυναίκα που μένει στο Ορεινό, μας είπανε και το επίθετό της και ξεκινήσαμε.
Φτάνοντας, και πάλι ψυχή! Μόνο που από κάπου ακούγονταν σκυλιά. Υποθέσαμε ότι κάπου προς τα εκεί θα είναι το σπίτι της κι αρχίσαμε να ανηφορίζουμε, φωνάζοντας το επίθετό της. Κάποια στιγμή μας άκουσε και σε λίγο μας καλωσόριζε στην αυλή της, τη γεμάτη τριαντάφυλλα. Μας έμπασε στο σπιτικό της, μας τράταρε γλυκά κι έπειτα κάτσαμε και μιλήσαμε μαζί της, να μάθουμε για εκείνη, τη ζωή της, το χωριό. Εκεί καταλάβαμε ότι αυτό που μας είχε πει ο άνθρωπος στους Ποντικάτες είχε άλλο τονισμό: «στο Ορεινό ζεί ΜΙΑ γυναίκα»! Και ζει μόνη της εκεί, 16 χρόνια ως τότε, το 2015, 25 χρόνια συνολικά στο χωριό, τα εννέα πρώτα με τον άντρα της που «έφυγε» νωρίς, δεν πρόλαβε να φτάσει στο νοσοκομείο… Εκείνη αποφάσισε να μείνει στο χωριό! Γιατί είναι πολύ ζωντανή, όπως λέει, και αντέχει!
Πολλά από την πρώτη μας συνάντηση είναι σε τούτο το βίντεο. Πολύ περισσότερα ακολούθησαν, στις επόμενες επιστροφές μας. Το Ορεινό από τότε αποτελεί σταθμό σε κάθε Πολυφωνικό Καραβάνι. Πάμε ως εκεί να ανταμώσουμε την κυρία Σοφία, να της κάνουμε συντροφιά, να τραγουδήσουμε αντάμα. Και να μυήσουμε τους, κάθε φορά, νέους συνταξιδιώτες, τα παιδιά από τις πόλεις, στην άλλη Ήπειρο, εκείνη των συνόρων, της ερημιάς αλλά και της ζωής, όπως αυτής που προασπίζεται με το μοναδικό της παράδειγμα η κυρία Σοφία που μακάρι να ενέπνεε πολλούς πολλούς ακόμη. Oι πιο πρόσφατες συναντήσεις μαζί μας είναι στη διάρκεια του Μεγάλου Πολυφωνικού Καραβανιού 2021 αλλά και στη διάρκεια της αποστολής επιτόπιας χαρτογράφησης του Πoλυφωνικού Καραβανιού τον Γενάρη τοτ 2022.
Εδώ, στην πρώτη μας συνάντηση, κάποιοι από τους συνταξδιώτες της τραγουδάμε ένα τραγούδι που μάθαμε από τις κυράδες της ¨Ανω Δερόπολης, το «Ήθελα να σε ρωτήσω τριαντάφυλλο», αφιερωμένο στα δικά της τριαντάφυλλα, ενώ αργότερα της παίζει κλαρίνο ο παλιός συνταξιδιώτης Χριστόδουλος Παπαστάθης από το Γκρίμποβο Ιωαννίνων. Τα ιδιόχειρα σημειώματα είναι από το τετράδιο του Πολυφωνικού Καραβανιού 2005, δια χειρός Αλίκης Γκανά. Τα υλικά ετούτα συγκαταλέγονται στα υλικά του ντοκιμαντέρ του Αλέξανδρου Λαμπρίδη, με τίτλο: "Χωριό ένα, κάτοικος μία".
"¨Απειρος" Πολυφωνικό Καραβάνι
Εγγεγραμμένο στις Καλές Πρακτικές Διαφύλαξης Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO (2020)
"Πολυφωνικός Χάρτης" 2021-2022
[e-mail], www.polyphonic.gr