Laz people - Ancient Colchians The name "Laz" is first mentioned in the sources in the 1st century BC. by Memnon, who is considered to be a writer of the second half of the 1st century BC, he mentions Laz for the first time. Important information about the Laz is also found in the writings of Gaius Pliny Secundus (23-24 - 79 AD) Claudius Ptolemy (100 - 178 AD) Gelasius of Caesarea (second half of the 4th century AD) and etc. Based on ancient sources, scholars claim that the tribes of this name were called Colchians and Chans in the early period. They say, that the names Colchis and Chan were later changed to "Laz" during the existence of the great Caucasian state - The Kingdom of Lazeti (Lazica). Flavius Arian (c. 95-175 CE) mentions the Colchians to the east of Trapezunt, citing the source of Xenophon. He writes: "The Colchian as Xenophon says, are bordered to the Trapezunt." Colchis is also built by the river "Ophis" (now Sulan-Lu). He says: "The river Ophis separates the Colchis land from the Chanik (Tzanik)" (from Chaneti). It is noteworthy that unlike other ethnic units Arian does not mention the Colchian king, and most importantly above the river Ophis, the Colchians are no longer seen at all in "Periplus". Hence in the time of Flavius Arianus (95-175 AD), The state of Colchis no longer exists and the name Colchians is changes as a name - "Laz" and whole Western Georgia becomes a new independent State: the Kingdom of Lazeti (131-697 AD.). If in the past the name of the Colchians covered the names of various Kartvelian tribes, the name "Laz" has been absorbed by most of them since the 8th century AD. An anonymous writer of the fifth-century BC, writes: "From Dioscuria, also called Sebastopolis, to the waters of the Apsaros, there used to be a people called the Colchians, later called the Laz." According to John Lydes (V - VI centuries) the Laz are the same Colchians. He writes: "Colchians, also called Laz." The same is noted by the Byzantine writer and historian Procopius of Caesarea (VI century AD). He writes: "The name of the Colchians, like that of many other tribes, is now changed to the name of the Laz." The historian Procopius of Caesarea, Agatha Scholasticus (536-582), notes: "The Laz were called Colchians in ancient times, and they are the Colchians. No one doubts that." It is also noteworthy that Agatha Scholasticus asserted that the Laz themselves considered themselves to be descendants of the Colchians, and that they were very proud of it. Agatha writes: "The strong and brave tribes are the Laz and they rule over other strong tribes. They are proud of the old name of the Colchians and are even more arrogant than the size, though not so unreasonably. " Academician N. Berdzenishvili states: "The Laz people know, that their kingdom is a continuation of the kingdom of Colchis. The Laz are the direct descendants and not just the political heirs of the kingdom of Colchis and Colchians. So old Colchis belongs to them. They say that "their kingdom is the most ancient and it is right". Agatha the scholastic uses Colchis in the sense of Laz everywhere in her poetry. Aeetes Laz calls his homeland the country of the Colchians. He addresses his compatriots as follows: "The old dignity of the Colchians has disappeared and from now on we can no longer make others respect our commands. I wished that the state of Colchis had the old strength and would not need foreign and outside help." Agatia calls Laz Partadzi "influential, wise among the Colchians and very humble in his behavior." Partadzi addresses his compatriots as Colchians at the Laz meeting. He begins his speech like this: "A common story has befallen you, Colchis, that the words spoken very conveniently and successfully have shaken your mind." - Then he continues - "You Colchis, you should never connect your thoughts with opinions without it, so, why should we go to the Colchis side of the Persians?!" Undoubtedly, he, as a pious and wise man, rebuked us for such intentions. He called us - to be equipped with the free consciousness of Colchis." There are many such places in the works of Agatha Scholasticus. He uses the word Colchis more often to refer to Laz than to Laz. Colchis is also equated with Lazica by an anonymous 7th century historian. He writes: "Colchis - commonly named as Lazica." George Singelos (beginning of the late IX century) writes: Commenting on the poem "Alexandra" by the Greek writer Lycophron Chalcidian (IV - III centuries BC), John Tsetse (1110 - 1180 BC) tells us: "The Colchians are Indian Scythians. They are also called Laz." Elsewhere he writes: "The Colchians, also called Laz." "The Colchians are a Laz tribe." Interestingly, the 5th century Armenian historian Movses Khorenatsi did not mention Colchis at all in his description of the battles of Alexander the Great in his History of Armenia, but instead referred to Lazica instead. He writes: "Lazika, Pontus, Phrygia, Mazak and others strongly adhered to the promise of unity with the Macedonian state." The Pontic Laz (Chans) living on the east coast of the Black Sea have retained their name - "Laz" to this day, and as for the Laz living on the east coast of the Black Sea - they were later called Megrelians. Simon Janashia writes: "Laz has been equal to modern Megrelian since the 10th century." In his opinion, the Megrelians themselves and the present-day Laz (Chans) were closely connected in the field of tribal names as well and this is true. (Lazi, Zani). North: San, Zan, Tszan. South: San, Chan. The etymology of the term "Laz" itself is interesting. Academician Nico Mary was originally considered Laz as the Hellenized form of the country of the Zanes. In his opinion, Laz is derived from "La-Zani", which in turn is a Svan form of the place name. According to him, the term geographical-territorial use of the ethnic meaning "inappropriate" was found not in the "Japhetides" (Ibero-Caucasians), but in the Greeks. Niko Mary then rejected the above version and offered a completely new one, according to which Laz is related to the term Pelasg. For those interested in research, it is necessary to mention the ancient authors who tell us about Laz in their works, using this very term - "Laz". these are: Memnon (1st century BC) Senior of Gaius Pliny Secundus (23-79) Flavius Arian (95 - 175) Claudius Ptolemy (100 - 178) Lucian (120 - 200 BC) Gelasius of Caesarea (IV century) Epiphanius Cyprian (314 - 403) Theodore Kvireli (393 - 457) Amiane Marcelline (IV - V centuries) Priske Panionelli (5th century) Moses Khorenatsi (5th century) Ion Lide (V -VI centuries) Procopius of Caesarea (VI century) Agatha Scholasticus (536 - 582) Menander Protictor (VI c.) John of Antioch (VII c.) "Paschal Chronicle" (VII century) Theodore Gangrel (VII c.) Epiphanius of Constantinople (7th century) An anonymous 7th century Armenian historian named Laziv. George Singeloz (VIII - IX centuries) John the Tsetse (1110 - 1180) Ibn Bibi (XIII century) Evlia Chelebi (XVII century)
ვინ არიან ლაზები სახელწოდება "ლაზი" წყაროებში პირველად ძვ.წ. I საუკუნეში გვხვდება. მემნონი, რომელსაც ბევრი მკვლევარი ძვ.წ. I საუკუნის II ნახევრის მწერლად მიიჩნევს, პირველად იხსენიებს ლაზებს. ლაზების შესახებ ასევე მნიშვნელოვანი ცნობები მოეპოვებათ გაიუს პლინიუს სეკუნდუს უფროსს (ახ.წ. 23-24 - 79 წწ.) კლავდიოს პტოლემაიოსს (ახ.წ. 100 - 178 წწ.) გელასი კესარიელს (ახ.წ. IV ს-ს II ნახევარი) და ა.შ. ანტიკური ხანის წყაროებზე დაყრდნობით მკვლევარები ამტკიცებენ, რომ ამ სახელწოდების ტომებს ადრეულ პერიოდში კოლხები და ჭანები ერქვათ. მათი აზრით სახელწოდებები კოლხი და ჭანი შემდგომში ლაზეთის დიდი კავკასიური სახელმწიფოს არსებობის პერიოდში, "ლაზად" შეიცვალა. ფლავიუს არიანეს (ახ.წ. 95-175 წწ.) "პერიპლუსში" კოლხები ტრაპეზუნტის აღმოსავლეთით ჰყავს მოხსენიებული ქსენოფონტის წყაროს მოშველიებით. იგი წერს: "ტრაპეზუნტელების მოსაზღვრენი როგორც ქსენოფონტიც ამბობს, არიან კოლხები." კოლხებს იგი ასახდლებს მდინარე "ოფისთანაც" (ახლანდელი სულან-ლუ). იგი ამბობს: "მდინარე ოფისი გამოჰყოფს კოლხების მიწას თიანიკესაგან" (ჭანეთისგან). ნიშანდობლივია, რომ სხვა ეთნიკური ერთეულებისგან განსხვავებით არიანეს კოლხთა მეფე არ ჰყავს დასახელებული და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია მდინარე ოფისის ზემოთ კოლხები "პერიპლუსში" საერთოდ აღარ ჩანან. აქედან გამომდინარე ფლავიუს არიანეს დროს და მასზე გაცილებით ადრეც კოლხების ძლიერება უკვე დაცემულია. კოლხეთის სახელმწიფო უკვე აღარ არსებობს, მაგრამ მათ მაგივრად ასპარეზზე გამოდიან სხვადასხვა ქართველური ეთნიკური ჯგუფები რომელთაგან შემდგომ პერიოდში ლაზებმა იკისრეს ქვეყნის გამაერთიანებლის როლი. თუ წინათ კოლხთა სახელი ფარავდა სხვადასხვა ქართველურ ტომთა სახელებს, V საუკუნიდან უკვე სახელწოდება "ლაზმა" შთანთქა მათი უმრავლესობა. V საუკუნის ანონიმი მწერალი წერს: დიოსკურიიდან, რომელსაც აგრეთვე სებასტოპოლი ეწოდება, ვიდრე აფსარის წყლამდე, წინათ ცხოვრობდა ის ხალხი რომელთაც კოლხები ეწოდებოდათ და შემდგომ დაერქვათ ლაზები." იოანე ლიდეს (V - VI სს.) მიხედვით ლაზები იგივე კოლხები არიან. იგი წერს: "კოლხები, რომელთაც ლაზებიც ეწოდებათ". იგივეს აღნიშნავს ბიზანტიელი მწერალი და ისტორიკოსი პროკოპი კესარიელი (ახ.წ. VI ს.) იგი წერს: "სახელი კოლხები, როგორც სხვა მრავალი ტომისა, ამჟამად ლაზთა სახელად შეიცვალა." პროკოპი კესარიელის თანამედროვე ისტორიკოსი აგათია სქოლასტიკოსი (536 - 582 წწ.) აღნიშნავს: "ლაზებს რომ ძველად კოლხები ეწოდებოდათ და კოლხები სწორედ ისინი არიან, ამაში ეჭვი არავის შეეპარება." საყურადღებოა აგათია სქოლასტიკოსის მტკიცება იმაზეც, რომ თვით ლაზებიც თავიანთ თავს კოლხების შთამომავლებად თვლიდნენ და ამით ძალიან ამაყობდნენ კიდეც. აგათია წერს: "ძლიერსა და მამაც ტომს წარმოადგენენ ლაზები და სხვა ძლიერ ტომებსაც მბრძანებლობენ. ამაყობენ კოლხთა ძველი სახელით და ზომაზე მეტადაც კი ქედმაღლობენ, თუმცა არცთუ ისე უსაფუძვლოდ." აკადემიკოსი ნ. ბერძენიშვილი გადმოვცემს: "ლაზებს მიაჩნიათ, რომ მათი სამეფო კოლხთა სამეფოს გაგრძელებაა. რომ ლაზები პირდაპირი შთამომავლობითი და არა მხოლოდ პოლიტიკური მემკვიდრენი არიან კოლხების და კოლხეთის სამეფოსი. ასე რომ ძველი კოლხიდა მათ აქვე ეგულებათ. ისინი ამბობენ, რომ "მათი სამეფო უძველესია". აგათია სქოლასტიკოსი თავის თზხულებაში ყველგან კოლხს ლაზის მნიშვნელობით იყენებს. აიეტ ლაზი კი თავის სამშობლოს კოლხთა ქვეყანას უწოდებს. იგი ასე მიმართავს თავის თანამემამულეებს:
"გაქრა კოლხთა ძველი ღირსება და ამიერიდან ვეღარ ვეღირსებით იმას, რომ სხვას ვმბრძანებლობდეთ. მე ვინატრებდი, კოლხეთის სახელმწიფოს რომ ჰქონოდა ძველი ძლიერება და არ დასჭირვებოდა უცხო და გარეშე დახმარება." აგათია ლაზ ფარტაძს უწოდებს "კოლხთა შორის გავლენიანს, გონიერს და თავისი ქცევით მეტად მდაბიურს." ფარტაძი ლაზების თათბირზე თავის თანამემამულეებს მიმართავს როგორც კოლხებს. იგი ასე იწყებს თავის სიტყვას: "ჩვეულებრივი ამბავი დაგემართათ კოლხებო, რომ მეტად მოხერხებულად და წარმტაცად თქმულმა სიტყვებმა გონება შეგირყიეს." - შემდეგ კი განაგრძობს - "თქვენ კი კოლხებო, არასდროს უნდა დაუკავშიროთ თქვენი აზრები გარეშე მოსაზრებებს, ჰოდა, აბა რის გულისთვის უნდა გადავიდეთ კოლხებო სპარსელთა მხარეს?! ეს არ შეშვენის მეფეს... ისიც ლაზთა მეფეს, მით უმეტეს გუბაზს! ის რომ აქ იყოს, უეჭველია, იგი, როგორც ღვთისნიერი და გონიერი ადამიანი გაგვკიცხავდა ჩვენ ამგვარი ზრახვებისათვის. მოგვიწოდებდა - აღვჭურვილიყავით კოლხის თავისუფალი შეგნებით." აგათია სქოლასტიკოსის თხზულებაში ასეთი ადგილები მრავლად მოიპოვება. იგი სიტყვა კოლხს უფრო ხშიად იყენებს ლაზების მისამართით, ვიდრე ლაზს. კოლხეთს ლაზიკასთან აიგივებს VII საუკუნის ანონიმი ისტორიკოსიც. იგი წერს: "კოლხეთი - მდაბიურად ლაზიკა." გიორგი სინგელოზი (VIII ს-ის ბოლო IX ს-ის დასაწყისი) წერს: "კოლხიკე, ესეიგი ლაზიკე" ბერძენი მწერლის, ლიკოფრონი ქალკიდეკელის (ძვ.წ. IV - III სს.) პოემის - "ალექსანდრას" კომენტირებისას იოანე ცეცე (1110 - 1180 წწ.) გადმოგვცემს: "კოლხები ინდოელი სკვითები არიან. მათ ლაზებიც ეწოდებათ." სხვაგან კი წერს: "კოლხები, რომელთაც ლაზებსაც ეძახიან." "კოლხები ლაზური ტომია." საინტერესოა, რომ V საუკუნის სომეხი ისტორიკოსი მოვსეს ხორენაცი თავის თხზულებაში "სომხეთის ისტორია" ალექსანდრე მაკედონელის დროინდელი ბრძოლების აღწერისას საერთოდ არ ასახელებს კოლხეთს, სამაგიეროდ მოხსენიებული აქვს მის ნაცვლად "ლაზიკა". იგი წერს: "ლაზიკა, პონტოსი, ფრიგია, მაჟაქი და სხვები მტკიცედ იცავდნენ ერთობის პირობას მაკედონელთა სახელმწიფოსთან." შავი ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე მცხოვრებმა პონტოელმა ლაზებმა (ჭანებმა) დღევანდლამდე შეინარჩუნეს თავიანთი სახელწოდება - "ლაზი", ხოლო რაც შეეხება შავი ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე მცხოვრებ ლაზებს - მათ შემდგომ მეგრელები ეწოდათ. სიმონ ჯანაშია წერს: "ლაზი X საუკუნიდან უდრის თანამედროვე მეგრელს." მისი აზრით საკუთრივ მეგრელები და დღევანდელი ლაზები (ჭანები) მჭიდროდ იყვნენ დაკავშირებულნი სატომო სახელთა სფეროშიც. (ლაზი, ზანი). ჩრდილოეთით: სან, ზან, წან. სამხრეთით: სან, ჭან. საინტერესოა თავად ტერმინის - "ლაზი"-ს ეტიმოლოგია. აკადემიკოს ნიკო მარს თავდაპირველად ლაზი, ზანების ქვეყნის ელინიზებულ ფორმად მიაჩნდა. მისი აზრით ლაზი გამომდინარეობს "ლა-ზანი"-დან, რომელიც თავის მხრივ წარმოადგენს ადგილის სახელის სვანურ ფორმას. მისი მტკიცებით გეოგრაფიულ-ტერიტორიულმა ტერმინმა ეთნიკური მნიშვნელობით "შეუსაბამო" გამოყენება ჰპოვა არა "იაფეტიდებში", არამედ ბერძნებში. შემდგომ ნიკო მარმა უარჰყო ზემოაღნიშნული ვერსია და სრულიად ახალი შემოგვთავაზა, რომლის მიხედვითაც ლაზი უკავშირდება ტერმინ პელაზგს. კვლევით დაინტერესებული ადამიანებისთვის საჭიროა აღვნიშნოთ ის უძველესი ავტორები, რომლებიც თავის ნაშრომებში მოგვითხრობენ ლაზებზე, სწორედ ამ ტერმინის - "ლაზის" გამოყენებით. ესენია: მემნონი (ძვ.წ. I საუკუნე) გაიუს პლინიუს სეკუნდუს უფროსი (23-79 წწ.) ფლავიუს არიანე (95 - 175 წწ.) კლავდიოს პტოლემაიოსი (100 - 178 წწ.) ლუკიანე (120 - 200 წწ.) გელასი კესარიელი (IV საუკუნე) ეპიფანე კვიპრელი (314 - 403 წწ.) თეოდორე კვირელი (393 - 457 წწ.) ამიანე მარცელინე (IV - V სს.) პრისკე პანიონელი (V საუკუნე) მოვსეს ხორენაცი (V საუკუნე) იონე ლიდე (V -VI სს.) პროკოპი კესარიელი (VI საუკუნე) აგათია სქოლასტიკოსი (536 - 582 წწ.) მენანდრე პროტიქტორი (VI ს.) იოანე ანტიოქელი (VII ს.) "პასქალური ქრონიკა" (VII საუკუნე) თეოდორე განგრელი (VII ს.) ეპიფანე კონსტანტინოპოლელი (VII ს.) VII საუკუნის ანონიმი სომეხი ისტორიკოსი "ლაზივის" სახელწოდებით. გიორგი სინგელოზი (VIII - IX საუკუნეები) იოანე ცეცე (1110 - 1180 წწ.) იბნ ბიბი (XIII ს.) ევლია ჩელები (XVII ს.)
![Lp. Сердце Вселенной #60 РОЖДЕНИЕ ЛОЛОЛОШКИ [Финал] • Майнкрафт](http://i.ytimg.com/vi/YoR0pAV9FVQ/mqdefault.jpg)
Long live FREE colhis lazika mengrelya
This music reminds me of Serbian music. Music brings people together, we are certainly brothers.
Laz people - Ancient Colchians
The name "Laz" is first mentioned in the sources in the 1st century BC. by Memnon, who is considered to be a writer of the second half of the 1st century BC, he mentions Laz for the first time. Important information about the Laz is also found in the writings of Gaius Pliny Secundus (23-24 - 79 AD) Claudius Ptolemy (100 - 178 AD) Gelasius of Caesarea (second half of the 4th century AD) and etc.
Based on ancient sources, scholars claim that the tribes of this name were called Colchians and Chans in the early period. They say, that the names Colchis and Chan were later changed to "Laz" during the existence of the great Caucasian state - The Kingdom of Lazeti (Lazica).
Flavius Arian (c. 95-175 CE) mentions the Colchians to the east of Trapezunt, citing the source of Xenophon. He writes: "The Colchian as Xenophon says, are bordered to the Trapezunt."
Colchis is also built by the river "Ophis" (now Sulan-Lu). He says: "The river Ophis separates the Colchis land from the Chanik (Tzanik)" (from Chaneti).
It is noteworthy that unlike other ethnic units Arian does not mention the Colchian king, and most importantly above the river Ophis, the Colchians are no longer seen at all in "Periplus". Hence in the time of Flavius Arianus (95-175 AD), The state of Colchis no longer exists and the name Colchians is changes as a name - "Laz" and whole Western Georgia becomes a new independent State: the Kingdom of Lazeti (131-697 AD.). If in the past the name of the Colchians covered the names of various Kartvelian tribes, the name "Laz" has been absorbed by most of them since the 8th century AD.
An anonymous writer of the fifth-century BC, writes: "From Dioscuria, also called Sebastopolis, to the waters of the Apsaros, there used to be a people called the Colchians, later called the Laz."
According to John Lydes (V - VI centuries) the Laz are the same Colchians. He writes: "Colchians, also called Laz."
The same is noted by the Byzantine writer and historian Procopius of Caesarea (VI century AD). He writes: "The name of the Colchians, like that of many other tribes, is now changed to the name of the Laz."
The historian Procopius of Caesarea, Agatha Scholasticus (536-582), notes: "The Laz were called Colchians in ancient times, and they are the Colchians. No one doubts that."
It is also noteworthy that Agatha Scholasticus asserted that the Laz themselves considered themselves to be descendants of the Colchians, and that they were very proud of it. Agatha writes:
"The strong and brave tribes are the Laz and they rule over other strong tribes. They are proud of the old name of the Colchians and are even more arrogant than the size, though not so unreasonably. "
Academician N. Berdzenishvili states: "The Laz people know, that their kingdom is a continuation of the kingdom of Colchis. The Laz are the direct descendants and not just the political heirs of the kingdom of Colchis and Colchians. So old Colchis belongs to them. They say that "their kingdom is the most ancient and it is right".
Agatha the scholastic uses Colchis in the sense of Laz everywhere in her poetry. Aeetes Laz calls his homeland the country of the Colchians. He addresses his compatriots as follows:
"The old dignity of the Colchians has disappeared and from now on we can no longer make others respect our commands. I wished that the state of Colchis had the old strength and would not need foreign and outside help."
Agatia calls Laz Partadzi "influential, wise among the Colchians and very humble in his behavior."
Partadzi addresses his compatriots as Colchians at the Laz meeting. He begins his speech like this:
"A common story has befallen you, Colchis, that the words spoken very conveniently and successfully have shaken your mind." - Then he continues - "You Colchis, you should never connect your thoughts with opinions without it, so, why should we go to the Colchis side of the Persians?!" Undoubtedly, he, as a pious and wise man, rebuked us for such intentions. He called us - to be equipped with the free consciousness of Colchis."
There are many such places in the works of Agatha Scholasticus. He uses the word Colchis more often to refer to Laz than to Laz.
Colchis is also equated with Lazica by an anonymous 7th century historian. He writes: "Colchis - commonly named as Lazica."
George Singelos (beginning of the late IX century) writes:
Commenting on the poem "Alexandra" by the Greek writer Lycophron Chalcidian (IV - III centuries BC), John Tsetse (1110 - 1180 BC) tells us:
"The Colchians are Indian Scythians. They are also called Laz."
Elsewhere he writes: "The Colchians, also called Laz."
"The Colchians are a Laz tribe."
Interestingly, the 5th century Armenian historian Movses Khorenatsi did not mention Colchis at all in his description of the battles of Alexander the Great in his History of Armenia, but instead referred to Lazica instead. He writes:
"Lazika, Pontus, Phrygia, Mazak and others strongly adhered to the promise of unity with the Macedonian state."
The Pontic Laz (Chans) living on the east coast of the Black Sea have retained their name - "Laz" to this day, and as for the Laz living on the east coast of the Black Sea - they were later called Megrelians.
Simon Janashia writes: "Laz has been equal to modern Megrelian since the 10th century."
In his opinion, the Megrelians themselves and the present-day Laz (Chans) were closely connected in the field of tribal names as well and this is true. (Lazi, Zani).
North: San, Zan, Tszan.
South: San, Chan.
The etymology of the term "Laz" itself is interesting. Academician Nico Mary was originally considered Laz as the Hellenized form of the country of the Zanes. In his opinion, Laz is derived from "La-Zani", which in turn is a Svan form of the place name. According to him, the term geographical-territorial use of the ethnic meaning "inappropriate" was found not in the "Japhetides" (Ibero-Caucasians), but in the Greeks.
Niko Mary then rejected the above version and offered a completely new one, according to which Laz is related to the term Pelasg.
For those interested in research, it is necessary to mention the ancient authors who tell us about Laz in their works, using this very term - "Laz". these are:
Memnon (1st century BC)
Senior of Gaius Pliny Secundus (23-79)
Flavius Arian (95 - 175)
Claudius Ptolemy (100 - 178)
Lucian (120 - 200 BC)
Gelasius of Caesarea (IV century)
Epiphanius Cyprian (314 - 403)
Theodore Kvireli (393 - 457)
Amiane Marcelline (IV - V centuries)
Priske Panionelli (5th century)
Moses Khorenatsi (5th century)
Ion Lide (V -VI centuries)
Procopius of Caesarea (VI century)
Agatha Scholasticus (536 - 582)
Menander Protictor (VI c.)
John of Antioch (VII c.)
"Paschal Chronicle" (VII century)
Theodore Gangrel (VII c.)
Epiphanius of Constantinople (7th century)
An anonymous 7th century Armenian historian named Laziv.
George Singeloz (VIII - IX centuries)
John the Tsetse (1110 - 1180)
Ibn Bibi (XIII century)
Evlia Chelebi (XVII century)
ვინ არიან ლაზები
სახელწოდება "ლაზი" წყაროებში პირველად ძვ.წ. I საუკუნეში გვხვდება. მემნონი, რომელსაც ბევრი მკვლევარი ძვ.წ. I საუკუნის II ნახევრის მწერლად მიიჩნევს, პირველად იხსენიებს ლაზებს. ლაზების შესახებ ასევე მნიშვნელოვანი ცნობები მოეპოვებათ გაიუს პლინიუს სეკუნდუს უფროსს (ახ.წ. 23-24 - 79 წწ.) კლავდიოს პტოლემაიოსს (ახ.წ. 100 - 178 წწ.) გელასი კესარიელს (ახ.წ. IV ს-ს II ნახევარი) და ა.შ.
ანტიკური ხანის წყაროებზე დაყრდნობით მკვლევარები ამტკიცებენ, რომ ამ სახელწოდების ტომებს ადრეულ პერიოდში კოლხები და ჭანები ერქვათ. მათი აზრით სახელწოდებები კოლხი და ჭანი შემდგომში ლაზეთის დიდი კავკასიური სახელმწიფოს არსებობის პერიოდში, "ლაზად" შეიცვალა.
ფლავიუს არიანეს (ახ.წ. 95-175 წწ.) "პერიპლუსში" კოლხები ტრაპეზუნტის აღმოსავლეთით ჰყავს მოხსენიებული ქსენოფონტის წყაროს მოშველიებით. იგი წერს: "ტრაპეზუნტელების მოსაზღვრენი როგორც ქსენოფონტიც ამბობს, არიან კოლხები."
კოლხებს იგი ასახდლებს მდინარე "ოფისთანაც" (ახლანდელი სულან-ლუ). იგი ამბობს: "მდინარე ოფისი გამოჰყოფს კოლხების მიწას თიანიკესაგან" (ჭანეთისგან).
ნიშანდობლივია, რომ სხვა ეთნიკური ერთეულებისგან განსხვავებით არიანეს კოლხთა მეფე არ ჰყავს დასახელებული და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია მდინარე ოფისის ზემოთ კოლხები "პერიპლუსში" საერთოდ აღარ ჩანან. აქედან გამომდინარე ფლავიუს არიანეს დროს და მასზე გაცილებით ადრეც კოლხების ძლიერება უკვე დაცემულია. კოლხეთის სახელმწიფო უკვე აღარ არსებობს, მაგრამ მათ მაგივრად ასპარეზზე გამოდიან სხვადასხვა ქართველური ეთნიკური ჯგუფები რომელთაგან შემდგომ პერიოდში ლაზებმა იკისრეს ქვეყნის გამაერთიანებლის როლი. თუ წინათ კოლხთა სახელი ფარავდა სხვადასხვა ქართველურ ტომთა სახელებს, V საუკუნიდან უკვე სახელწოდება "ლაზმა" შთანთქა მათი უმრავლესობა.
V საუკუნის ანონიმი მწერალი წერს: დიოსკურიიდან, რომელსაც აგრეთვე სებასტოპოლი ეწოდება, ვიდრე აფსარის წყლამდე, წინათ ცხოვრობდა ის ხალხი რომელთაც კოლხები ეწოდებოდათ და შემდგომ დაერქვათ ლაზები."
იოანე ლიდეს (V - VI სს.) მიხედვით ლაზები იგივე კოლხები არიან. იგი წერს: "კოლხები, რომელთაც ლაზებიც ეწოდებათ".
იგივეს აღნიშნავს ბიზანტიელი მწერალი და ისტორიკოსი პროკოპი კესარიელი (ახ.წ. VI ს.) იგი წერს: "სახელი კოლხები, როგორც სხვა მრავალი ტომისა, ამჟამად ლაზთა სახელად შეიცვალა."
პროკოპი კესარიელის თანამედროვე ისტორიკოსი აგათია სქოლასტიკოსი (536 - 582 წწ.) აღნიშნავს: "ლაზებს რომ ძველად კოლხები ეწოდებოდათ და კოლხები სწორედ ისინი არიან, ამაში ეჭვი არავის შეეპარება."
საყურადღებოა აგათია სქოლასტიკოსის მტკიცება იმაზეც, რომ თვით ლაზებიც თავიანთ თავს კოლხების შთამომავლებად თვლიდნენ და ამით ძალიან ამაყობდნენ კიდეც. აგათია წერს:
"ძლიერსა და მამაც ტომს წარმოადგენენ ლაზები და სხვა ძლიერ ტომებსაც მბრძანებლობენ. ამაყობენ კოლხთა ძველი სახელით და ზომაზე მეტადაც კი ქედმაღლობენ, თუმცა არცთუ ისე უსაფუძვლოდ."
აკადემიკოსი ნ. ბერძენიშვილი გადმოვცემს: "ლაზებს მიაჩნიათ, რომ მათი სამეფო კოლხთა სამეფოს გაგრძელებაა. რომ ლაზები პირდაპირი შთამომავლობითი და არა მხოლოდ პოლიტიკური მემკვიდრენი არიან კოლხების და კოლხეთის სამეფოსი. ასე რომ ძველი კოლხიდა მათ აქვე ეგულებათ. ისინი ამბობენ, რომ "მათი სამეფო უძველესია".
აგათია სქოლასტიკოსი თავის თზხულებაში ყველგან კოლხს ლაზის მნიშვნელობით იყენებს. აიეტ ლაზი კი თავის სამშობლოს კოლხთა ქვეყანას უწოდებს. იგი ასე მიმართავს თავის თანამემამულეებს:
"გაქრა კოლხთა ძველი ღირსება და ამიერიდან ვეღარ ვეღირსებით იმას, რომ სხვას ვმბრძანებლობდეთ. მე ვინატრებდი, კოლხეთის სახელმწიფოს რომ ჰქონოდა ძველი ძლიერება და არ დასჭირვებოდა უცხო და გარეშე დახმარება."
აგათია ლაზ ფარტაძს უწოდებს "კოლხთა შორის გავლენიანს, გონიერს და თავისი ქცევით მეტად მდაბიურს."
ფარტაძი ლაზების თათბირზე თავის თანამემამულეებს მიმართავს როგორც კოლხებს. იგი ასე იწყებს თავის სიტყვას:
"ჩვეულებრივი ამბავი დაგემართათ კოლხებო, რომ მეტად მოხერხებულად და წარმტაცად თქმულმა სიტყვებმა გონება შეგირყიეს." - შემდეგ კი განაგრძობს - "თქვენ კი კოლხებო, არასდროს უნდა დაუკავშიროთ თქვენი აზრები გარეშე მოსაზრებებს, ჰოდა, აბა რის გულისთვის უნდა გადავიდეთ კოლხებო სპარსელთა მხარეს?! ეს არ შეშვენის მეფეს... ისიც ლაზთა მეფეს, მით უმეტეს გუბაზს! ის რომ აქ იყოს, უეჭველია, იგი, როგორც ღვთისნიერი და გონიერი ადამიანი გაგვკიცხავდა ჩვენ ამგვარი ზრახვებისათვის. მოგვიწოდებდა - აღვჭურვილიყავით კოლხის თავისუფალი შეგნებით."
აგათია სქოლასტიკოსის თხზულებაში ასეთი ადგილები მრავლად მოიპოვება. იგი სიტყვა კოლხს უფრო ხშიად იყენებს ლაზების მისამართით, ვიდრე ლაზს.
კოლხეთს ლაზიკასთან აიგივებს VII საუკუნის ანონიმი ისტორიკოსიც. იგი წერს: "კოლხეთი - მდაბიურად ლაზიკა."
გიორგი სინგელოზი (VIII ს-ის ბოლო IX ს-ის დასაწყისი) წერს: "კოლხიკე, ესეიგი ლაზიკე"
ბერძენი მწერლის, ლიკოფრონი ქალკიდეკელის (ძვ.წ. IV - III სს.) პოემის - "ალექსანდრას" კომენტირებისას იოანე ცეცე (1110 - 1180 წწ.) გადმოგვცემს:
"კოლხები ინდოელი სკვითები არიან. მათ ლაზებიც ეწოდებათ."
სხვაგან კი წერს: "კოლხები, რომელთაც ლაზებსაც ეძახიან."
"კოლხები ლაზური ტომია."
საინტერესოა, რომ V საუკუნის სომეხი ისტორიკოსი მოვსეს ხორენაცი თავის თხზულებაში "სომხეთის ისტორია" ალექსანდრე მაკედონელის დროინდელი ბრძოლების აღწერისას საერთოდ არ ასახელებს კოლხეთს, სამაგიეროდ მოხსენიებული აქვს მის ნაცვლად "ლაზიკა". იგი წერს:
"ლაზიკა, პონტოსი, ფრიგია, მაჟაქი და სხვები მტკიცედ იცავდნენ ერთობის პირობას მაკედონელთა სახელმწიფოსთან."
შავი ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე მცხოვრებმა პონტოელმა ლაზებმა (ჭანებმა) დღევანდლამდე შეინარჩუნეს თავიანთი სახელწოდება - "ლაზი", ხოლო რაც შეეხება შავი ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე მცხოვრებ ლაზებს - მათ შემდგომ მეგრელები ეწოდათ.
სიმონ ჯანაშია წერს: "ლაზი X საუკუნიდან უდრის თანამედროვე მეგრელს."
მისი აზრით საკუთრივ მეგრელები და დღევანდელი ლაზები (ჭანები) მჭიდროდ იყვნენ დაკავშირებულნი სატომო სახელთა სფეროშიც. (ლაზი, ზანი).
ჩრდილოეთით: სან, ზან, წან.
სამხრეთით: სან, ჭან.
საინტერესოა თავად ტერმინის - "ლაზი"-ს ეტიმოლოგია. აკადემიკოს ნიკო მარს თავდაპირველად ლაზი, ზანების ქვეყნის ელინიზებულ ფორმად მიაჩნდა. მისი აზრით ლაზი გამომდინარეობს "ლა-ზანი"-დან, რომელიც თავის მხრივ წარმოადგენს ადგილის სახელის სვანურ ფორმას. მისი მტკიცებით გეოგრაფიულ-ტერიტორიულმა ტერმინმა ეთნიკური მნიშვნელობით "შეუსაბამო" გამოყენება ჰპოვა არა "იაფეტიდებში", არამედ ბერძნებში.
შემდგომ ნიკო მარმა უარჰყო ზემოაღნიშნული ვერსია და სრულიად ახალი შემოგვთავაზა, რომლის მიხედვითაც ლაზი უკავშირდება ტერმინ პელაზგს.
კვლევით დაინტერესებული ადამიანებისთვის საჭიროა აღვნიშნოთ ის უძველესი ავტორები, რომლებიც თავის ნაშრომებში მოგვითხრობენ ლაზებზე, სწორედ ამ ტერმინის - "ლაზის" გამოყენებით. ესენია:
მემნონი (ძვ.წ. I საუკუნე)
გაიუს პლინიუს სეკუნდუს უფროსი (23-79 წწ.)
ფლავიუს არიანე (95 - 175 წწ.)
კლავდიოს პტოლემაიოსი (100 - 178 წწ.)
ლუკიანე (120 - 200 წწ.)
გელასი კესარიელი (IV საუკუნე)
ეპიფანე კვიპრელი (314 - 403 წწ.)
თეოდორე კვირელი (393 - 457 წწ.)
ამიანე მარცელინე (IV - V სს.)
პრისკე პანიონელი (V საუკუნე)
მოვსეს ხორენაცი (V საუკუნე)
იონე ლიდე (V -VI სს.)
პროკოპი კესარიელი (VI საუკუნე)
აგათია სქოლასტიკოსი (536 - 582 წწ.)
მენანდრე პროტიქტორი (VI ს.)
იოანე ანტიოქელი (VII ს.)
"პასქალური ქრონიკა" (VII საუკუნე)
თეოდორე განგრელი (VII ს.)
ეპიფანე კონსტანტინოპოლელი (VII ს.)
VII საუკუნის ანონიმი სომეხი ისტორიკოსი "ლაზივის" სახელწოდებით.
გიორგი სინგელოზი (VIII - IX საუკუნეები)
იოანე ცეცე (1110 - 1180 წწ.)
იბნ ბიბი (XIII ს.)
ევლია ჩელები (XVII ს.)
Nena ckimi gyuli 👏👏👏👏🫶🫶♥️🫶
❤❤❤
Ara marto lazeti taoklarjetic chvenia
Gurjistan