Rebabi Ali Şems Aksu ile Mevlevi Sazı olan Rebab'ı konuştuk.
Вставка
- Опубліковано 17 лип 2019
- Rebabi Ali Şems Aksu ile Mevlevi Sazı olan Rebab'ı konuştuk.
Rebab, Orta Asya ve İslam coğrafyasının pek çok bölgesinde, genellikle birbirine yakın şekillerde kullanılan bir grup telli mûsiki aletinin genel adıdır. Kimi zaman ayaklı kemane, kimi zaman lavta (ud, bağlama gibi) türünden, göğsü tamamen veya yarı yarıya deri kaplı çalgıların ismi olarak kullanılmıştır.
Ayaklı kemane türünden rebapların ilk örneği Orta Asya ıklığıdır. İranlılar ıklığa keman veya kemançe, Araplar rebâp adını vermişlerdir. Rebap (rübâb) adı İran kültür çevresinde yaylı çalgıların değil tamamen veya kısmen deri göğüslü, mızrapla çalınan lavtaların adı olmuştur.
Türk rebabı, Mısır rebabı, Mağrib rebabı, Irak rebabı, Endonezya rebabı, Uygur rebabı (ravap), Afgan rebabı (rubab), Pakistan rebabı (robot, robab, rabob) gibi çeşitleri vardır.
Türk rebabı, organolojinin “ayaklı kemane” diye adlandırdığı çalgıların en tipik örneğidir. Çalgı tarihçileri kökenini Orta Asya Türkleri’nin yaylı sazı olan ıklığa dayandırır.
Rebabın tanımı
Rebab, hindistan cevizi kabuğu üzerine deri gerilerek yapılan, üç telli, perdesiz, yaylı bir müzik aletidir.
Tellerden esas melodiyi çalmakta kullanılanı at kuyruğu kılındandır. Diğer iki tel ise ipek üzerine metal sarımdır -ud teli. At kılından yapılan tel davud, kız ya da bolahenk olarak akortlanır. Genellikle birinci tel (at kılı olan) rast, ikincisi yegah, üçüncüsü kaba rast olarak kullanılır.
Rebabın teknesi üzerine balık, keçi veya koyun derisi gerilir. Eşik bu derinin üzerine koyulur.
Sapı sert bir ağaçtan, tornada silindir biçiminde çekilerek yapılır. Uzunluğu yaklaşık olarak 65 cm’dir.
Gövdenin altında, genellikle sap ile aynı ağaçtan yapılan bir çubuk, tekneyi delerek alttan 15 cm kadar dışarı çıkarılır. Rebab, ayak görevi gören bu çubuk dizler arasına sıkıştırılarak çalınır.
Rebabın yayı at kuyruğu kılındandır ve elle gerilerek çalınır.
Rebabın tarihçesi
Rebab Hoca Ahmet Yesevî’nin (XII. yy) Divan-ı Hikmet’inde iki yerde (hikmet 129, hikmet 200) geçer.
Evliya Çelebi(XVII. yy), rebabın Süleyman Peygamber tarafından icra edildiğini, Farabi tarafından geliştirildiğini söyler (Özergin, II: 6006. Evliya Çelebi, l: 623.)
Gazimihal ise Farabi döneminde Horasan’da oklu sazların bulunmadığını öne sürer. Bu görüşüne destek olarak, Farabi’nin çağdaşı olan Hârezmî’nin Mefâtih-ül Ulûm adlı eserinde rebabdan başka oklu sazdan bahsetmemesini ortaya koyar. Ona göre X. yüzyılda oklu çalgı yalnızca Uygurlar’da kullanılmaktadır.
Gazimihal gerek rebab, gerekse çengin -çok defa sanıldığı gibi - Arap ve Acem çalgıları olmayıp Mevlâna’nın öz yurdu olan Asya illerinden gelmiş olduğunu ve Hz. Mevlana’nın ana yurt musikisinin en itibarlı araçlarına kendi eserinde yer vermiş olduğunu söyler.
Rebab, ıklığ ve kopuz kelimeleri kaynaklarda çok kez yan yana kullanılmışlardır. Iklığ Selçukluların kullandığı yaylı bir sazdır. Bizdeki saz kelimesi gibi enstrüman anlamında da kullanılan kopuz mızraplı, yaylı ve hatta ağız arpı şeklinde olabilmektedir. Bu durumda rebab da kimi kaynaklarda mızraplı kopuz benzeri bir saz, kimi kaynaklarda ıklığ benzeri yaylı bir saz için kullanılmıştır.
“Hindistan cevizi tekne, yuvarlak-uzunca sap ve atkuyruğu telden oluşan” rebaba ait en eski görsel belgeler, 17. yy. gravür ve minyatürlerine kadar gitmektedir. Osmanlı döneminde, padişahın çocuklarının sünnet düğünü gibi büyük eğlenceleri konu alan eski minyatürlerde, sazendelerin arasında rebab icra edenler de göze çarpmaktadır. Rebab, yine bu eski minyatürlerde görüldüğü üzere, hanımların çok ilgi gösterdiği bir saz olması ile de ayrıca dikkati çekmektedir.
#rebab
#rebabi
#rebabtaksimi
#alişemsaksu
#mevlevi
Rebaba ilişkin izlediğim en derin, en etkili yapım bu. Ali Şems Aksu Beyefendiye ve röportajı yapan arkadaşa Allah selamet, afiyet versin. Allah razı olsun.
cok ilginc, zevkle dinledin
Allah razı olsun, çok faydalı bir röportaj olmuş. Hocamızın Konya da olmasına üzüldüm :) İstanbullu olarak.
Hocam mrb konyadan sato sesi arıyorum kızımın dersi için bulamadım
How can I contact Sems Aksu to buy a Rebab?
rebab ucuz bi şekilde nereden bulunur ??
Videoda kelimelerin ve cümlelerin arasındaki boşlukların kırpılması ile oluşan sürekli atlamalar çok rahatsız ediyor ve yoruyor. En önemlisi, konuşmanın doğal akışını bozuyor ve lezzetini düşürüyor. Buna hiç gerek olmadığını düşünüyorum.
Selamlar ! Iklık, ıklığ, igil, rebab aralarındaki farklar nedir?
Sap uzunlukları, kullanılan teller, tekne malzemesi, cilası, sap için kullanılan ağaç ve birçok malzeme farklıdır. Yani hepsi farklıdır birbirinden. Uzun konu. En büyük ortaklığı yaylı çalgı olmaları ve aynı aileden gelmeleri. Mesela rebabın sapı uzun olduğu için, ıklığa göre daha kalındır sesi. Enstrüman büyüdükçe ses kalınlaşır. En iyisi kendin araştırman bu konuyu.
@@murathanakkus teşekkür ederim iyi açıklamışsınız.