Kvadratura kruga: Pravoslavci u Albaniji, drugi deo

Do pre jednog veka Srbi su bili većinsko stanovništvo u Skadru i na severu Albanije, a jug ove zemlje takođe je bio naseljen pravoslavcima, pre svega Cincarima, ali i Srbima, Makedoncima i Albancima pravoslavcima.
Grad Korča je bio jedan od centara pravoslavlja na jugu Albanije i u tom gradu pravoslavci su bili većina sve do pedesetih godina prošlog veka. Nakon otvaranja granica Albanije, posle 1991. godine veliki broj pravoslavaca je napustio Korču, koja danas broji oko 70.000 stanovnika. U tom gradu je nakon zabrane ukidanja religije, sagrađen gotovo najlepši i najveći pravoslavni hram u Albaniji. Na samo 15 kilometara od Korče je drugi grad u kome su Cincari bili većinsko stanovništvo sve do njihovog progona iz Moskopolja.
Moskopolje je bio veliki, trgovački, kulturni i duhovni centar Cincara ili Kucovlaha, kako ih drugačije zovu i do 1821. godine brojao je između 50.000 i 70.000 stanovnika.
Ali-paša Janjinski je zajedno sa Toskima, Albancima muhamedanske vere, Moskopolje palio, razarao i pljačkao u tri navrata. Nakon poslednjeg pogroma koji se dogodio 1821. godine u Moskopolju je ostalo samo 150 najsiromašnijih porodica Cincara, od nekadašnjih 12.000, koliko ih je do progona živelo u ovom gradu. Posle tog poslednjeg pogroma Cincari iz Moskopolja naselili su se po celom Balkanu.
Cincari su u Moskopolju sagradili 24 crkve, od kojih je do danas sačuvano osam.
Cincari su u Moskopolju 1742. godine otvorili Akademiju, preteču prvog univerziteta u Albaniji, na kojoj su izučavani jezici, pravo, istorija i umetnost. U tom gradu, koji je do danas sačuvao deo raskoši i nekadašnjeg bogatstva, Cincari su gradili palate od tesanog kamena, crkve sagrađene i pokrivene kamenom, imali su ulice popločane kamenom, vodovod i mlekovod kojim su sa okolnih brda dopremali mleko u grad i prerađivali ga u kačkavalj.
Prvu crkvu u Moskopolju posvećenu Svetoj Petki, sagradio je Stefan Jovan Treći Balšić još 1135. godine, a obnovili su je 1372. godine Dejanovići koji su tada upravljali Korčanskom republikom i severnim delom Kosova i Metohije.
Osim Korče, Albanska pravoslavna crkva danas ima svoje eparhije i u Beratu, Đirokastri, Draču i Tirani, u kojoj stoluje Arhiepiskop Anastasije, poglavar Albanske pravoslavne crkve koji je u najvećom meri zaslužan za obnovu pravoslavlja i pravoslavnih hramova u Albaniji. Od njegovog dolaska na čelo pravoslavne crkve u Albaniji, 1991. godine do danas obnovljene su i izgrađene 173. pravoslavne crkve.
Od 24 odsto pravoslavaca, za koliko se veruje da ih danas ima u Albaniji, pet odsto su kriptohrišćani ili dvoverci, koji idu i u crkvu i u džamiju i slave Božić i Ramazan.
Autor: Branko Stanković
Snimatelj: Darko Bursać
Montaža: Marija Baronijan Šašić
Urednik emisije Branko Stanković autor je 18 dokumentarnih filmova i dve drame koje su ekranizovane na RTS-u, a i mnoštva dokumentarnih emisija, koje su, kao i filmovi, nagrađivane na domaćim i međunarodnim festivalima.
Label and copyright: Radio-televizija Srbije
Zabranjeno svako kopiranje video i/ili audio snimaka i postavljanje na druge kanale!
#kvadraturakruga
#rts