Koncentrični krugovi kod vršačkih sela Vatin i Vlajkovac, za koje se veruje da su predstavljali prve kalendare u Evropi, čak dva milenijuma starije od Stounhendža, nisu jedini na tlu Vojvodine. Fodor Tamaš, arheolog amater iz vršačkog udruženja „Feliks Mileker“, pronašao je još četiri slične zemljane formacije na potezu od Vršca do Arače, a veruje da ih ima još mnogo više. To baca potpuno novu svetlost na dosadašnja saznanja o praistorijskom životu na ovim prostorima, što zahteva opsežna istraživanja. Kako bi dokazali da su vršački krugovi nekada bili svetilišta, iz kojih su ljudi u neolitu posmatrali kretanje nebeskih tela i tako određivali kada treba da seju ili žanju ratarske kulture, članovi udruženja „Feliks Mileker“ već šest godina na zimski i letnji solsticijum, iz centra tih krugova, posmatraju izlazak sunca u odnosu na Vršačke planine. U nekoliko navrata, kada su vremenske prilike dozvolile, videli su isti prizor - sunce koje se rađa tačno u podnožju planine i, prateći liniju brda, kao točak penje ka najvišem vrhu, što se, kažu, više ne može smatrati slučajnošću.
Uverili su se i da se iz centra krugova kod Šurjana, koji su vazdušnom linijom od Vršca udaljeni pedesetak kilometara, vide obrisi Vršačkih planina, pa je pretpostavka da su praistorijski ljudi i odatle, u odnosu na taj planinski masiv, posmatrali kretanje sunca.
Novootkriveni krugovi se nalaze kod Plandišta, Kupinika, Šurjana i Arače, i svi su udaljeni par stotina metara od poznatih neolitskih arheoloških lokaliteta. Fodor smatra da je upravo ta blizina još jedan od dokaza da te kružne formacije, koje nisu tipične za vinčansku kulturu kojoj mi pripadano, zaista predstavljaju tzv. rondele - koncentrične krugove kojih u Evropi ima više od 150, a za koje se pouzdano zna da su predstavljali praistorijske kalendare i mesta za obavljanje kultnih radnji. Naučnici smatraju da su te poznate evropske rondele napravili doseljenici sa naših prostora, što upućuje da su mnogo pre toga takve formacije bile izgrađene i kod nas. Zato se i veruje da su krugovi kod Vatina stari oko 6.500 godina, te da je pravljenje takvih svojevrsnih kalendara poteklo upravo sa prostora južnoj Banata.
Novi krugovi locirani jsu zahvaljujući modernoj tehnologiji, tj. satelitskim snimcima, s obzirom na to da se oni ne mogu videti golim okom sa zemlje, jer su svi - preorani. Na aplikaciji „Google Earth“ postoji „glajder“, koji prikazuje više satelitskih snimaka istog predela, napravljenih u različitim vremenskim periodima. Na zimskim snimcima, na kojima nema vegetacije, jasno se vide beličaste kružne formacije. Iako je ta zemlja preorana, one su vidljive, jer satelit može da registruje vlagu koja se skuplja u šupljinama duboko ispod zemlje. A te šupljine ukazuju da se tu nalaze ostaci starih zemljanih kuća ili drugih praistorijskih objekata.
Znajući da su se takva svetilišta nalazila blizu nekadašnjih velikih neolitskih naselja, praćena je zamišljena linija od Vršca do Stounhendža, koja - slučajno ili namerno - prolazi kroz više neolitskih nalazišta. Veruje se da će se na tom pravcu locirati još takvih formacija.
Međutim, da bi ove tvrdnje bile potkrepljenje ili osporene, neophodno je da se uradi geomagnetno snimanje najpre krugova kod Vatina, jer su najočuvaniji (jedini nisu preorani, jer se nalaze na neplodnom, močvarnom tlu), kako bi se utvrdilo šta se nalazi ispod te zemljane formacije, koju čini pet koncentričnih krugova. Postojale su indicije da će tako nešto biti urađeno ove godine, ali zasada od toga nema ništa. Do tada ostaje samo da se nagađa.
Zahvaljujemo se ekipi sa TV PRVA na ustupljenim video klipovima!
Muzika: Vibrasphere - Late winter storms