Σέλλιανη Θεσπρωτίας, ένα χωριό στο οποίο ο μύθος συναντά την ιστορία, μα δύσκολα συναντά άνθρωπο για να αφηγηθεί τα μυστικά του. Ο ερειπωμένος τόπος αποκτά ζωή μόνο για λίγη ώρα, όταν ακούγονται τα βήματα κάποιων, που οδηγούνται εκεί από τις αναμνήσεις ή από τις ιστορίες των προγόνων τους. Ο χρόνος σταμάτησε στο χωριό την 27η Σεπτεμβρίου 1943, όταν βομβαρδίστηκε με πρωτόγονη αγριότητα από γερμανικά αεροπλάνα, ως αντίποινα για τη συμμετοχή των κατοίκων στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και μετέπειτα πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς και Αλβανοτσάμηδες που κατοικούσαν στον νομό Θεσπρωτίας.
Σήμερα, στο ίδιο μέρος κείτονται ερείπια, μάρτυρες του παρελθόντος. Οι ιστορίες που ανταμώνουν στα βράχια και τους σωρούς από πέτρες, αναζητούν μία ανθρώπινη παρουσία, που θα ξυπνήσει θύμησες, θα γυρίσει τον χρόνο πίσω, όταν ακόμη υπήρχε ζωή, πριν όλα σιγήσουν, πριν όλα χαθούν… Μόνο μερικά κτίρια αντιστέκονται πεισματικά στο πέρασμα του χρόνου, το καθένα με τη δική του ιστορία. Ίσως δεν είναι τυχαίο, αλλά συμβολικό, που σώζεται το Δημοτικό σχολείο, μέσα στο οποίο μεταλαμπαδεύονταν γνώσεις και αξίες, το πέτρινο καμπαναριό με τον χαρακτηριστικό ήχο, άλλοτε χαρμόσυνο κι άλλοτε πένθιμο, αλλά και η εκκλησία της Αγίας Τριάδας, που η μισή είναι θαμμένη στη γη και θυμίζει κατακόμβη στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς. Επίσης, αγέρωχος ορθώνεται ο αιωνόβιος πλάτανος στο Χασιομέρι (την κεντρική πλατεία του χωριού), ενώ πάνω σ’ ένα μικρό λοφίσκο στέκει μία ακόμη εκκλησία, η Αγία Μαύρα.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Κοσμάς ο Αιτωλός, γνωστός και ως Πατροκοσμάς, κατά τις περιοδείες του στην Ήπειρο, πέρασε κι από τη Σέλλιανη, γεγονός το οποίο πυροδότησε ανέκδοτες ιστορίες. Μία απ’ αυτές, ακούγεται ακόμη και σήμερα και λέγεται ότι παιδιά στη Σέλλιανη έκλεψαν τα παπούτσια του Αγίου Κοσμά, την ώρα που κοιμόταν στην ύπαιθρο. Βέβαια, οι νεώτεροι Σελλιανίτες και μάλιστα οι ειδικευμένοι σε αγιογραφικά θέματα, ερεύνησαν όλες τις εκδοχές και τις συγγραφές σχετικά με τον Άγιο, αλλά πουθενά δεν επιβεβαιώνεται η ιστορία αυτή. Έτσι λοιπόν, ενισχύεται η εκδοχή, που μεταφέρεται από στόμα σε στόμα από τους παλαιότερους Σελλιανίτες και έχει ως εξής: Είναι γνωστή σ’ ολόκληρη τη Θεσπρωτία η άρνηση των Σελλιανιτών να πληρώνουν φόρους στους εκάστοτε κατακτητές. Όταν όμως κατάλαβαν πως τα όρια ανοχής των Τούρκων άρχισαν να στενεύουν ασφυκτικά, προσπάθησαν να βρουν μία λύση για να τους ξεγελάσουν. Άρχισαν λοιπόν, να διαδίδουν σε όλους, για να φτάσει και στ’ αυτιά του Τούρκου κατακτητή, ότι έχουν κλέψει τα παπούτσια του Αγίου Κοσμά, όταν αυτός πέρασε από τη Σέλλιανη. Όταν μετά από καιρό, ο Τούρκος τους κάλεσε για να μάθει, γιατί δεν πληρώνουν φόρους, πήρε την απάντηση ότι είναι πάμφτωχοι, σε τέτοιο βαθμό, που αναγκάστηκαν να κλέψουν μέχρι και τα παπούτσια του προστάτη των χριστιανών, του Αγίου Κοσμά. Μάλιστα, για του λόγου το αληθές, ζήτησαν από τον Τούρκο να στείλει τους ανθρώπους του, να ρωτήσουν για το περιστατικό. Έτσι κι έγινε, και γι’ ακόμα μία φορά, οι Σελλιανίτες απέφυγαν την πληρωμή των φόρων.
Σύμφωνα με μία δεύτερη εκδοχή, ο Άγιος Κοσμάς έτυχε να περνάει από τη Σέλλιανη κατά τη διάρκεια μιας τοπικής γιορτής Οι ντόπιοι καθώς διασκέδαζαν, τον είδαν από μακριά, αλλά δεν έδωσαν τη δέουσα σημασία, καθώς τον πέρασαν για έναν συνηθισμένο καλόγερο. Ο ΠατροΚοσμάς, σαν είδε την αδιαφορία και την περιφρόνησή τους, είπε στη συνοδεία του: «Αφήστε τους αυτουνούς. Τα τραγούδια και οι χοροί θα τους μείνουν». Είναι αλήθεια, ότι οι Σελλιανίτες έχουν ένα ξεχωριστό χάρισμα στο τραγούδι. Ίσως να οφείλεται στην ευχή ή στην κατάρα του Πατρο-Κοσμά, κανείς δεν ξέρει... Πάντως κάθε διασκέδαση στη Σέλλιανη άρχιζε με το τραγούδι «καλώς ανταμωθήκαμαν»:
‘Καλώς ανταμωθήκαμαν, εμείς οι ντερτιλήδες
να κλάψομε τα ντέρτια μας και τα παράπονά μας.
Πάλι καλώς αντάμωσες, όσο ν’ ανταμωθούμε,
στον Αϊ-Λια, στον Πλάτανο, κοντά στην κρύα βρύση κ.λπ.’
Καλώς να ανταμωθούμε και πάλι στο έρημο χωριό, που μόνο η πηγή κοντά στην κεντρική πλατεία τρέχει ακόμη ελάχιστο νερό, να δώσουμε ζωή στα ερείπια, να πούμε ιστορίες με τους μοναδικούς κατοίκους δύο οικογενειών που παραμένουν στον τόπο καταγωγής τους, παρά τις όποιες αντιξοότητες. Να συνεχίσουμε την παράδοση στη Σέλλιανη Θεσπρωτίας και μετά να πάμε στην Κρυσταλλοπηγή, το χωριό που φιλοξενεί εδώ και χρόνια τους τότε κατατρεγμένους κατοίκους της Σέλλιανης και σήμερα τους απογόνους τους. Όλοι μαζί να ενώσουμε το παρελθόν με το παρόν, να γίνουμε η γέφυρα που θα παύσει τη σιωπή που έφερε ο χρόνος…