Відео

Σύντομα ο Γκιον Καστριότι κατάφερε να επεκτείνει την κυριαρχία του σε όλη την κεντρική Αλβανία και ήταν από αυτούς που δεν έβλεπαν με καλό μάτι την προέλαση των Οθωμανών υπό του Σουλτάνο Μπαγιεζίτ τον 1ο, χωρίς όμως να προβάλει αντίσταση για να τους αντιμετωπίσει έτσι ώστε να μη προελάσουν προς τα αλβανικά εδάφη. (James Emerson Tennent, The History of Modern Greece, from Its Conquest by the Romans B.C.146, to the Present Time, 1845) Ο Μπαγιεζίτ αποδέχτηκε την υποταγή του Γκιον Καστριότι, αναγκάζοντας τον να πληρώνει φόρο υποτέλειας και πήρε τον Γκιέργκι και τα άλλα τρία παιδιά του Γκιον ως αιχμαλώτους στην Κωνσταντινούπολη. Ο Γκιέργκι Καστριότι (που τον εξισλάμισαν και του έδωσαν το όνομα Ισκεντέρ) μεγαλώνοντας ξεχώρησε ως ένας απ’ τους καλύτερους αξιωματικούς σε διάφορες οθωμανικές εκστρατείες στη Μικρά Ασία και στην Ευρώπη, και ο Σουλτάνος τον έκανε αρχηστράτηγο. Στις 28 Νοεμβρίου 1443 ο Σκεντερμπέη βρήκε την ευκαιρία να αποστατήσει, κατά τη διάρκεια μιας μάχης εναντίον των Ούγγρων υπό τον Ουνιάδη στην Νις (κατά τη διάρκεια της 4ης Σταυροφορίας). Μαζί με 300 Αλβανούς στρατιώτες που υπηρετούσαν στον οθωμανικό στρατό, κατέφυγε στην Κρούγια (Krujë) την οποία κατάφερε να καταλάβει με ένα τέχνασμα. Παρουσίασε στον κυβερνήτη της Κρούγιας μία ψεύτική επιστολή (δήθεν γραμμένη απ’ τον Σουλτάνο προς τον κυβερνήτη) που έδινε στον Σκεντέρμπέη τον έλεγχο της περιοχής. (James Emerson Tennent, The History of Modern Greece, from Its Conquest by the Romans B.C.146, to the Present Time, 1845) Αφού λοιπόν κατέλαβε το κάστρο της Κρούγιας, ο Σκεντερμπέη αποκύρηξε το Ισλάμ και ανακύρηξε τον εαυτό του ως εκδικητή εκ μέρους της οικογένειας του και της χώρας του. Μετά την κατάληψη της Κρούγιας, κατάφερε να συγκεντρώσει όλους μαζί τους Αλβανούς κυβερνήτες στο Αλέσσιο (Lezhë) το 1444. Ο Gibbon αναφέρει ότι «Οι Αλβανοί, ένας σκληραγωγημένος λαός, ήταν όλοι σύμφωνοι να ζήσουν ή να πεθάνουν μαζί με τον κληρονομικό πρίγκηπα τους» και ότι «στη συγκέντρωση των κρατών της Ηπείρου [στο Αλέσσιο/Lezhë], ο Σκεντερμπέη εκλέχτηκε αρχηστράτηγος για τον πόλεμο εναντίον των Τούρκων και κάθε ένας από τους συμμάχους ανέλαβε να δώσει ένα ποσό από χρήματα και έναν αριθμό στρατιωτών, στο ποσοστό που αναλογούσε στον καθένα.» (Edward Gibbon, History of the Decline and Fall of the Roman Empire, Volume 6, Scanderbeg section, 1788) Υπάρχει μία φήμη ότι όταν Σκεντέρμπέη κατέλαβε την Κρούγια, τέλεσε στην εκκλησία της πόλης δοξολογία στα ελληνικά, αλλά γι’ αυτό δεν υπάρχει κάποια αξιόπιστη πηγή. Αξίζει να αναφερθεί ότι 5 χιλιόμετρα από την Κρούγια, επί του ανηφορικού δρόμου Krujë-Qafë Shtamë, υπάρχει το λεγόμενο μνημείο της Κρούγιας, όπου 90 γυναίκες θυσιάστηκαν για να μην πέσουν στα χέρια του Οθωμανικού στρατού. Η πράξη αυτών των γυναικών, έχει γίνει αντικείμενο πολλών ιστοριών και θρύλων. Σήμερα το μνημείο αυτό είναι κατεστραμένο και υπάρχουν μόνο τα ερείπια.

Ο Σκεντέρμπέη (ή Gjergji Kastrioti) καταγόταν όπως είπαμε από τη βόρεια Αλβανία. Ο πατέρας του (ο Gjon Kastrioti) ήταν Αλβανός και η μητέρα του ήταν Αλβανοσερβίδα. Το ότι ο Σκεντέρμπέη αποκαλούσε τον εαυτό του 'Ηπειρώτη' δεν αποδεικνύει ότι ήταν Έλληνας (όπως ισχυρίζονται ορισμένοι Έλληνες σοβινιστές). Οι Γερμανοί πριν 400 χρόνια αποκαλούσαν το κράτος τους ως 'Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία'. Ήταν οι Ρωμαίοι Γερμανοί ή ήταν ο Καρλομάγνος Ιταλός; Φυσικά και όχι. Οι Έλληνες της Ανατολής αποκαλούνται «Ρουμ» (στα ελληνικά Ρωμιοί) από το 'Ρωμαίοι'. Ήταν οι Έλληνες αυτοί Ιταλοί ή Λατίνοι; Φυσικά και όχι. Ένα από τα πρώτα τουρκικά κράτη στην Μικρά Ασία (με πρωτεύουσα το Ικόνιο) ονομαζόταν 'Σουλτανάτο των Ρουμ' (Diyar-i Rum). Ήταν οι Σελτζούκοι Ρωμαίοι ή Λατίνοι; Φυσικά και όχι. Απλά μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων του σουλτανάτου αυτού ήταν Έλληνες (Ρωμιοί). Ο Σέρβος δεσπότης της ‘Ρωμανίας’ (με έδρα τα Τρίκαλα) Συμεών Ούρεσης (ή ‘Ούρος’ στα σέρβικα) ήταν γνωστός και ως 'βασιλέας Ρωμαίων, Σέρβων και παντός Αλβάνου'. Ήταν ο Συμεών Ούρεσης Αλβανός ή Έλληνας; Όχι. Ήταν Λατίνος; Όχι. Ήταν Ιταλός; Όχι. Ο Γκίν Μπούα Σπάτα θα επικρατήσει και θα στήσει το κράτος του σε Ναυπάκτο και Άρτα (1375-99), διεκδικώντας παράλληλα και τον τίτλο του "δεσπότη της Ρωμανίας", ανταγωνιζόμενος τον δεσπότη της Ρωμανίας (Ήπειρος) Θωμά Β' Πρελιουμποβιτς (1366-84). Ήταν ο Σπάτα Σέρβος ή Ρωμαίος/Λατίνος; Όχι. Ήταν ο Πρελιούμποβιτς Αλβανός; Όχι. Ορισμένοι λοιπόν θεωρούν ότι Σκεντέρμπέης ήταν Έλληνας όπως για παράδειγμα ο βιογράφος του Αλή Πασά ο Αχμέτ Μουφτίου, ο Ιταλός Salvi (του οποίου όμως το έργο ήταν μία θεατρική τραγωδία και όχι επιστημονικό ιστορικό βιβλίο), ο Άγγλος Randall και άλλοι, επειδή αποκαλούσε τον εαυτό του Ηπειρώτη ενώ κάποιοι άλλοι ισχυρίζονται ότι η καταγωγή του ήταν από την Καστοριά και από την Ημαθία (όπως ο καθηγητής Αχιλλέας Λαζάρου), επειδή στη βόρεια Αλβανία υπήρχε ποταμός και κοιλάδα με το όνομα «Ματι» ή «Μαθ» στις περιοχές Mirditë, Mat κ.α.!!! Ο ίδιος ο Καστριότι είχε γράψει - όχι στα ελληνικά - πάνω στο κράνος που φορούσε: «Ο Ιησούς να ευλογήσει τον πρίγκηπα της Ημαθίας, άρχοντα των Αλβανών…» όμως με το όνομα ‘Ημαθία’ (στα λατινικά Aemathia) εννοούσε την κοιλάδα από όπου διερχόταν ο ποταμός Ματ (ή Μάτι) και όχι τον σημερινό νομό Ημαθίας στη βόρεια Ελλάδα. Ο Γάλλος Paganel αποκαλεί τον Γεώργιο Καστριότι ως Ηπειρώτη (Camille Paganel, Histoire de Scanderbeg, ou, Turks et Chrétiens au XV siècle, Didier, 1855) ενώ ο σύγχρονος του Μαρίν Μπαρλέτι από τη Σκόδρα και πρώτος του Βιογράφος (αρχές 16ου μ.Χ. αιώνα) τον αποκαλεί 'Ηπειρώτη πρίγκηπα' και 'Ηγεμόνα των Ηπειρωτών' (Epirotarum Principis). Ο ίδιος ο Καστριότι αναφέρει σε επιστολή του προς τον Ιταλό Ursini το 1460 ότι είναι απόγονος των Ηπειρωτών ενώ προς τον Βασιλιά Αλφόνσο, μονάρχη της Αραγόνος, Νεαπόλεως και Σικελίας γράφει ότι είναι πρίγκηπας των Ηπειρωτών. Σε ένα γράμμα που έστειλε ο Καστριότι στον πρίγκιπα του Τάραντα στις 31 Δεκεμβρίου του 1460 είπε: «Αν τα χρονικά μας δεν ψεύδονται, αποκαλούμε τους εαυτούς μας Ηπειρώτες». Όμως στο μυαλό του Σκεντέρμπεη Ηπειρώτες=Αλβανοί. Ο Όλιβερ Σμιτ υποστήριξε ωστόσο ότι όταν ο Καστριότι αναφέρεται σε διάφορες πηγές ως Αλβανός, αυτό σημαίνει ότι ήταν Αλβανόφωνος ή κάτοικος της υπαίθρου της Αλβανίας, των ορεινών κ.α. και ότι η λέξη 'Αλβανός' εδώ δεν είχε εθνική έννοια. (Schmitt Jens Oliver (2009), Skanderbeg: Der neue Alexander auf dem Balkan, σελ. 353, 354)

Ας δούμε και κάτι άλλο. Υπάρχει μία σφραγίδα που αποδίδεται στον Σκεντέρμπέη, και η οποία προβάλλεται συχνά από τους Έλληνες εθνικιστές, ως δήθεν απόδειξη της ελληνικότητας του Σκεντέρμπέη. Η σφραγίδα αυτή βρίσκεται στο Μουσείο της Κοπεγχάγης. Ανακαλύφθηκε το 1604 μ.Χ. Το Εθνικό Μουσείο της Κοπενχάγης την αγόρασε το 1839. Φέρει τον δικέφαλο αετό και στον περίγυρο την ελληνική επιγραφή: «ΒΑΣΙΛΕΥΣ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ.ΕΛΕΩ.ΘΥ. ΑΥΤ.ΡΩΜ.ΟΜΕΓ. ΑΥΘ.ΤΟΥΡ.ΑΛΒ. ΣΕΡΒΙ.ΒΟΥΛΓΑΡΙ.», δηλαδή «ΒΑΣΙΛΕΥΣ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ.ΕΛΕΩ.ΘΕΟΥ. ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ.ΡΩΜΑΙΩΝ.Ο ΜΕΓΑΛΟΣ. ΑΥΘΕΝΤΗΣ .ΤΟΥΡΚΩΝ.ΑΛΒΑΝΩΝ. ΣΕΡΒΩΝ.ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ.» Δηλαδή ο Καστριότι έγινε αυτοκράτορας των Ρωμαίων και βασιλιάς των Τούρκων, των Αλβανών, των Σέρβων και των Βούλγαρων; Ο Καστριότι πολέμησε εναντίον των Τούρκων με φανατισμό. Πώς λοιπόν θα μπορούσε να είναι βασιλιάς τους; Επιπλέον, από το 1453 που πέθανε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος μέχρι το 1468 που πέθανε ο Καστριότι, περάσανε 15 χρόνια. Πότε λοιπόν, πού και από ποιόν Πατριάρχη στέφθηκε Αυτοκράτορας των Ρωμαίων; Σε ποιες περιοχές εκτείνοταν η αυτοκρατορία του και για πιο λόγο άλλαξε όνομα και από Γεώργιος το έκανε Αλέξανδρος; Στην πιο γνωστή βιογραφία του Σκεντέρμπέη που θεωρείται ως η πρώτη του βιογραφία (αν και δεν είναι η πρώτη), ο Σκεντέρμπέη αποκαλείται ως ‘Georgivs Castriotvs Epirotarvm Princeps.’. Η σφραγίδα αυτή λοιπόν, είναι πιθανότατα πλαστή και μεταγενέστερη του Σκεντέρμπεη, ωστόσο αυτό δεν μπορούμε να το πούμε με σιγουριά. Ο Peter Pentz - ο οποίος είναι αρχαιολόγος στο Εθνικό Μουσείο της Βιέννης - έγραψε ένα άρθρο στο περιοδικό Sfinx (Μάρτιος 2003): «Η σφραγίδα είναι φτιαγμένη από μπρούτζο. Έχει 6 εκατοστά μήκος και ζυγίζει 280 γραμάρια. Η επιγραφή σε αυτήν είναι στα ελληνικά και λέει ότι ο 'Αλέξανδρος' (= Skender) είναι Αυτοκράτορας και Βασιλιάς. Αυτοκράτορας των Ρωμαίων και Βασιλιάς των Τούρκων, των Αλβανών, των Σέρβων και των Βουλγάρων. Η επιγραφή διαβάζεται κατά γράμμα αντίστροφα. Παρόλα αυτά, ο Σκεντέρμπέη ποτέ δεν είχε μία τέτοια θέση. Ήταν ένας ηγέτης των Αλβανών - και κατάφερε να οργανώσει μία επανάσταση εναντίον του Σουλτάνου, αλλά δεν ήταν βασιλιάς. Όταν ο Σκεντέρμπέη πέθανε το 1468, η επανάσταση κατέρρευσε - και πολλοί από τους συντρόφους του κατέφυγαν στην Ιταλία. Πιθανόν η σφραγίδα έγινε μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453, απ’ τη στιγμή που ο Σκεντέρμπέη αναφέρεται ως Αυτοκράτορας των Ρωμαίων. Σημειώστε τον δικέφαλο αετό στο κέντρο της σφραγίδας - ο οποίος ήταν ένα διάσημο βυζαντινό σύμβολο. Επιπλέον, ο Σκεντέρμπέη ποτέ δεν ήταν Βασιλιάς των Σέρβων ή των Βουλγάρων. Ίσως η σφραγίδα 'σχεδιάστηκε' όταν ο Σκεντέρμπέη οργάνωνε μία εκστρατεία εναντίον των Οθωμανών, ίσως κατασκευάστηκε όταν ο Σκεντέρμπέη υπηρετούσε ως υποτελής του Βασιλιά της Νάπολης. Πιθανόν η σφραγίδα παραγγέλθηκε από την οικογένεια του Σκεντέρμπέη κάποια στιγμή τον 16ο αιώνα. Δεν μπορείτε να ξέρετε σίγουρα. Ακόμα, δεν μπορούμε να πούμε εάν η σφραγίδα είναι ψεύτικη (από τον 15ο ή 16ο αιώνα).» Αυτά λοιπόν λέει ο Peter Pentz, δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά αν η σφραγίδα αυτή είναι γνήσια η πλαστή, αλλά πιθανόν είναι πλαστή. Ας δούμε όμως πώς υπέγραφε ο ίδιος ο Σκεντέρμπέη, στις επιστολές που ξέρουμε ότι έστειλε και οι οποίες υπάρχουν σήμερα σε διάφορα μουσεία και βιβλιοθήκες της Ευρώπης. Ο ίδιος ο Σκεντέρμπέη υπέγραφε στις επιστολές που έστελνε ως Dominus Albaniae (Άρχων της Αλβανίας). Π.χ. σε επιστολή του απεσταλμένη από το Αλέσσιο (Lezhë) στις 8 Απριλίου 1456 στον Καρδινάλιο του Fermo, Capranica, υπέγραψε ως: GEORGIUS CASTRIOTI ATS SCANDERBEGH D(OMI)N(U)S IN ALBANIA TE CONFIDUIT (η αυθεντική επιστολή φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού, Fonds: ital.ms 1613, Επιστολή Νο: 465). Σε απόσπασμα από το σύμφωνο ειρήνης μεταξύ Αλβανίας και Δημοκρατίας της Βενετίας, συναφθείσα στο Αλέσσιο την 4η Οκτωβρίου του 1448 (και για την ακρίβεια στο τελευταίο άρθρο του συμφώνου) η επικεφαλίδα αναφέρει: PAX CUM MAGNIFICO SCANDERBEGO ET ALYS D(OMI)NIS ALBANE (το έγγραφο βρίσκεται στο ιστορικό αρχείο της Βιβλιοθήκης της Βενετίας (Commemoriali XIV.C.79)). Σε επιστολή του Σκεντέρμπεη απεσταλμένη από την Κρούγια (Krujë) στις 8 Αυγούστου 1451 στους άρχοντες της Σιένας, κάτω δεξιά υπάρχει η υπογραφή του όπου λέει: VESTRE IN OMNIBUS BENEPLACITI GEORGIUS CASTRIOTI DOMINUS ALBANIAE (φυλάσσεται στο Archivio di Stato di Siena: Conscistoro, vol.1659, No:16). Στην προσωπική μεγάλη σφραγίδα του Σκεντέρμπέη, αναγράφεται κυκλικά: GEORGIUS CASTRIOTIUS SCENDARBIC ενώ μέσα στον κύκλο υπάρχει ο δικέφαλος αετός και κάτω από τα δύο κεφάλια υπάρχουν τα αρχικά: D. AL. (δηλαδή και πάλι: Dominus Albaniae). Αξίζει να αναφερθεί το τί ήταν γραμμένο στην περικεφαλαία του Σκεντέρμπέη η οποία ήταν δώρο από το Δουκάτο του Μιλάνου, όταν ο ίδιος ο πάπας οργάνωσε ιερό αγώνα κατά των Οθωμανών και έχρισε στρατηγό (Inperatore) του ιερού στρατού του τον Σκεντέρμπέη. Στην περικεφαλαία του λοιπόν αναγραφεται IN * PE * RA * TO * RE * BT (INPERTORE), τα αρχικά για Jhezus Nazarenus * Principi Emathie * Regi Albaniae * Terrori Osmanorum * Regi Epirotarum * Benedictat Te ... δηλαδή "ο Ιησούς να ευλογεί τον Πρίγκιπα της Εμαθίας , Βασιλεύ της Αλβανίας, τρόμο των Οθωμανών, Βασιλεύ των Ηπειρωτών". Ας δούμε όμως τι υποστηρίζει η διεθνής επιστημονική κοινότητα για τον Καστριότι:

1. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη-Πυρσός: «Σκεντέρμπεης ή Γεώργιος Καστριώτης. Ο εθνικός ήρως των Αλβανών. Ανήκον εις την επιφανή οικογένειαν των Καστριωτών, εγεννήθη δε τω 1403 ή 1404 (ή 1414) εκ πατρός Ιωάννου Καστριώτου, άρχοντος της εν Αλβανία Κρόιας και της Μιρδιτίας, και μητρός Βαϊσάβας, Σέρβιδος το γένος.». Η Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, που θεωρείται η πιο έγκυρη Ελληνική εγκυκλοπαίδεια δεν λέει ότι ο Καστριότι ήταν Έλληνας. Λέει, στον τόμο ΚΑ και στις σελίδες 914 και 915, ότι ο πατέρας του ήταν Αλβανός από τη βόρεια Αλβανία κα ότι η μητέρα του ήταν Σέρβα. 2. Εγκυκλοπαίδεια Υδρία: «Ο Γεώργιος Καστριώτης, γνωστός και ως Σκεντέρμπεης, είναι ο εθνικός ήρωας της Αλβανίας. Γεννήθηκε το 1405 στην πόλη Ντίμπρα της Αλβανίας και πατέρας του ήταν ο Αλβανός φεουδάρχης Ιωάννης Καστριώτης.». Πουθενά δε λέει η Υδρία ότι ο Καστριότι ήταν Έλληνας και ότι γεννήθηκε στην Καστοριά ή στην Ημαθία. 3. Εγκυκλοπαίδια Ήλιος Διαβάζοντας τη βιογραφία του Καστριότι από πουθενά δεν συνάγεται ότι ήταν Έλληνας ούτε κάτι τέτοιο αναφέρει η εγκυκλοπαίδεια Ήλιος, αντίθετα τον παρουσιάζει ως Αλβανό ήρωα. Διαβάζουμε στη σελίδα 340 της εγκυκλοπαίδιας: «Σκεντέρμπεης ή Γεώργιος Καστριώτης (1403/1404-1468). Ο εθνικός ήρωας των Αλβανών, υιός του Ιωάννου Καστριώτου, άρχοντος στη Βόρεια Αλβανία και της Σερβίδος Βαϊσάβας. Ο πατέρας του υποταγμένος από τους Τούρκους αναγκάσθηκε να παραδώσει τους γιούς του ως ομήρους. Αυτοί ωδηγήθηκαν στην Αδριανούπολη και εξισλαμίσθηκαν. Ο Σκεντέρμπεης δεν ξέχασε ούτε την πατρίδα του ούτε το θρήσκευμά του, διότι κατά το 1443 παρευρεθείς στην περί την Νίσσα (Νις) μάχη, αυτομόλησε στις τάξεις των χριστιανών ηγεμόνων μετά τριακοσίων Αλβανών ιππέων. Αργότερα ο Καστριώτης κατέλαβε την Κρόγια και κήρυξε τον πόλεμο κατά των Τούρκων. Οι νίκες του Αλβανού ηγεμόνα προεκάλεσαν τον θαυμασμό της Δύσεως.».

4. Ο. Μ. Δημίτσας ο συγγραφέας των Μακεδονικών και καθηγητής της ιστορίας στο Αρσακείω, αντικρούοντας τον Κ. Παπαρρηγόπουλο και τον βυζαντινό λόγιο Θεόδωρο Σπανδουγίνο Κατακουζηνό αλλά και τον Γερμανό Χοπφ οι οποίοι είχαν υποστηρίξει ότι ο Καστριότι ήταν Σλάβος, απέδειξε με πειστικά επιχειρήματα ότι ο Καστριότι ήταν Αλβανικής καταγωγής και τους κατηγόρησε ότι έκαναν επιλεκτική αναφορά στις πηγές ενώ για τον Παπαρρηγόπουλο ιδιαίτερα χαρακτήρισε τη συμπεριφορά του παράδοξη και αντιεπιστημονική. Τον Χοπφ επίσης είχε αντικρούσει και ο γνωστός Αλβανολόγος Johan Georg Von Hahn. Στο βιβλίο του «Κριτικαί Έρευναι περί της Καταγωγής και Εθνικότητος Γεωργίου Καστριώτου του Σκενδέρμπέη» στη σελίδα 25 (τυπογραφείο Βιλλαράς, Αθήνα, 1877) ο Δημίτσας γράφει σχετικά με την καταγωγή της οικογένειας Καστριότι και λέει ότι ο Μαρίν Μπαρλέτι (16ος αιώνας) αναφέρει στα βιβλία του ότι οι Καστριότι είχαν καταγωγή από την Ημαθία, όπου βρίσκονταν οι πόλεις Κρούγια (Krujë), Πετρέλλα (Petrelë), Πετράλμπα κ.α. Επομένως ο Μαρίν Μπαρλέτι θεωρεί ως τόπο καταγωγής του πατέρα του Γεωργίου Καστριότι την περιοχή Ματ ή Μάτι (στα λατινικά Aemathia) της κέντρικής Αλβανίας και ΟΧΙ ΤΗΝ ΗΜΑΘΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (όπως ανέφερα και παραπάνω). Στην ίδια σελίδα ο Δημίτσας αναφέρει για το λάθος του Γάλλου Camille Paganel ο οποίος παραπλανήθηκε και έγραψε στο βιβλίο του ότι ο Καστριότι καταγόταν από την Ημαθία της Μακεδονίας. Την ίδια λανθασμένη άποψη είχε διατυπώσει και ο συγγραφέας Α.Μηλιαράκης στον οποίο ο Δήμιτσας απάντησε με ατράνταχτα επιχειρήματα (με αναφορά σε πηγές, σε χάρτες, σε ιστορικά συγγράματα κ.τλ.). Ας δούμε και κάτι άλλο. Είπαμε προηγουμένως ότι η πρώτη βιογραφία του Καστριότι ήταν αυτή του Μαρίν Μπαρλέτι από τη Σκόδρα (αρχές 16ου μ.Χ. αιώνα). Στην πραγματικότητα αυτή δεν είναι η πρώτη βιογραφία αλλά η πιο γνωστή. Ο Μπαρλέτι γνώρισε πολλούς από τους συναγωνιστές του Καστριότι, επισκέφτηκε τα πεδία των μαχών και αγωνίστηκε το 1478 στην πολιορκία της Σκόδρας από τους Οθωμανούς, μετά την πτώση της οποίας κατέφυγε στη Βενετία και κατ’ άλλους στη Νάπολη. Υπάρχουν και άλλες βιογραφίες του Καστριότι, που είχαν γραφτεί πιο πριν. Υπάρχει μία άλλη βιογραφία του (προγενέστερη αυτής που έγραψε ο Μπαρλέτι) που γράφτηκε μόλις 40 χρόνια μετά τον θάνατο του, από έναν Αλβανό από το Τίβαρ (πόλη που κατοικείται κυρίως από Αλβανούς αλλά σήμερα βρίσκεται στο Μαυροβούνιο), η οποία δεν είναι ευραίως γνωστή και την οποία αναφέρει ο Δημίτσας στις σελίδες 53 και 54 του βιβλίου του, αναιρόντας έτσι τον Γερμανό Χοπφ (στον οποίο στηρίχτηκε αρχικά ο Παπαρρηγόπουλος για να διατυπώσει τα περί σλαβικής καταγωγής του Καστριότι): «Όσον αφορά τις πηγές για τη ζωή του πραγματικού ήρωα της Αλβανίας και όχι του μυθικού, είναι πρώτα απ’ όλα σημαντικό να αναφερθεί ότι αν και όσοι έγραψαν από τον 18ο αιώνα για την ιστορία του ανδρός, αναφέρουν ως μόνη πηγή για την βιογραφία του τον Μπαρλέτι, είναι ωστόσο ιστορικά επιβεβαιωμένο ότι υπάρχουν και άλλες πηγές προγενέστερες αυτού, πρώτη απ’ τις οποίες είναι η ιστορία του Σκεντέρμπέη που γράφτηκε από κάποιον ανόνυμο Αλβανό από το Τίβαρ και τυπώθηκε το 1480, δηλαδή 43 χρόνια μετά τον θάνατο του ήρωα και έφερε την επιγραφή {Historia Scanderbegi edita per quondam Albanensem. Uenetiis impressam, anno Domini 1480 die mensis Aprilis.}. Επειδή αυτή αφενός ήταν ελλιπής και αφετέρου ήταν γραμμένη σε γλώσσα λατινική απλή και βαρβαρίζουσα, είχε εντελώς παραμεληθεί και καταφρονηθεί μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα, οπότε κατά το 1742 ο Ιταλός ιερέας Βιέμμης βρήκε ένα αντίτυπο και αφού εκτίμησε δεόντως τα πολλά και ποικίλα πλεονεκτήματα αυτού (το ομόφυλο του συγγραφέα, τη σύγχρονη με τα γεγονότα ηλικία του, την αναφορά των γεγονότων με ακρίβεια, την αντικειμενική κρίση, την σωστή χρονικά αναφορά των γεγονότων και τη συμφωνία με τα αξιόπιστα γεγονότα), συμπλήρωσε ό,τι έλειπε παίρνοντας ως πηγή τον Μπαρλέτι, και το ανατύπωσε έτσι συμπληρωμένο και επιδιορθωμένο…» (Μ.Δημίτσας, Κριτικαί Έρευναι περί της Καταγωγής και Εθνικότητος Γεωργίου Καστριώτου του Σκενδέρμπέη, σελ. 53-54, τυπογραφείο Βιλλαράς, Αθήνα, 1877) Συνεχίζει ο Δημίτσας και λέει: «Ως δεύτερη πηγή σύγχρονη και σπουδαιότατη, θεωρείται η βιογραφία του Σκενδέρμπέη από άλλον Αλβανό ιερέα, τον Δημήτριο Φράγκο, ο οποίος βρέθηκε σε όλες τις μάχες,έγραψε στα λατινικά τη ζωή του ήρωα αλλά δεν την τύπωσε. Η βιογραφία αυτή…μεταφράστηκε από τα λατινικά στην ιταλική γλώσσα και τυπώθηκε πολλές φορές στη Βενετία» και αναφέρει στη συνέχεια το πότε και από ποιους τυπώθηκε (το 1541, 1545, 1577, 1591, 1610, 1629 και 1630, 1646, 1654 και το 1679) και λέει: «το 1654 επετμήθη από τον Ι.Μ.Μονάρδο και δημοσιεύτηκε υπό τον τίτλο {Τα λαμπρά και ένδοξα κατορθώματα και οι νικητήριες επιχειρήσεις κατά των Τούρκων από τον Γεώργιο Καστριώτη, του επονομαζόμενου Σκεντέρμπεη}» και «…η πολλαπλή αυτή ανατύπωση μαρτυρεί για την αξία και τη σπουδαιότητα αυτής της σύγχρονης πηγής.» (σελ. 56)

Από το «Λεξικό Εθνών-Εθνοτήτων-Λαών» του Γιόζεφ Βολφ, παραθέτουμε τα παρακάτω: «Αρβανίτες ή Αλβανοί: Λαός που διαμορφώθηκε στο χώρο της σημερινής Αλβανίας τους πρώτους μ.Χ. αιώνες. Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος (πέθανε το 160-168 μ.Χ.) αναφέρει μια φυλή στην Ιλλυρία με το όνομα Άλβανες, που ζούσε στο χώρο μεταξύ Δυρραχίου και Δίβρης. Είναι φανερό ότι πρόκειται για ένωση πατριών που συγκροτήθηκε για αυτοάμυνα. Αυτή η ένωση ενισχύεται πολύ την εποχή των μεγάλων βαρβαρικών επιδρομών του 4ου-7ου μ.Χ. αιώνα. Τότε, στην περιοχή θα εισβάλουν σλαβικά φύλα που θα καταστρέψουν τις πόλεις. Μεγάλο μέρος των κατοίκων αυτών των πόλεων καταφεύγει στα βουνά και πυκνώνει τις γραμμές των Αλβανών, οι οποίοι φυσικά αντιστέκονται και αποκρούουν τους Σλάβους. Στις αρχικές ιλλυρικές πατριές, που συγκρότησαν τους Αλβανούς ή Αρβανίτες, προστέθηκαν τώρα και στοιχεία των παραλίων, ελληνικά, ρωμαϊκά κ.λπ. Οι Αλβανοί ή Αρβανίτες ενισχύονται ακόμα περισσότερο στην περίοδο της βουλγαρικής επέκτασης. Είναι καθαρά ποιμενικές πατριές, που κρατούν το όπλο στο χέρι. Οι Βυζαντινοί θα τους χρησιμοποιήσουν ως κλεισουράρηδες, φύλακες στα ορεινά μέρη. Θα ξεχωρίσουν τρεις διαφορετικές ομάδες: Οι Γκέγκηδες, οι Τσάμηδες και οι Τόσκηδες, με μια μικρότερη υποδιαίρεση, τους Λιάπηδες. Δε συγκρότησαν έθνος, παρόλο που είχαν βρεθεί από νωρίς μπροστά σε κοινό εχθρό. Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας, οι αρβανίτικες πατριές χρησιμοποιούνται ως στρατός στα φεουδαρχικά κρατίδια που συγκροτήθηκαν στον ελλαδικό χώρο. Τον 14ο αιώνα οι ένοπλοι αυτοί Αρβανίτες που είχαν εγκατασταθεί σʼ όλη την οροσειρά της Πίνδου εξεγείρονται, ανατρέπουν την εξουσία στην Ήπειρο και δημιουργούν τρία κρατίδια: των Μπουαίων με κέντρο το Αγγελόκαστρο, των Λιοσαίων με κέντρο την Άρτα και του Κάρολου Τόπια, που καταλάμβανε τη Β. Ήπειρο και μέρος της Αλβανίας Με τη διάλυση αυτών των κρατιδίων οι πολεμικές πατριές των Αρβανιτών σκορπούν ως μισθοφόροι σε διάφορα μέρη της Ελλάδας: στην Αττική και Βοιωτία ως μισθοφόροι των Ατσαγιόλι και στην Πελοπόννησο ως μισθοφόροι των Παλαιολόγων. Οι Τούρκοι θα τους βρουν απλωμένους σʼ όλη την Ελλάδα. Οι Τούρκοι θα εξισλαμίσουν το βασικό όγκο των αρβανίτικων φατριών, που κατοικούσαν πέρα από τα όρια της σημερινής Ελλάδας και θα τους χρησιμοποιήσουν ως στήριγμα της εξουσίας τους. Οι Αρβανίτες που βρέθηκαν σκορπισμένοι, ως μισθοφόροι θα μείνουν κατά το πλείστο χριστιανοί και γιʼ αυτό θα πολεμούν τους Τούρκους. Αυτοί οι Αρβανίτες θα συγχωνευτούν τελικά με το Νεοελληνικό έθνος. Αντίθετα, οι εξισλαμισμένοι θα συγκροτήσουν το έθνος των Αλβανών, που ζει στην Αλβανία. Οι Αλβανοί όμως ονομάζουν τον εαυτό τους Σκιπετάρ. Ως μισθοφόροι, οι Αρβανίτες βρίσκονται σκορπισμένοι στα πέρατα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι χριστιανοί Αρβανίτες θα είναι οι βασικοί μισθοφόροι της Βενετίας και θα δράσουν σʼ όλη τη διάρκεια των τουρκοβενετικών πολέμων. Μεγάλος αριθμός Αρβανιτών μισθοφόρων θα εγκατασταθούν στο βασίλειο της Νεάπολης, όπου θα παραμείνουν Και μετά την κατάλυση. Απόγονοί τους ζουν σήμερα σκορπισμένοι στη Ν. Ιταλία. Μεγάλος όγκος Αρβανιτών θα κατέβει στον ελλαδικό χώρο και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο το 1770, την εποχή των Ορλωφικών. Για μια περίοδο θα κυριαρχήσουν στην Πελοπόννησο, ενώ θα εξαναγκάσουν σε φυγή το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Πελοποννήσου. Έγιναν πραγματική συμφορά. Οι ίδιοι οι Τούρκοι θα τους καταδιώξουν. Σε συνεργασία με τις κλέφτικες ομάδες της Πελοποννήσου οι Τούρκοι θα τους εξοντώσουν. Μαζί με τις ένοπλες πατριές είχαν κατέβει στην Πελοπόννησο και πολλοί ποιμένες. Με το διωγμό, οι περισσότεροι θα φύγουν για να εγκατασταθούν στα νησιά (Κυκλάδες, Σάμο κ.λπ.), ενώ ένα μεγάλο μέρος θα επιστρέψει στην Αλβανία, μετά από περίπου 10 χρόνια παραμονής στην Πελοπόννησο. Αρβανίτες θα εγκατασταθούν σε όλα τα μέρη της Ελλάδας, τόσο ως μισθοφόροι των Βενετών, όσο και ως μισθοφόροι των Τούρκων. Οι χριστιανοί Αρβανίτες, που εγκαταστάθηκαν στον ελλαδικό χώρο πριν από την Τουρκοκρατία, θα πολεμήσουν τους Τούρκους και στη συνέχεια, μέσα από κοινούς με τον ελληνικό πληθυσμό αγώνες κατά των Τούρκων, θα συγχωνευτούν με τους Έλληνες. Οι Αρβανίτες θα αφομοιωθούν από το νεοελληνικό έθνος. Η γλώσσα των Αρβανιτών γενικά ήταν φτωχή και οι Αρβανίτες υποχρεώθηκαν να χρησιμοποιούν πολλές ελληνικές λέξεις. Σιγά σιγά η γλώσσα τους χάνεται. Η αρβανίτικη γλώσσα δε χάθηκε εντελώς μόνο στις περιοχές, όπου οι Αρβανίτες έμειναν ως αποκλειστική-κλειστή κοινωνία(Αττική και Βοιωτία και κατά κάποιο τρόπο η Κορινθία). Όταν η κλειστή κοινωνία τους θα σπάσει (από τα μέσα του 18ου αιώνα και έπειτα) η αρβανίτικη γλώσσα θα αρχίσει να υποχωρεί. Εξακολουθεί να αντιστέκεται όμως, στα ορεινά χωριά της Βοιωτίας-Αττικής.» (Γιοχάνες Βολφ, "ΛΕΞΙΚΟΝ ΕΘΝΩΝ, ΕΘΝΟΤΗΤΩΝ, ΛΑΩΝ," «ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ», Αθήνα 1994)

Οι Αρβανίτες στην καταγωγή τους ήταν αλβανικά φύλα - είτε αυτό αρέσει σε μερικούς είτε ΌΧΙ - που ήρθαν σε επιμιξία με τους Έλληνες που συνάντησαν στις περιοχές όπου μετανάστευσαν και εγκαταστάθηκαν, και εξελληνίστηκαν. Πολιτισμικά, κοινωνικά και εθνικά αφομοιώθηκαν πλήρως, και σταδιακά απέκτησαν ελληνική εθνική συνείδηση. Γι' αυτό τον λόγο, αν και έχουν αλβανικές ρίζες, δεν μπορούμε να τους θεωρήσουμε ή να τους ονομάσουμε ως αλβανική εθνική μειονότητα, εφόσο και οι ίδιοι δεν αισθάνονται μειονότητα αλλά Έλληνες, και μάλιστα φανατικοί Έλληνες οι περισσότεροι. Είναι λοιπόν μια ιδιαίτερη εθνοπολιτισμική ομάδα και όχι εθνική μειονότητα. Η ιστορία όμως είναι ιστορία, και εγώ εδώ θα περιοριστώ σε μερικά ιστορικά στοιχεία σχετικά με την καταγωγή των Αρβανιτών, τουλάχιστον εκείνων που πρωτοήρθαν στα ελληνικά εδάφη τον 13ο-14ο αιώνα μ.Χ. προτού αναμειχθούν φυλετικά με τους υπόλοιπους Έλληνες. Και αυτό έχει τη σημασία του, επειδή υπήρξαν και πολλές περιπτώσεις Ελλήνων που εξαλβανίστηκαν και υιοθέτησαν την αρβανίτικη γλώσσα/διάλεκτο (π.χ. οι Αρβανίτες της Άνδρου), λόγω της γειτωνίας των χωριών και των περιοχών τους με γνήσια αρβανίτικα χωριά, αλλά και ηθελημένα σε πολλές περιπτώσεις έτσι ώστε να θεωρούνται και αυτοί ως Αρβανίτες επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να αποφεύγουν έτσι τις συγκρούσεις με τους μουσουλμάνους Αρβανίτες, την καταπίεση κ.α. Υπάρχουν αυτοκρατορικά διατάγματα, αναφορές και ιστορικά κείμενα, ακόμα και παλιά σχολικά βιβλία στα οποια οι Αρβανίτες χαρακτηρίζονται "Αλβανοί". Οι μεσαιωνικές ελληνικές - και όχι μόνο - πηγές περιγράφουν τους πληθυσμούς αυτούς ως Αλβανούς (συνήθως οι λόγιοι) και Αρβανίτες (ή Αλβανίτες), ενώ σε άλλες γλώσσες αποκαλούνταν ως Arbanenses (και Albanenses), Arbanaski, Αρμπερόρ, κ.α. Οι ονομασίες αυτές αφορούν ταυτόχρονα χριστιανικούς και μουσουλμανικούς αλβανόφωνους πληθυσμούς. Η πρώτη γνωστή κάθοδος των Αλβανών άρχισε το 1354 μ.Χ. Ο Ιωάννης Καντακουζηνός γράφει ότι μετά από κάποια φυσική καταστροφή (ξηρασία) που συνέβη στις αλβανικές περιοχές, κατέβηκαν προς τα κάτω (προς τις νοτιότερες περιοχές, τα αβασίλευτα γένη των Αλβανών με τις οικογένειες τους: «Διατριβόντα δε εν Θετταλία βασιλέα, οι τα ορεινά της Θεσσαλίας Αλβανοί αβασίλευτοι Μαλακάσιοι, Μπούιοι και Μεσαρίται από των φυλάρχων προσαγορενόμενοι, περί δισχιλίους και μυρίους όντες, προσεκύνησαν ελθόντες και υπέσχοντο δουλεύσειν...» Ο Άγγελος Έμμος, Βενετός κυβερνήτης της Πελοποννήσου κατά τα έτη 1703-1706, χαρακτηρίζει τους Αρβανίτες: «γένος άθλιον, περιορισθέν μετά των οικογενειών αυτών εις τα κρησφύγετα των όρεων, εν πενιχραίς καλύβαις, αποζών εκ των προιόντων των ποιμνίων, ων αυτοί σχεδόν αποκλειστικώς εισίν οι επιμεληταί.» Ο δε διάδοχος του Φραγκίσκος Γριμάνης (1706-1709), επιεικέστερος, αυτά λέει για την Πελοπόννησο γενικά αλλά και για τους Αρβανίτες ειδικότερα προς τη Γερουσία του: «Η Πελοπόννησος κατοικείται υπό Ελλήνων και Αλβανών, τούτων οι Έλληνες, πολυπληθέστεροι, οικούσι τας πόλεις και καταγίνονται εις το εμπόριον και τη ναυτιλίαν, οι δε Αλβανοί οίτινες τοσούτον έχουσι συγχωνευθή μετά των Ελλήνων, ώστε δεν θεωρούνται αποτελούντες ίδιαν φυλήν αλλ’απλώς διάφοροι τάξιν, είσιν ολιγώτερον εύποροι και πεπολιτισμένοι, διάγοντες βίον πλάνητα και νομαδικόν και διαιτώμενοι το μεν θέρος εις τα όρη της Αρκαδίας, τον δε χειμώνα εις την Ηλίδα και την Αργολίδα και τα παράλια του Φαναρίου (Ερμιονίδα,Τροιζήνα και Επιδαυρίαν).» Ευφυώς λοιπόν, ο Κωνσταντίνος Παπαρρήγοπουλος, ο επονομάζομενος και εθνικός ιστορικός συγγραφέας, αντιπαρέρχεται τις αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις γύρω από το θέμα των Αρβανιτών και της καταγωγής τους και λέει ξεκάθαρα τη γνώμη του. Αναφερόμενος λόγου χάρη στη καταγωγή των Σουλιωτών τονίζει: «Ήταν κράμα Ελλήνων και εξελληνισθέντων Αλβανών και εις των επιφανεστέρων γόνων του συνοικεσίου των δυο φυλών του από της 14ης εκατονταετηρίδος αρξαμένου μέχρι της σήμερον. Η Αλβανική εκράτυνε το μάχιμον της ελληνικής πνεύμα, η δε Ελληνική ενεφύσησεν εις την Αλβανικήν, τα ευγενέστερα αισθήματα της φιλομαθείας και της ευνομίας. Τα δύο κάλλιστα προϊόντα του συνδυασμού τούτου υπήρξαν οι Σουλιώται επί της Στερεάς, οι Υδραίοι και οι Σπετσιώται κατά θάλασσαν.» (Κωνστ. Παπαρρηγόπουλος, «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», έκδ. 7η μετά προσθηκών, σημειώσεων και βελτιώσεων υπό Νίκου Α. Βέη, εκδόσεις «Σεφερλής», Αθήναι 1955, Τόμος Ε΄ σελ. 441)

Ο αυτοκράτορας Μανουήλ Παλαιολόγος, στον επιτάφιο προς τον αυτάδελφό του Θεόδωρο Παλαιολόγο, μας δίνει αξιοπρόσεκτες πληροφορίες για την μετοίκηση χιλιάδων Αλβανών στην Πελοπόννησο, τους οποίους αποκαλεί ‘Ιλλυριούς’, μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους και τα ζώα τους όπως χαρακτηρηστικά λέει: «Αλλά και Ιλλυριοί, περίπου μία μυριάδα, αθρόοι μετοίκησαν με τα παιδιά και τις γυναίκες και τα ζώα τους…» (Λάμπρου: «Παλαιολόγεια και Πελοποννησιακά», τ. Β, σ. 41-42) Στον σατυρικό διάλογο ‘Ταξίδι στον Άδη’ (Επιδημία Μάζαρι εν Άδου) του βυζαντινού Μάξιμου Μάζαρι, ο συγγραφέας περιγράφει τις επτά γλωσσικές-πολιτισμικές κοινότητες που κατοικούν από κοινού (οικεί αναμίξ γένη) το 1415 στην Πελοπόννησο: Λακεδαίμονες (Μανιάτες), Ιταλοί, Πελοποννήσιοι (Μοραΐτες), Σθλαβίνοι, (Σλάβοι) Ιλλυριοί (Αρβανίτες), Αιγύπτιοι (Τσιγγάνοι) και Ιουδαίοι (Εβραίοι). (D. Α. Zakythinos, Le Despotat grec de Morée, II Athènes 1953, σελ. 1.) Ο Φραντζής γράφει: «Τω αυτώ δε φθινοπώρω του s&ηβ έτους (6962 ήτοι 1454 μ.Χ.) δηλονότι επανεστάτησαν οι της Πελοποννήσου Αλβανίται κατά των Δεσποτών και των Αυθεντών αυτών». Ο Κριτόβουλος γράφει: «Οι γαρ της Πελοποννήσου Δεσπόται, της Βυζαντίδος αλούσης, ευθύς νεωτερισάντων των εν Πελοποννήσω Ιλλυριών και επαναστάντων αυτοίς…» (Κριτοβούλου, Ιστορία των πράξεων του Μωάμεθ, Β’-Γ’, 1) O Σφραντζής, περιγράφοντας στο χρονικόν του τους Αρβανίτες - τους οποίους αποκαλεί 'Αλβανίτες' - λέει: [39.8] «Ἔτι δὲ καὶ τὸ κάκιστον καὶ ἀφελέστατον γένος τῶν Ἀλβανιτῶν, καιροῦ λαβόμενον τῆς ὑπολήψεως καὶ ἁρπακτικῆς αὐτῶν γνώμης ἁρμοδίου, τί οὐκ ἔπραξαν ᾒ τί οὐκ εἰργάσαντο κακόν; Ἀπιστοῦντες γὰρ δὶς τοῦ σαββάτου, ἀπὸ τὸν ἕνα τῶν αὐθεντῶν εἰς τὸν ἄλλον ἀπήρχοντο· καὶ κάστρα, ὡς ἡ ἐκείνων γλῶσσα, εἰς κεφαλατίκια ἀπῄτουν, εἰ δ’ οὖν, εἰς τὸν ἄλλον ἀπήρχοντο καὶ οἱ ἄλλοι πρὸς τὸν ἕτερον τῶν δεσποτῶν ὁμοίως. Διὰ μέσου οὖν, εἴ τι ἆρα καὶ εὕρισκον τῶν ἀθλίων τάχα Ῥωμαίων, ἀλλὰ δὴ καὶ τῶν Ἀλβανιτῶν καὶ συγγενῶν πολλάκις καὶ οἰκείων αὐτῶν, πάντα διηρπάζοντο καὶ ἠφάνιζον. Ἐγένοντο δὲ τοιαῦτα καὶ τοσαῦτα, ὅτι τὶς ἀξίως αὐτὰ θρηνήσειεν;» Ο ψευδοσφραντζής, Μακάριος Μελισσηνός/Μελισσουργός, στο Maius, αντικαθιστά τον προσδιορισμό “αφελέστατον” με το “ανωφελέστατον”, για τους Αλβανίτες. Τί σας θυμίζει η παραπάνω περιγραφή; Η αύξηση της μεγάλης ιδιοκτησίας, οι ενδοβυζαντινές συγκρούσεις και οι καταστροφικές επιδρομές των Αλβανών και των Καταλανών κάνουν το Marino Sanudo Torcello (1325) να περιγράφει την κατάσταση ως αξιοθρήνητη σε μία Θεσσαλία ερημωμένη και κατεστραμμένη: “Deusmisit hanc pestem patriae Blachiae supradictae, quia ipsa miserat quodam genus, Albanensium gentisnomine, in tanta quantitate numerosa: quae gens omnia quae errant extra castra penitusdestruxerunt” Albanensium λοιπόν. Οι Καταλάνοι και οι Φράγκοι, που υποδέχτηκαν τότε στα εδάφη της κεντρικής Ελλάδος τους Αρβανίτες, δεν τους καταγράφουν ως «δίγλωσσους Έλληνες», αλλά ως «Αρβανίτες» (για την ακρίβεια ως «Αλβανούς»), στα «κατάστιχα» δε των απογραφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που συντάχτηκαν το 1460 μ.Χ., αλλά και μέχρι τον 16ο αιώνα, οι κάτοικοι π.χ. της ανατολικής Λοκρίδας, αναφέρονται ως «Αρναούτ». Ειδικά δε για το χωριό Μαρτίνο, ο συντάκτης του βιβλίου «Η στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι», που πέρασε απ΄ την περιοχή το 1856, αναφέρει, ότι οι γυναίκες του χωριού, που συνάντησε στο «παλιο-πούσ», μαζί με τα άλλα μέλη του αποσπάσματος στο οποίο συμμετείχε, 400 χρόνια μετά την κάθοδο των υποτιθέμενων «δίγλωσσων-Ελλήνων», δεν ήξεραν τη λέξη «νερό» και ότι για να συνεννοηθούν τελικά μαζί τους, χρησιμοποίησαν...μεταφραστή. Ο ίδιος δε μας λέγει, ότι το Μαρτίνο έχασε την έδρα του Δήμου Λαρύμνης από τον Προσκυνά, γιατί οι κάτοικοί του δεν ήξεραν καθόλου ελληνικά! Μόλις δε πρόσφατα, στη δεκαετία του ‘70, στο Λούτσι, του οποίου οι κάτοικοι κατάγονται από το Μαρτίνο, πέθανε η τελευταία γυναίκα, που δεν ήξερε καθόλου ελληνικά. Επομένως;

Τί ήταν το Άρβανό ή Άρβανα; Άρβανα ονομαζόταν περιοχές που κατοικούνταν από Αλβανούς και αλβανόφωνους πληθυσμούς. Υπήρχαν τα Άρβανα στην κεντρική Αλβανία, υπήρχαν τα Άρβανα (στα αλβανικά 'Αρμπερία') στην περιοχή μετά την αριστερή όχθη του ποταμού Vjosë (Αωού) και νότια της Αυλώνας, μέχρι τα βόρεια και δυτικά του Δελβίνου, η σημερινή δηλαδή Labëria (άρα μάλλον σιγά-σιγά το Arbëria έγινε Labëria), 'Λιαπουριά' στα ελληνικά. Την Λιαπουριά ο Παναγιώτης Αραβαντινός την αναφέρει στο έργο του ‘Χρονογραφία της Ηπείρου’ ως ‘Άρβανον’ και ‘Άρμπρι’, ενώ ο Ψαλίδας την ονομάζει ‘Άρβανον’ και ‘Άρμπηρι’. Υπήρχε όμως και το Πριγκηπάτο των Άρμπερ (Principata e Arbërit) στα βόρεια της Αλβανίας, με πρωτεύουσα την Nderfandina (κατά πάσα πιθανότητα ήταν άλλο όνομα της πόλης Κρούγια/Krujë), υπήρχαν τα Άρβανα Μαζαρακαίων στην Τσαμουριά (Θεσπρωτία), εξ' ου και το τσάμικο χωριό Mazrrek (Μαζαράκι), κ.τλ. Η Γεωγραφία νεωτερική είναι έργο των Δανιήλ Φιλιππίδη και Γρηγόριου Κωνσταντά, γραμμένο στη δημοτική, που εκδόθηκε στη Βιέννη το 1791. Είναι περιηγητικό έργο που επικεντρώνεται σε κοινωνικά και ιστορικά θέματα των περιοχών που περιγράφονται, και κατακρίνει την κοινωνική ανισότητα. Θεωρείται από τα πιο σημαντικά έργα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Στις σελίδες 246-248 διαβάζουμε… για μια ευρύτατη αρχαία Μακεδονία που περιελάμβανε στα εδάφη της και την «Αρβανιτιά» (Αλβανία) και συνόρευε στο βορρά με Δαλματία και Βοσνία (μάλλον υπονοούσαν την ρωμαϊκή Επαρχία Μακεδονίας) της οποίας οι πρώτοι (αρχαίοι) κάτοικοι «ήταν εκείνοι που ήταν και της Ελλάδος», των οποίων η θρησκεία «ήταν αυτή με τα λοιπά έθνη της Ελλάδος» και «είχε κάθε άδικο λοιπόν ο Δημοσθένης να λέγη τους Μακεδόνας βαρβάρους. Μάλιστα τότε αυτό το επώνυμο άρμοζε περισσότερο εις τους Αθηναίους παρά εις τους Μακεδόνας.» Αν και στη Γεωγραφία των Φιλιππίδη και Κωνσταντά διαπιστώνουμε κάποιες ανακρίβειες ή υπερβολές, βλέπουμε ότι η Αλβανία ονομάζεται "Αρβανιτιά".

Οι δολοφονίες εναντίον των Τσάμηδων Αλβανών είχαν ξεκινήσει ήδη από το 1913 από ελληνικές συμμορίες που επιτίθονταν στην περιοχή - ενθαρρυμένες προφανώς και από τις τότε ελληνικές αρχές. Ο Μάρκος Δεληγιαννάκης (μετά την προσάρτηση της Παραμυθιάς και της υπόλοιπης Τσαμουριάς στην Ελλάδα το 23.02.1913) με τη συμμορία του συνέλλαβαν 72 πρόκριτους Τσάμηδες, τους μετέφεραν στην τοποθεσία «Λίβερη» κοντά στο Σελάνι και τους σκότωσαν. Το γεγονός - διανθισμένο φυσικά με μπόλικη ελληνική προπαγάνδα - ομολογεί ο Σταύρος Παπαμώκος στο βιβλίο του «Η Σέλλιανη χθες και σήμερα» (εκδόθηκε στην Αθήνα το 1997) στη σελίδα 160: «Ο οπλαρχηγός Μάρκος Δεληγιαννάκης επί κεφαλής ομάδας κρητικών μαχητών, αλλά και άλλων ενόπλων από τα γύρω χριστια-νικά χωριά, κατέβηκαν στα τουρκοχώρια της Τσιαμουριάς και συνέλαβαν 72 Τουρκαλβανούς, τους οποίους μετέφεραν δεμένους στο απόμερο και ολοσκότεινο ρέμα ‘Μπιντούρια και Κατσικιά’ της Σέλλιανης και τους εκτέλεσαν.». Προσέξτε πως αποκαλεί τα αλβανικά χωριά περιφρονητικά ως «τουρκοχώρια». Παρόλο που ο Παπαμώκος κατακρίνει στο βιβλίο του - για λόγους τακτικής - την πράξη του συμμορίτη Δεληγιαννάκη, ο στόχος του είναι προφανής. Εννοεί ότι ‘οι Τούρκοι ήταν κατακτητές των Ελλήνων και τους είχαν σκλάβους, ο Μάρκος Δεληγιαννάκης επιτέθηκε στα τουρκοχώρια κ.τλ.’. Δηλαδή με λίγα λόγια, αφήνει να εννοηθεί ότι ο Δεληγιαννάκης είχε το δίκαιο με το μέρος του, ότι επιτέθηκε στα χωριά των κατακτητών κ.α. Για την πράξη αυτή του Δεληγιαννάκη έχει βγει ακόμα και δημοτικό παραδοσιακό τραγούδι από τους Έλληνες, με το όνομα «Του Μάρκου Δεληγιαννάκη» όπου περιγράφεται αυτή η σφαγή στο Σελάνι (ελλ. ‘Σέλλιανη’): «Σαν τι κακό σας έκανα, κι μι κατηγουράτι; Ιγώ χουριά δεν έκαψα και σκλάβους δεν επήρα. Ιγώ τους πρώτους έμασα, εξήντα δυο νουμάτους Στη Σέλλιανη τους έσυρα, στο μνήμα του Μανώλη. Ξύπνα, Μανώλη ψυχογιέ, απού το μαύρου χώμα, να δεις αρνιά που σου ’φερα, κριάρια σουβλισμένα.». Οι Έλληνες πρόκριτοι της Παραμυθιάς που δολοφονήθηκαν από κάποιους Τσάμηδες ήταν λοιπόν αθώα θύματα αλλά οι 72 Αλβανοί που δολοφονήθηκαν από τη συμμορία του Δεληγιαννάκη ήταν κριάρια για σούβλισμα!!! Στις 12/1/1942, στο κέντρο της Παραμυθιάς, ο ανθυπασπιστής της Χωροφυλακής Ηλίας Νίκου, Διοικητής του τοπικού σταθμού, μαζί με τον Κώτσιο Νικόλα, μετέπειτα οπλαρχηγοί του ΕΔΕΣ και οι δύο, δολοφόνησαν δύο από τους πιο σημαντικούς παράγοντες των Τσάμηδων στην περιοχή, τον κτηματία Τεφήκ Κεμάλ και τον γιατρό Αχμέτ Κασήμ. Οι συγκρούσεις και οι διαμάχες μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων είχαν αυξηθεί, ειδικά μετά την δολοφονία από τους χριστιανούς ενός επιφανούς μουσουλμάνου, του Γιασίν Σαντίκ, τον Δεκέμβριο του 1942. Μαρτυρίες υπάρχουν ακόμα και από Έλληνες που είχαν δει τα γεγονότα αυτά και όχι μόνο από Αλβανούς: «Τα έκτροπα σε βάρος των μουσουλμάνων συνεχίστηκαν από δημόσιους λειτουργούς και χριστιανούς κατοίκους, μόλις έφυγαν οι άντρες για εξορία. Με το πρόσχημα της δήθεν ανάκρισης…καλούσαν στα γραφεία τους όμορφες χανούμισσες και τις βίαζαν…Οι λεηλασίες σπιτιών, οι αρπαγές ζώων φανερές. Οι βιασμοί κοριτσιών και γυναικών πολλοί και επώνυμοι. Η βίαιη υποχρέωση σε έκδοση μουσουλμανίδων σε ορισμένα χωριά μεγάλη…» λέει ο Γιάννης Σάρρας (Γιάννης Σάρρας, «Ιστορικά-Λαογραφικά περιοχής Ηγουμενίτσας», σελ.631). Γράφει επίσης για την εκτέλεση των 8 μουσουλμάνων κατοίκων στη θέση Βίγλιζα στα υψώματα Λαδοχωρίου, που την επιβεβαιώνει - ως αυτόπτης μάρτυρας - ο Χρίστος Λόης, οπλίτης τότε στο 39ο Σύνταγμα Ευζώνων, και την καταγράφει στο βιβλίο του «Από τις σελίδες της μνήμης. Περιστατικά Πολέμου, 1940-1941», εκδ. Παπαδήμα, σελ.17. Το θέμα της γενοκτονίας των Τσάμηδων συμπεριελήφθη στην ατζέντα της τέταρτης γενικής συνέλευσης του Οργανισμού Μη Αναγνωρισμένων Εθνών και Λαών (UNPO) - που εδρεύει στη Χάγη - στις 20-26 Ιανουαρίου 1995. Ας δούμε μερικές μαρτυρίες των ανθρώπων που έζησαν εκείνη την εποχή τα γεγονότα από πρώτο χέρι.

Ο Εσαμπουντίν Καντίου λέει: «Μας συγκέντρωσαν όλους στο σπίτι ενός Αλβανού, του Σαλί Αβούζι. Εκεί υπήρχαν και άλλοι που είχαν έρθει στην πόλη μας από τα γύρω χωριά. Εκεί είχαν συγκεντρώσει γυναίκες και μικρά παιδιά, καθόλου άντρες. Μας είχαν εκεί για περίπου 5-6 μήνες. Σχεδόν κάθε μέρα έθαβαν και από ένα παιδί. Μας είχαν πιάσει αρρώστιες, ήμασταν σε άσχημη κατάσταση. Δεν είχαμε να φάμε. Με λίγα λόγια πέθαναν πολλά παιδιά και ηλικιωμένες γυναίκες. Υπήρχαν κάποιες γυναίκες άνω των 80 χρόνων.. οι Έλληνες τους έριχναν από τις σκάλες και πέθαιναν…» Η Καντριέ Οσμάνι λέει: «Σκότωσαν τον πατέρα μου, τον ξάδερφο μου, τους αδερφούς της μητέρας μου και την αδερφή της μητέρας μου που ήταν παράλυτη. Την έριξαν από τις σκάλες και μετά την πυροβόλησαν…» Η Καντριέ Αλίου λέει: «Μπήκαν το βράδυ οι Έλληνες στο σπίτι μας, πήραν τα 4 πρόβατα που είχαμε. Η μητέρα μου με το μωρό στην αγκαλιά της τους έλεγε: {Σας παρακαλώ, δεν έχω γάλα για τα παιδιά μου} και ένας στρατιώτης της είπε: {Έχω μόνο μία σφαίρα, δεν είμαι εδώ για να την σπαταλήσω, πήγαινε μέσα}. Άκουγα τις γειτόνισσες μου που φώναζαν και έκλαιγαν. Τις είχαν κόψει τα αυτιά, τους τραβούσαν τα σκουλαρίκια από τα αυτιά τους με τη μία και τους τα έκοβαν. Τις είχαν κόψει τα δάχτυλα για να τις πάρουν τα δαχτυλίδια.. απίστευτα πράγματα. Ξεκοίλιασαν έγκυες γυναίκες. Θυμάμαι ακόμα μία γυναίκα που είχε ένα μεγάλο τραύμα από λόγχη ανάμεσα στους ώμους της.» Ο Ραχμί Ουζέιρι λέει: «Σκότωναν γυναίκες και παιδιά. Είχαν ξεκοιλιάσει γυναίκες και τους έπαιρναν τα έμβρυα μέσα από τις κοιλιές τους. Τους είχαν κόψει τα δάχτυλα και τους έπαιρναν ό,τι κόσμημα φορούσαν..» Ο Φαΐκ Μπολλάτι λέει: «Το πρώτο που μας ζήτησαν ήταν για χρυσό. Ό,τι είχαμε, ό,τι είχαν η μητέρα μου και η θεία μου στον λαιμό τους και στα δάχτυλα τους τους τα άρπαξαν. Τότε είπαν στη μητέρα μου: {Θέλουμε τον γιο σου για ένα λεπτό. Θα τον πάρουμε και θα στον ξαναστείλουμε σε ένα λεπτό}. Δεν το είδα αλλά άκουσα τη μητέρα μου να κραυγάζει και να χοροπηδάει’ είχαν κόψει το κεφάλι του αδερφού μου. Ήταν μόνο 17 χρόνων…. Ένας γείτονας μας μας πήρε μετά στο σπίτι του. Το όνομα του ήταν Τσιλ Μπάρμπα. Του δώσαμε μερικά χρήματα και μας άφησε να μείνουμε στο σπίτι του. Αφού τη νύχτα μας πήρε χρυσαφικά και ό,τι μας είχε απομείνει, μας πήρε την άλλη μέρα σε μία εκκλησία. Στην εκκλησία θυμάμαι ότι τρεις φορές μας έβγαλαν έξω ώστε να μας σκοτώσουν αλλά παρενέβησαν κάποιοι Βρετανοί στρατιώτες και σωθήκαμε.. υπήρχε και μία γυναίκα. Τότε μας πήγαν για τέσσερις μήνες στην Ηγουμενίτσα, σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης και σε σπίτια κοντά στο λιμάνι, θυμάμαι ακόμα πως ανοιγόκλειναν τις μεγάλες σιδερένιες τους πόρτες. Άνοιγαν τις πόρτες, έπαιρναν νεαρά κορίτσια και τα βίαζαν. Κάποια επέστρεφαν πίσω, κάποια άλλα τα σκότωναν. Ακούγαμε τις κραυγές τους. Εκεί πέθανε μία από τις αδερφές μου από πείνα και έθαψαν ζωντανή μία θεία μου που τα παιδιά της ζούνε ακόμα.» Η Ραμπιέ Σεριάνι λέει: «Σκότωσαν τον πατέρα μου. Σκότωσαν τον πεθερό της θείας μου. Τους έστειλαν στο τζαμί της Παραμυθιάς. Είπαν στη θεία μου και σε μερικές άλλες γυναίκες να καθαρίσουν το τζαμί. Όταν πήγαν στο τζαμί, ήταν γεμάτο με ακέφαλα πτώματα. Η θεία μου αναγνώρισε τον αδερφό της από τη μπλούζα που φορούσε. Ήταν ο μοναδικός της αδερφός ανάμεσα σε 5 αδερφές που είχε. Αναγνώρισε τον πεθερό της από ένα χαρακτηριστικό που είχε στις κάλτσες του… Τελικά δεν υπήρχε τίποτα να καθαρίσουν. Τις είχαν πάρει στο τζαμί μόνο για να δουν..» «Ήμουν ήδη παντρεμένη για δύο χρόνια όταν σκότωσαν τον εικοσι-πεντάχρονο αδερφό μου και τους δύο αδερφούς του άντρα μου’ τον Σουλεϊμάν, τον Χαμίτ και τον αδερφό μου τον Εκρέμ. Ο ένας ήταν 39 και ο άλλος ήταν 22 χρονών. Μας πήραν και τα 700 πρόβατα που είχαμε…» λέει μία άλλη ηλικιωμένη πλέον γυναίκα (δεν θυμάμαι το όνομα της).

Η Σανίγιε Μπολλάτι από την Παραμυθιά (Ajdonat) κάηκε ζωντανή ρίχνοντας της οινόπνευμα, αφού πρώτα της έκοψαν τους μαστούς και της έβγαλαν τα μάτια. Ο Ομέρ Μουράτι δολοφονήθηκε, έκοψαν το σώμα του σε κομμάτια και τα περιέφεραν στην Παραμυθιά. Στο σπίτι του Σούλο Τάρι είχαν συγκεντρωθεί περισσότερες από σαράντα γυναίκες. Ο Τσίλι Πόποβα απ’ το χωριό Πόποβο (Αγία Κυριακή) μαζί με μία ομάδα στρατιωτών, μπήκαν στο σπίτι και ξεκίνησαν να βιάζουν τις γυναίκες και τα κορίτσια σε ένα από τα δωμάτια. Οι κραυγές των γυναικών ακούγονταν όλη τη νύχτα. Ο Σέρι Φέιζο, ο Φικρέτ Σούλο Τάρι και άλλοι, δολοφονήθηκαν. Ο Χιλμί Μπεκίρι από τους Φιλιάτες (Filat) χτυπήθηκε μπροστά στα μάτια της οικογένειας του και αφέθηκε στο έδαφος να σφαδάζει. Η οικογένεια του θέλοντας να τον προστατέψουν, τον μετέφεραν στο σπίτι του γιατρού Μαυρουδίου. Έμεινε εκεί για μερικές ώρες αλλά ύστερα ο γιατρός ζήτησε να τον πάρουν. Τον πήγαν στο σπίτι του Στάβρο Μουχατζίρι, και στη συνέχεια στο σπίτι του Σουάιμπ Μέτια, όπου είχαν συγκεντρωθεί και άλλες οικογένειες. Το πληροφορήθηκαν οι Έλληνες παρακρατικοί και πήγαν στο σπίτι και τον σκότωσαν, αφού πρώτα του έβγαλαν τα χρυσά του δόντια με πένσες. Ο Μάλο Μούχο, ένας ογδοντάχρονος που για τέσσερα χρόνια είχε μείνει παράλυτος, δολοφονήθηκε. Τον έσφαξαν με ένα μικρό σπαθί μπροστά στη σύζυγο του. Του άνοιξαν το κεφάλι και τα μυαλά του πετάχτηκαν πάνω στη σύζυγο του. Στη συνέχεια διέφυγαν ανενόχλητοι. Ο Αμπντούλ Νούρτσε απήχθη στο Τρικόρυφο (Spatar) και οδηγήθηκε στους Φιλιάτες με τα πόδια και χωρίς παπούτσια, όπου τον έσειραν στους δρόμους της πόλης, και τελικά τον σκότωσαν μπροστά στο σπίτι του Νιδ Ταφότσι. 16 μέλη της οικογένειας του Λίλε Ρουστέμι από τον Άγιο Βλάσιο/Σούβλιασι (Sullashi), κυρίως παιδιά, κατακρεουργήθηκαν χωρίς να επιζήσει κανένας. Ο Τζελάλ Μινίτι από την Παραμυθιά αποκεφαλίστηκε πάνω στο πτώμα του μουφτή Χασάν Αμπντουλλάχου. Ο Σαλί Μουχεντίνι, ο Αμπεντίν Μπάκο, ο Μουχάμμεντ Πρόνια και ο Μάλο Σεϊντίου βασανίστηκαν, τους έκοψαν τα δάχτυλα, τη μύτη, τη γλώσσα και τα δάχτυλα των ποδιών, και ενόσο αυτοί σφάδαζαν από τους πόνους, οι αντάρτες του Ζέρβα χόρευαν και εξυμνούσαν τον αρχηγό τους. Στο τέλος τους σκότωσαν χτυπόντας τους με μαχαίρια και κοφτερά αντικείμενα.

Ακολουθεί η περιγραφή του Εσρέφ Χιλμί, κατοίκου της Παραμυθιάς, ο οποίος περιέγραψε τη σφαγή που έγινε στην περιοχή: «Την Τρίτη, 27 Ιουνίου 1944, στις 7 το πρωί, οι Έλληνες αντάρτες (του Ζέρβα), υπό τον συνταγματάρχη Κρανιά, τους Χρήστο Σταυρόπουλο, Λευτέρη Στρουγκάρη, και Νικόλαο Τσένο, μπήκαν στην πόλη και η διαταγή δόθηκε: κανένας δεν έπρεπε να ζήσει… Το ίδιο απόγευμα, συνέλλαβαν τους άντρες, τις γυναίκες και τα παιδιά, λες και ήταν κλέφτες. Το επόμενο πρωί όλοι οι άντρες δολοφονήθηκαν. Αφού με κράτησαν φυλακισμένο για τέσσερις ημέρες, με άφησαν να φύγω για να πάω να θάψω τους νεκρούς. Στην περιοχή ‘η εκκλησία του Άη Γιώργη’, αναγνώρισα 5 πτώματα. Οι υπόλοιποι ήταν αδύνατον να αναγνωριστούν, εξαιτίας των βασανιστηρίων που είχαν υποστεί. Τα 5 θύματα που αναγνώρισα ήταν: ο Μετ Τσέρε, ο Σαμί Ασίμι, ο Μαχμούτ Κούπι, ο Άντεμ Μπεκίρι και ο Χακί Μίλε. Δύο ημέρες αργότερα, με έστειλαν στα Βώλια, κοντά στο σπίτι του Δημήτρη Νικολάου, όπου είχαν σκοτώσει 8 ανθρώπους. Δεν μπόρεσα να τους αναγνωρίσω επειδή τους είχαν κόψει κομματάκια. Παντού τριγύρω υπήρχαν πτώματα. Μία γυναίκα με το ονοματεπόνυμο Σανιγιέ Μπολλάτι υπέσθη φοβερά βασανιστήρια και την έκαψαν ζωντανή με οινόπνευμα. Αυτή η τραγωδία έγινε την Τετάρτη, ενώ την Παρασκευή το πρωί μεταφέρθηκε από τη μητέρα της και δύο συγχωριανούς κατά διαταγή των παρακρατικών και αφού την κάλυψαν με μία κουβέρτα, την έκρυψαν σε μία αποθήκη ώστε να μην τη δει κανείς. Η καημένη γυναίκα πέθανε 5 ημέρες αργότερα. Το πτώμα της είχε γεμίσει σκουλήκια. Όλα αυτά που αναφέρω εδώ, τα έχω δει με τα μάτια μου. Στην αρχή, κρύφτηκα για 5 μέρες σε μία σοφίτα, αλλά με έπιασαν οι μοναρχο-φασίστες και με οδήγησαν μπροστά στον Κρανιά ο οποίος αφού με ρώτησε διάφορα, διέταξε να με φυλακίσουν. Στη φυλακή βρήκα άλλα 380 άτομα, ανάμεσα τους γυναίκες και παιδιά. 120 από αυτούς πέθαναν από την πείνα. Τέσσερα άτομα μαζί με ‘μένα ήμασταν στη φυλακή για 15 ημέρες, μετά απ’ τις οποίες μας μετέφεραν στην Πρέβεζα (Prevezë) και από εκεί στα Γιάννενα (Janinë), όπου μείναμε για 40 ημέρες. Εκεί μας υπέβαλαν απερίγραπτα βασανιστήρια. Απελευθερωθήκαμε ύστερα από την άφιξη στην πόλη των δυνάμεων του ΕΑΜ.» Ο Ντερβίς Σούλο από το χωριό Τρικόρυφο (Spatar) στην περιοχή των Φιλιατών (Filati), περιγράφει τη σφαγή στο Τρικόρυφο ως εξής: «Το πρωί του Σαββάτου τον Σεπτέμβριο του 1944, συγκέντρωσαν τους κατοίκους μπροστά από το τζαμί του χωριού. Οι στρατιώτες άρχισαν να βιάζουν τις γυναίκες και τα κορίτσια, ακόμα και μεγάλες γυναίκες. Η Πέτσε Τσουλάνι, 50 χρόνων, βιάστηκε, της έκοψαν τα μαλλιά και τα αυτιά της, και στο τέλος τη σκότωσαν στο περιβόλι της, στην περιοχή Μούτσο. Είχαν φέρει στο σπίτι μας την οικογένεια του Σάκο Μπανούσι από την Σκορπιόνα (Skropjona), που αριθμούσαν 8 γυναίκες, άντρες και παιδιά. Αφού βίασαν τις γυναίκες και τις έκοψαν τους μαστούς με μαχαίρια, τους σκότωσαν όλους…. Στο σπίτι του Νταμίν Μουχαμέτι, δολοφονήθηκαν 5 γυναίκες και 3 παιδιά… Στο σπίτι του Φετίν Μουχαμέτι, βίασαν και βασάνισαν τη Χάνε Ισούφι και μία άλλη γυναίκα… Στο σπίτι του Ντούλε Σερίφι, έκοψαν τα κεφάλια του ογδοντάχρονου Σουλεϊμάν Διμίτσα και της συζύγου του. Στο σπίτι του Μέτο Μπράχο, 20 άτομα, άντρες, γυναίκες και παιδιά, κάηκαν ζωντανοί… Η Κίγιε Νούρτσια, 70 ετών, μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου… Στο αμπέλι του Ζούλε και στον κήπο του Αμπντούλ Νούρτσε, είδα 20 σφαγμένους ανθρώπους. Στο σπίτι του Χατζή Λατίφι, βίασαν την κόρη του Χατζή Γκουλάνι, ενώ στο σπίτι του Μέιντι Μέτο βίασαν την Χάβα Αΐσια και την Νάνο Αράπι την οποία στη συνέχεια σκότωσαν.»

Ο Σαλί Μπολλάτι απ’ την Παραμυθιά λέει τα εξής: «Ήμουν 7 ετών στις 27 Ιουνίου του 1944, αλλά δεν θα μπορέσω ποτέ να ξεχάσω τι συνέβη εκείνες τις μέρες στην οικογένεια μου και στις άλλες αλβανικές οικογένειες της πόλης μας, της Παραμυθιάς. Ήταν νωρίς το πρωί όταν η μητέρα μου μας ξύπνησε. Εκείνη τη μέρα η γλυκιά φωνή της ήταν διαφορετική, μία βραχνή φωνή: {Ντυθείτε γρήγορα, πρέπει να φύγουμε}, είπε βιαστικά. Έντυσε τη μικρή μας αδερφή, τη Μακμπούλε, και πήρε μερικά ρουχαλάκια γι’ αυτήν. Χωρίς να φάμε τίποτα, φύγαμε γρήγορα από το σπίτι μας, που βρισκόταν στην κορυφή του λόφου της πόλης, που είναι κοντά στον πύργο των Μπολλάτι, 400 χρόνων παλιός. Περπατώντας στον δρόμο, ακούγαμε πυροβολισμούς. Βιαστικά φτάσαμε στο σπίτι του θείου μας, του Μουχάμμεντ Μπάκο, κοντά στον πύργο του ρολογιού, στο κέντρο της Παραμυθιάς. Η θεία Νασίμπε μας άνοιξε, παρόλο που φοβήθηκε μήπως είχαν έρθει ληστές, και μας δέχτηκε με πολύ αγάπη. Ξέροντας ότι ήμασταν πεινασμένοι, μας ετοίμασε φαγητό. Ενώ τρώγαμε, ο θείος Κιαζήμ, πρώτος ξάδερφος της μητέρας μου, μπήκε μέσα κοιτάζοντας τον πατέρα μου απορημένος: {Μπράχο, οι στρατιώτες του Ζέρβα σκοτώνουν, ντύσου και πάμε να φύγουμε.} Αλλά ο πατέρας μου του είπε ότι ήταν αδύνατον να αφήσει όλη την οικογένεια πίσω: {Άλλωστε εμείς δεν έχουμε κάνει κακό στους Έλληνες, το αντίθετο πάντα τους βοηθούσαμε.} Μετά από αυτό, ο θείος Κιαζήμ μας άφησε και έφυγε, διέφυγε και πέθανε στα Τίρανα το 1983. Δεν είχε περάσει ούτε μισή ώρα και ακούσαμε να χτυπάνε την πόρτα. Ο πατέρας μου άνοιξε αλλά ένας οπλισμένος άντρας τον άρπαξε έτσι όπως ήταν, ξυπόλυτο. Αρχίσαμε να τσιρίζουμε και να κλαίμε, φοβούμενοι ότι δεν θα ξαναδούμε τον πατέρα μας. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή τη φοβερή σκηνή, αλλά και τις συμβουλές που μου έδινε με τρυφερότητα ως παιδί. Αργότερα ανακαλύψαμε ότι τον σκότωσαν στην αυλή του σχολείου, και τον έθαψαν μαζί με άλλους σε έναν μαζικό τάφο. Προσπαθήσαμε με τη μητέρα μου να γυρίσουμε στο σπίτι μας. Καθώς περπατούσαμε, ο μεγαλύτερος αδερφός μου, ο Φερχάτ, που τότε ήταν 13 χρονών, πήγε για να συναντήσει τον ξάδερφο μας τον Αβνί, στην ίδια ηλικία, τον οποίο οι συμμορίτες του Ζέρβα τον έπιασαν και τον σκότωσαν, ενώ είχε κρυφτεί μέσα σε ένα χωράφι με βατομουριές. Μερικές μέρες αργότερα, μας είπαν ότι ο αδερφός μου ο Φερχάτ, ο καλύτερος μαθητής του τοπικού αλβανικού σχολείου που είχε ανοίξει λίγο πριν το 1944, βρέθηκε επίσης σκοτωμένος. Μπαίνοντας φοβισμένοι στην αυλή μας, είδα το σώμα του παππού μου να βρίσκεται κάτω, γεμάτο αίματα, πεθαμένος. Τον είχαν σύρει κατρακυλώντας πάνω στα πέτρινα σκαλοπάτια, και τον σκότωσαν. Ήταν 82 ετών, συνταξιούχος ιμάμης. Ο Έλληνας συγγραφέας Γιάννης Σάρρας, γράφει στο βιβλίο του “Ιστορία της Περιοχής της Ηγουμενίτσας” που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1985, επιβεβαιώνει τα εγκλήματα λέγοντας: {Η οικογένεια του Μουχαρρέμ Μπολλάτι που σφαγιάστηκε με άγριο τρόπο, ήταν τελείως αθώοι.} Ύστερα από το απαίσιο αυτό θέαμα, η μανούλα μου μας πήγε σε ένα θρησκευτικό κτήριο στη γειτονιά μας. Εκεί υπήρχαν και άλλες φοβισμένες οικογένειες. Πέρασε λιγότερο από μία ώρα και ένας οπλισμένος άντρας ήρθε και μας διέταξε να εγκαταλείψουμε τον χώρο. Δίπλα στην πύλη του κτηρίου περίμενε ένας άντρας που κρατούσε ένα οπλοπολυβόλο, έτοιμος να μας σκοτώσει. Η μητέρα μου τότε άρχισε να παρακαλάει τον Θεό. Λίγο αργότερα ένας άλλος από τους συμμορίτες του Ζέρβα ήρθε και διέταξε να πάρουν το οπλοπολυβόλο και να μετακινηθούμε σε άλλο μέρος. Νομίζαμε ότι είχαμε σωθεί και ευχαριστούσαμε τον Θεό γι’ αυτό, όταν ξαφνικά ένας άντρας άρπαξε τη μητέρα μου…Λιγότερο από μία ώρα μετά, κλαίγαμε καθώς μάθαμε τα φοβερά νέα ότι η μητέρα μας, η Μπετούλα, 36 τότε ετών, βρέθηκε νεκρή μέσα στο τζαμί μας. .....

Οι δολοφονίες εναντίον των Τσάμηδων Αλβανών είχαν ξεκινήσει ήδη από το 1913 από ελληνικές συμμορίες που επιτίθονταν στην περιοχή - ενθαρρυμένες προφανώς και από τις τότε ελληνικές αρχές. Ο Μάρκος Δεληγιαννάκης (μετά την προσάρτηση της Παραμυθιάς και της υπόλοιπης Τσαμουριάς στην Ελλάδα το 23.02.1913) με τη συμμορία του συνέλλαβαν 72 πρόκριτους Τσάμηδες, τους μετέφεραν στην τοποθεσία «Λίβερη» κοντά στο Σελάνι και τους σκότωσαν. Το γεγονός - διανθισμένο φυσικά με μπόλικη ελληνική προπαγάνδα - ομολογεί ο Σταύρος Παπαμώκος στο βιβλίο του «Η Σέλλιανη χθες και σήμερα» (εκδόθηκε στην Αθήνα το 1997) στη σελίδα 160: «Ο οπλαρχηγός Μάρκος Δεληγιαννάκης επί κεφαλής ομάδας κρητικών μαχητών, αλλά και άλλων ενόπλων από τα γύρω χριστια-νικά χωριά, κατέβηκαν στα τουρκοχώρια της Τσιαμουριάς και συνέλαβαν 72 Τουρκαλβανούς, τους οποίους μετέφεραν δεμένους στο απόμερο και ολοσκότεινο ρέμα ‘Μπιντούρια και Κατσικιά’ της Σέλλιανης και τους εκτέλεσαν.». Προσέξτε πως αποκαλεί τα αλβανικά χωριά περιφρονητικά ως «τουρκοχώρια». Παρόλο που ο Παπαμώκος κατακρίνει στο βιβλίο του - για λόγους τακτικής - την πράξη του συμμορίτη Δεληγιαννάκη, ο στόχος του είναι προφανής. Εννοεί ότι ‘οι Τούρκοι ήταν κατακτητές των Ελλήνων και τους είχαν σκλάβους, ο Μάρκος Δεληγιαννάκης επιτέθηκε στα τουρκοχώρια κ.τλ.’. Δηλαδή με λίγα λόγια, αφήνει να εννοηθεί ότι ο Δεληγιαννάκης είχε το δίκαιο με το μέρος του, ότι επιτέθηκε στα χωριά των κατακτητών κ.α. Για την πράξη αυτή του Δεληγιαννάκη έχει βγει ακόμα και δημοτικό παραδοσιακό τραγούδι από τους Έλληνες, με το όνομα «Του Μάρκου Δεληγιαννάκη» όπου περιγράφεται αυτή η σφαγή στο Σελάνι (ελλ. ‘Σέλλιανη’): «Σαν τι κακό σας έκανα, κι μι κατηγουράτι; Ιγώ χουριά δεν έκαψα και σκλάβους δεν επήρα. Ιγώ τους πρώτους έμασα, εξήντα δυο νουμάτους Στη Σέλλιανη τους έσυρα, στο μνήμα του Μανώλη. Ξύπνα, Μανώλη ψυχογιέ, απού το μαύρου χώμα, να δεις αρνιά που σου ’φερα, κριάρια σουβλισμένα.». Οι Έλληνες πρόκριτοι της Παραμυθιάς που δολοφονήθηκαν από κάποιους Τσάμηδες ήταν λοιπόν αθώα θύματα αλλά οι 72 Αλβανοί που δολοφονήθηκαν από τη συμμορία του Δεληγιαννάκη ήταν κριάρια για σούβλισμα!!! Στις 12/1/1942, στο κέντρο της Παραμυθιάς, ο ανθυπασπιστής της Χωροφυλακής Ηλίας Νίκου, Διοικητής του τοπικού σταθμού, μαζί με τον Κώτσιο Νικόλα, μετέπειτα οπλαρχηγοί του ΕΔΕΣ και οι δύο, δολοφόνησαν δύο από τους πιο σημαντικούς παράγοντες των Τσάμηδων στην περιοχή, τον κτηματία Τεφήκ Κεμάλ και τον γιατρό Αχμέτ Κασήμ. Οι συγκρούσεις και οι διαμάχες μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων είχαν αυξηθεί, ειδικά μετά την δολοφονία από τους χριστιανούς ενός επιφανούς μουσουλμάνου, του Γιασίν Σαντίκ, τον Δεκέμβριο του 1942. Μαρτυρίες υπάρχουν ακόμα και από Έλληνες που είχαν δει τα γεγονότα αυτά και όχι μόνο από Αλβανούς: «Τα έκτροπα σε βάρος των μουσουλμάνων συνεχίστηκαν από δημόσιους λειτουργούς και χριστιανούς κατοίκους, μόλις έφυγαν οι άντρες για εξορία. Με το πρόσχημα της δήθεν ανάκρισης…καλούσαν στα γραφεία τους όμορφες χανούμισσες και τις βίαζαν…Οι λεηλασίες σπιτιών, οι αρπαγές ζώων φανερές. Οι βιασμοί κοριτσιών και γυναικών πολλοί και επώνυμοι. Η βίαιη υποχρέωση σε έκδοση μουσουλμανίδων σε ορισμένα χωριά μεγάλη…» λέει ο Γιάννης Σάρρας (Γιάννης Σάρρας, «Ιστορικά-Λαογραφικά περιοχής Ηγουμενίτσας», σελ.631). Γράφει επίσης για την εκτέλεση των 8 μουσουλμάνων κατοίκων στη θέση Βίγλιζα στα υψώματα Λαδοχωρίου, που την επιβεβαιώνει - ως αυτόπτης μάρτυρας - ο Χρίστος Λόης, οπλίτης τότε στο 39ο Σύνταγμα Ευζώνων, και την καταγράφει στο βιβλίο του «Από τις σελίδες της μνήμης. Περιστατικά Πολέμου, 1940-1941», εκδ. Παπαδήμα, σελ.17. Το θέμα της γενοκτονίας των Τσάμηδων συμπεριελήφθη στην ατζέντα της τέταρτης γενικής συνέλευσης του Οργανισμού Μη Αναγνωρισμένων Εθνών και Λαών (UNPO) - που εδρεύει στη Χάγη - στις 20-26 Ιανουαρίου 1995. Ας δούμε μερικές μαρτυρίες των ανθρώπων που έζησαν εκείνη την εποχή τα γεγονότα από πρώτο χέρι.

Ο Εσαμπουντίν Καντίου λέει: «Μας συγκέντρωσαν όλους στο σπίτι ενός Αλβανού, του Σαλί Αβούζι. Εκεί υπήρχαν και άλλοι που είχαν έρθει στην πόλη μας από τα γύρω χωριά. Εκεί είχαν συγκεντρώσει γυναίκες και μικρά παιδιά, καθόλου άντρες. Μας είχαν εκεί για περίπου 5-6 μήνες. Σχεδόν κάθε μέρα έθαβαν και από ένα παιδί. Μας είχαν πιάσει αρρώστιες, ήμασταν σε άσχημη κατάσταση. Δεν είχαμε να φάμε. Με λίγα λόγια πέθαναν πολλά παιδιά και ηλικιωμένες γυναίκες. Υπήρχαν κάποιες γυναίκες άνω των 80 χρόνων.. οι Έλληνες τους έριχναν από τις σκάλες και πέθαιναν…» Η Καντριέ Οσμάνι λέει: «Σκότωσαν τον πατέρα μου, τον ξάδερφο μου, τους αδερφούς της μητέρας μου και την αδερφή της μητέρας μου που ήταν παράλυτη. Την έριξαν από τις σκάλες και μετά την πυροβόλησαν…» Η Καντριέ Αλίου λέει: «Μπήκαν το βράδυ οι Έλληνες στο σπίτι μας, πήραν τα 4 πρόβατα που είχαμε. Η μητέρα μου με το μωρό στην αγκαλιά της τους έλεγε: {Σας παρακαλώ, δεν έχω γάλα για τα παιδιά μου} και ένας στρατιώτης της είπε: {Έχω μόνο μία σφαίρα, δεν είμαι εδώ για να την σπαταλήσω, πήγαινε μέσα}. Άκουγα τις γειτόνισσες μου που φώναζαν και έκλαιγαν. Τις είχαν κόψει τα αυτιά, τους τραβούσαν τα σκουλαρίκια από τα αυτιά τους με τη μία και τους τα έκοβαν. Τις είχαν κόψει τα δάχτυλα για να τις πάρουν τα δαχτυλίδια.. απίστευτα πράγματα. Ξεκοίλιασαν έγκυες γυναίκες. Θυμάμαι ακόμα μία γυναίκα που είχε ένα μεγάλο τραύμα από λόγχη ανάμεσα στους ώμους της.» Ο Ραχμί Ουζέιρι λέει: «Σκότωναν γυναίκες και παιδιά. Είχαν ξεκοιλιάσει γυναίκες και τους έπαιρναν τα έμβρυα μέσα από τις κοιλιές τους. Τους είχαν κόψει τα δάχτυλα και τους έπαιρναν ό,τι κόσμημα φορούσαν..» Ο Φαΐκ Μπολλάτι λέει: «Το πρώτο που μας ζήτησαν ήταν για χρυσό. Ό,τι είχαμε, ό,τι είχαν η μητέρα μου και η θεία μου στον λαιμό τους και στα δάχτυλα τους τους τα άρπαξαν. Τότε είπαν στη μητέρα μου: {Θέλουμε τον γιο σου για ένα λεπτό. Θα τον πάρουμε και θα στον ξαναστείλουμε σε ένα λεπτό}. Δεν το είδα αλλά άκουσα τη μητέρα μου να κραυγάζει και να χοροπηδάει’ είχαν κόψει το κεφάλι του αδερφού μου. Ήταν μόνο 17 χρόνων…. Ένας γείτονας μας μας πήρε μετά στο σπίτι του. Το όνομα του ήταν Τσιλ Μπάρμπα. Του δώσαμε μερικά χρήματα και μας άφησε να μείνουμε στο σπίτι του. Αφού τη νύχτα μας πήρε χρυσαφικά και ό,τι μας είχε απομείνει, μας πήρε την άλλη μέρα σε μία εκκλησία. Στην εκκλησία θυμάμαι ότι τρεις φορές μας έβγαλαν έξω ώστε να μας σκοτώσουν αλλά παρενέβησαν κάποιοι Βρετανοί στρατιώτες και σωθήκαμε.. υπήρχε και μία γυναίκα. Τότε μας πήγαν για τέσσερις μήνες στην Ηγουμενίτσα, σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης και σε σπίτια κοντά στο λιμάνι, θυμάμαι ακόμα πως ανοιγόκλειναν τις μεγάλες σιδερένιες τους πόρτες. Άνοιγαν τις πόρτες, έπαιρναν νεαρά κορίτσια και τα βίαζαν. Κάποια επέστρεφαν πίσω, κάποια άλλα τα σκότωναν. Ακούγαμε τις κραυγές τους. Εκεί πέθανε μία από τις αδερφές μου από πείνα και έθαψαν ζωντανή μία θεία μου που τα παιδιά της ζούνε ακόμα.» Η Ραμπιέ Σεριάνι λέει: «Σκότωσαν τον πατέρα μου. Σκότωσαν τον πεθερό της θείας μου. Τους έστειλαν στο τζαμί της Παραμυθιάς. Είπαν στη θεία μου και σε μερικές άλλες γυναίκες να καθαρίσουν το τζαμί. Όταν πήγαν στο τζαμί, ήταν γεμάτο με ακέφαλα πτώματα. Η θεία μου αναγνώρισε τον αδερφό της από τη μπλούζα που φορούσε. Ήταν ο μοναδικός της αδερφός ανάμεσα σε 5 αδερφές που είχε. Αναγνώρισε τον πεθερό της από ένα χαρακτηριστικό που είχε στις κάλτσες του… Τελικά δεν υπήρχε τίποτα να καθαρίσουν. Τις είχαν πάρει στο τζαμί μόνο για να δουν..» «Ήμουν ήδη παντρεμένη για δύο χρόνια όταν σκότωσαν τον εικοσι-πεντάχρονο αδερφό μου και τους δύο αδερφούς του άντρα μου’ τον Σουλεϊμάν, τον Χαμίτ και τον αδερφό μου τον Εκρέμ. Ο ένας ήταν 39 και ο άλλος ήταν 22 χρονών. Μας πήραν και τα 700 πρόβατα που είχαμε…» λέει μία άλλη ηλικιωμένη πλέον γυναίκα (δεν θυμάμαι το όνομα της).

Η Σανίγιε Μπολλάτι από την Παραμυθιά (Ajdonat) κάηκε ζωντανή ρίχνοντας της οινόπνευμα, αφού πρώτα της έκοψαν τους μαστούς και της έβγαλαν τα μάτια. Ο Ομέρ Μουράτι δολοφονήθηκε, έκοψαν το σώμα του σε κομμάτια και τα περιέφεραν στην Παραμυθιά. Στο σπίτι του Σούλο Τάρι είχαν συγκεντρωθεί περισσότερες από σαράντα γυναίκες. Ο Τσίλι Πόποβα απ’ το χωριό Πόποβο (Αγία Κυριακή) μαζί με μία ομάδα στρατιωτών, μπήκαν στο σπίτι και ξεκίνησαν να βιάζουν τις γυναίκες και τα κορίτσια σε ένα από τα δωμάτια. Οι κραυγές των γυναικών ακούγονταν όλη τη νύχτα. Ο Σέρι Φέιζο, ο Φικρέτ Σούλο Τάρι και άλλοι, δολοφονήθηκαν. Ο Χιλμί Μπεκίρι από τους Φιλιάτες (Filat) χτυπήθηκε μπροστά στα μάτια της οικογένειας του και αφέθηκε στο έδαφος να σφαδάζει. Η οικογένεια του θέλοντας να τον προστατέψουν, τον μετέφεραν στο σπίτι του γιατρού Μαυρουδίου. Έμεινε εκεί για μερικές ώρες αλλά ύστερα ο γιατρός ζήτησε να τον πάρουν. Τον πήγαν στο σπίτι του Στάβρο Μουχατζίρι, και στη συνέχεια στο σπίτι του Σουάιμπ Μέτια, όπου είχαν συγκεντρωθεί και άλλες οικογένειες. Το πληροφορήθηκαν οι Έλληνες παρακρατικοί και πήγαν στο σπίτι και τον σκότωσαν, αφού πρώτα του έβγαλαν τα χρυσά του δόντια με πένσες. Ο Μάλο Μούχο, ένας ογδοντάχρονος που για τέσσερα χρόνια είχε μείνει παράλυτος, δολοφονήθηκε. Τον έσφαξαν με ένα μικρό σπαθί μπροστά στη σύζυγο του. Του άνοιξαν το κεφάλι και τα μυαλά του πετάχτηκαν πάνω στη σύζυγο του. Στη συνέχεια διέφυγαν ανενόχλητοι. Ο Αμπντούλ Νούρτσε απήχθη στο Τρικόρυφο (Spatar) και οδηγήθηκε στους Φιλιάτες με τα πόδια και χωρίς παπούτσια, όπου τον έσειραν στους δρόμους της πόλης, και τελικά τον σκότωσαν μπροστά στο σπίτι του Νιδ Ταφότσι. 16 μέλη της οικογένειας του Λίλε Ρουστέμι από τον Άγιο Βλάσιο/Σούβλιασι (Sullashi), κυρίως παιδιά, κατακρεουργήθηκαν χωρίς να επιζήσει κανένας. Ο Τζελάλ Μινίτι από την Παραμυθιά αποκεφαλίστηκε πάνω στο πτώμα του μουφτή Χασάν Αμπντουλλάχου. Ο Σαλί Μουχεντίνι, ο Αμπεντίν Μπάκο, ο Μουχάμμεντ Πρόνια και ο Μάλο Σεϊντίου βασανίστηκαν, τους έκοψαν τα δάχτυλα, τη μύτη, τη γλώσσα και τα δάχτυλα των ποδιών, και ενόσο αυτοί σφάδαζαν από τους πόνους, οι αντάρτες του Ζέρβα χόρευαν και εξυμνούσαν τον αρχηγό τους. Στο τέλος τους σκότωσαν χτυπόντας τους με μαχαίρια και κοφτερά αντικείμενα.

Ακολουθεί η περιγραφή του Εσρέφ Χιλμί, κατοίκου της Παραμυθιάς, ο οποίος περιέγραψε τη σφαγή που έγινε στην περιοχή: «Την Τρίτη, 27 Ιουνίου 1944, στις 7 το πρωί, οι Έλληνες αντάρτες (του Ζέρβα), υπό τον συνταγματάρχη Κρανιά, τους Χρήστο Σταυρόπουλο, Λευτέρη Στρουγκάρη, και Νικόλαο Τσένο, μπήκαν στην πόλη και η διαταγή δόθηκε: κανένας δεν έπρεπε να ζήσει… Το ίδιο απόγευμα, συνέλλαβαν τους άντρες, τις γυναίκες και τα παιδιά, λες και ήταν κλέφτες. Το επόμενο πρωί όλοι οι άντρες δολοφονήθηκαν. Αφού με κράτησαν φυλακισμένο για τέσσερις ημέρες, με άφησαν να φύγω για να πάω να θάψω τους νεκρούς. Στην περιοχή ‘η εκκλησία του Άη Γιώργη’, αναγνώρισα 5 πτώματα. Οι υπόλοιποι ήταν αδύνατον να αναγνωριστούν, εξαιτίας των βασανιστηρίων που είχαν υποστεί. Τα 5 θύματα που αναγνώρισα ήταν: ο Μετ Τσέρε, ο Σαμί Ασίμι, ο Μαχμούτ Κούπι, ο Άντεμ Μπεκίρι και ο Χακί Μίλε. Δύο ημέρες αργότερα, με έστειλαν στα Βώλια, κοντά στο σπίτι του Δημήτρη Νικολάου, όπου είχαν σκοτώσει 8 ανθρώπους. Δεν μπόρεσα να τους αναγνωρίσω επειδή τους είχαν κόψει κομματάκια. Παντού τριγύρω υπήρχαν πτώματα. Μία γυναίκα με το ονοματεπόνυμο Σανιγιέ Μπολλάτι υπέσθη φοβερά βασανιστήρια και την έκαψαν ζωντανή με οινόπνευμα. Αυτή η τραγωδία έγινε την Τετάρτη, ενώ την Παρασκευή το πρωί μεταφέρθηκε από τη μητέρα της και δύο συγχωριανούς κατά διαταγή των παρακρατικών και αφού την κάλυψαν με μία κουβέρτα, την έκρυψαν σε μία αποθήκη ώστε να μην τη δει κανείς. Η καημένη γυναίκα πέθανε 5 ημέρες αργότερα. Το πτώμα της είχε γεμίσει σκουλήκια. Όλα αυτά που αναφέρω εδώ, τα έχω δει με τα μάτια μου. Στην αρχή, κρύφτηκα για 5 μέρες σε μία σοφίτα, αλλά με έπιασαν οι μοναρχο-φασίστες και με οδήγησαν μπροστά στον Κρανιά ο οποίος αφού με ρώτησε διάφορα, διέταξε να με φυλακίσουν. Στη φυλακή βρήκα άλλα 380 άτομα, ανάμεσα τους γυναίκες και παιδιά. 120 από αυτούς πέθαναν από την πείνα. Τέσσερα άτομα μαζί με ‘μένα ήμασταν στη φυλακή για 15 ημέρες, μετά απ’ τις οποίες μας μετέφεραν στην Πρέβεζα (Prevezë) και από εκεί στα Γιάννενα (Janinë), όπου μείναμε για 40 ημέρες. Εκεί μας υπέβαλαν απερίγραπτα βασανιστήρια. Απελευθερωθήκαμε ύστερα από την άφιξη στην πόλη των δυνάμεων του ΕΑΜ.» Ο Ντερβίς Σούλο από το χωριό Τρικόρυφο (Spatar) στην περιοχή των Φιλιατών (Filati), περιγράφει τη σφαγή στο Τρικόρυφο ως εξής: «Το πρωί του Σαββάτου τον Σεπτέμβριο του 1944, συγκέντρωσαν τους κατοίκους μπροστά από το τζαμί του χωριού. Οι στρατιώτες άρχισαν να βιάζουν τις γυναίκες και τα κορίτσια, ακόμα και μεγάλες γυναίκες. Η Πέτσε Τσουλάνι, 50 χρόνων, βιάστηκε, της έκοψαν τα μαλλιά και τα αυτιά της, και στο τέλος τη σκότωσαν στο περιβόλι της, στην περιοχή Μούτσο. Είχαν φέρει στο σπίτι μας την οικογένεια του Σάκο Μπανούσι από την Σκορπιόνα (Skropjona), που αριθμούσαν 8 γυναίκες, άντρες και παιδιά. Αφού βίασαν τις γυναίκες και τις έκοψαν τους μαστούς με μαχαίρια, τους σκότωσαν όλους…. Στο σπίτι του Νταμίν Μουχαμέτι, δολοφονήθηκαν 5 γυναίκες και 3 παιδιά… Στο σπίτι του Φετίν Μουχαμέτι, βίασαν και βασάνισαν τη Χάνε Ισούφι και μία άλλη γυναίκα… Στο σπίτι του Ντούλε Σερίφι, έκοψαν τα κεφάλια του ογδοντάχρονου Σουλεϊμάν Διμίτσα και της συζύγου του. Στο σπίτι του Μέτο Μπράχο, 20 άτομα, άντρες, γυναίκες και παιδιά, κάηκαν ζωντανοί… Η Κίγιε Νούρτσια, 70 ετών, μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου… Στο αμπέλι του Ζούλε και στον κήπο του Αμπντούλ Νούρτσε, είδα 20 σφαγμένους ανθρώπους. Στο σπίτι του Χατζή Λατίφι, βίασαν την κόρη του Χατζή Γκουλάνι, ενώ στο σπίτι του Μέιντι Μέτο βίασαν την Χάβα Αΐσια και την Νάνο Αράπι την οποία στη συνέχεια σκότωσαν.»

Ο Σαλί Μπολλάτι απ’ την Παραμυθιά λέει τα εξής: «Ήμουν 7 ετών στις 27 Ιουνίου του 1944, αλλά δεν θα μπορέσω ποτέ να ξεχάσω τι συνέβη εκείνες τις μέρες στην οικογένεια μου και στις άλλες αλβανικές οικογένειες της πόλης μας, της Παραμυθιάς. Ήταν νωρίς το πρωί όταν η μητέρα μου μας ξύπνησε. Εκείνη τη μέρα η γλυκιά φωνή της ήταν διαφορετική, μία βραχνή φωνή: {Ντυθείτε γρήγορα, πρέπει να φύγουμε}, είπε βιαστικά. Έντυσε τη μικρή μας αδερφή, τη Μακμπούλε, και πήρε μερικά ρουχαλάκια γι’ αυτήν. Χωρίς να φάμε τίποτα, φύγαμε γρήγορα από το σπίτι μας, που βρισκόταν στην κορυφή του λόφου της πόλης, που είναι κοντά στον πύργο των Μπολλάτι, 400 χρόνων παλιός. Περπατώντας στον δρόμο, ακούγαμε πυροβολισμούς. Βιαστικά φτάσαμε στο σπίτι του θείου μας, του Μουχάμμεντ Μπάκο, κοντά στον πύργο του ρολογιού, στο κέντρο της Παραμυθιάς. Η θεία Νασίμπε μας άνοιξε, παρόλο που φοβήθηκε μήπως είχαν έρθει ληστές, και μας δέχτηκε με πολύ αγάπη. Ξέροντας ότι ήμασταν πεινασμένοι, μας ετοίμασε φαγητό. Ενώ τρώγαμε, ο θείος Κιαζήμ, πρώτος ξάδερφος της μητέρας μου, μπήκε μέσα κοιτάζοντας τον πατέρα μου απορημένος: {Μπράχο, οι στρατιώτες του Ζέρβα σκοτώνουν, ντύσου και πάμε να φύγουμε.} Αλλά ο πατέρας μου του είπε ότι ήταν αδύνατον να αφήσει όλη την οικογένεια πίσω: {Άλλωστε εμείς δεν έχουμε κάνει κακό στους Έλληνες, το αντίθετο πάντα τους βοηθούσαμε.} Μετά από αυτό, ο θείος Κιαζήμ μας άφησε και έφυγε, διέφυγε και πέθανε στα Τίρανα το 1983. Δεν είχε περάσει ούτε μισή ώρα και ακούσαμε να χτυπάνε την πόρτα. Ο πατέρας μου άνοιξε αλλά ένας οπλισμένος άντρας τον άρπαξε έτσι όπως ήταν, ξυπόλυτο. Αρχίσαμε να τσιρίζουμε και να κλαίμε, φοβούμενοι ότι δεν θα ξαναδούμε τον πατέρα μας. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή τη φοβερή σκηνή, αλλά και τις συμβουλές που μου έδινε με τρυφερότητα ως παιδί. Αργότερα ανακαλύψαμε ότι τον σκότωσαν στην αυλή του σχολείου, και τον έθαψαν μαζί με άλλους σε έναν μαζικό τάφο. Προσπαθήσαμε με τη μητέρα μου να γυρίσουμε στο σπίτι μας. Καθώς περπατούσαμε, ο μεγαλύτερος αδερφός μου, ο Φερχάτ, που τότε ήταν 13 χρονών, πήγε για να συναντήσει τον ξάδερφο μας τον Αβνί, στην ίδια ηλικία, τον οποίο οι συμμορίτες του Ζέρβα τον έπιασαν και τον σκότωσαν, ενώ είχε κρυφτεί μέσα σε ένα χωράφι με βατομουριές. Μερικές μέρες αργότερα, μας είπαν ότι ο αδερφός μου ο Φερχάτ, ο καλύτερος μαθητής του τοπικού αλβανικού σχολείου που είχε ανοίξει λίγο πριν το 1944, βρέθηκε επίσης σκοτωμένος. Μπαίνοντας φοβισμένοι στην αυλή μας, είδα το σώμα του παππού μου να βρίσκεται κάτω, γεμάτο αίματα, πεθαμένος. Τον είχαν σύρει κατρακυλώντας πάνω στα πέτρινα σκαλοπάτια, και τον σκότωσαν. Ήταν 82 ετών, συνταξιούχος ιμάμης. Ο Έλληνας συγγραφέας Γιάννης Σάρρας, γράφει στο βιβλίο του “Ιστορία της Περιοχής της Ηγουμενίτσας” που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1985, επιβεβαιώνει τα εγκλήματα λέγοντας: {Η οικογένεια του Μουχαρρέμ Μπολλάτι που σφαγιάστηκε με άγριο τρόπο, ήταν τελείως αθώοι.} Ύστερα από το απαίσιο αυτό θέαμα, η μανούλα μου μας πήγε σε ένα θρησκευτικό κτήριο στη γειτονιά μας. Εκεί υπήρχαν και άλλες φοβισμένες οικογένειες. Πέρασε λιγότερο από μία ώρα και ένας οπλισμένος άντρας ήρθε και μας διέταξε να εγκαταλείψουμε τον χώρο. Δίπλα στην πύλη του κτηρίου περίμενε ένας άντρας που κρατούσε ένα οπλοπολυβόλο, έτοιμος να μας σκοτώσει. Η μητέρα μου τότε άρχισε να παρακαλάει τον Θεό. Λίγο αργότερα ένας άλλος από τους συμμορίτες του Ζέρβα ήρθε και διέταξε να πάρουν το οπλοπολυβόλο και να μετακινηθούμε σε άλλο μέρος. Νομίζαμε ότι είχαμε σωθεί και ευχαριστούσαμε τον Θεό γι’ αυτό, όταν ξαφνικά ένας άντρας άρπαξε τη μητέρα μου…Λιγότερο από μία ώρα μετά, κλαίγαμε καθώς μάθαμε τα φοβερά νέα ότι η μητέρα μας, η Μπετούλα, 36 τότε ετών, βρέθηκε νεκρή μέσα στο τζαμί μας. .....

Ο Κατσίφας δεν ήταν ακραίος, έ; Έτσι λέει η αδερφή του; Τότε γιατί στο facebook του έγραφε: «ΒΟΥΛΙΑΡΑΤΕΣ!!! Ελάτε να την κατεβάσετε (σ.σ. την ελληνική σημαία)... Θα σας Νεκροφιλησουν οι πουτανες Σας (sic)». Γιατί στο facebook είχε αναρτήσει αυτό; 4.bp.blogspot.com/-yswY5XmgS3k/W9blVwNbp8I/AAAAAAABloM/t-UyX_ca8TUyXu-E9Ek4Lx2tCFwMJPsfQCLcBGAs/s1600/image003.jpg Γιατί στο facebook έγραφε για τη «σκληροπυρηνική νεολαία της Βορείου Ηπείρου» και την καλούσε να ακολουθήσει το παράδειγμά της ΜΑΒΗ (δηλαδή να κάνει δολοφονικές επιθέσεις κατά Αλβανών);

Μασ δωσανε τα δωδεκανισα και μασ πηρανε την βορειο Ηπειρο αυτο εγινε

@@christoschristos7805 πως γίνεται να μας δίνουν τα δικά μας και να μας παίρνουν πάλι τα δικά μας !! Δλδ η έτσι η αλλιως τα δικά μας στον ντορβά

Nelli eise omorfa kai orea !!se zilevo!

Den exi voreio epiro einai notia albania mi milate ratcistiki pragma eine notia albania papsete aftes kupries kufalies epiro oli eine iliriki albaniki katagogjis ftanei pia eine notia albania

@@greatalexander404 ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ 🇬🇷🇬🇷🇬🇷🇬🇷🇬🇷

@@panathinaikos-1908 OLOKLIRO EPIRO EINAI ILIRIKI ALBANIKIS KATAGOGJIS 5000 XPONIA !!TOTE DEN IPIRXE ELADA !!ILIRIA ITANE MEXPI PELOPONEZO 100%%

@@greatalexander404 ΟΚ 🤣🤣🤣

@@panathinaikos-1908 ZITO OLOKLIRO EPIRO OPOS PALIA 5000XPONIA !@SE LIGO KAIPO OLOI TCAMIDES THA PANE STA SPITIA TUS PAPUDES TUS !!DEN TA PISTEVIS KUFALA !!THA TA DHIS EPIRO KAI OXI MONO NOTIA ALBANIA EINAI ILIRIKO ALBANIKIS KATAGOGJIS 100% !!KAI KONICAS KASTORIAS EINAI ALBANIKO EDAFI !!TA KSERUNE OLI ALITHINI ANTHROPI MONO RATCISTEIS DEN THELUNE NA TO PISTEVUNE !!GEIATI THELUNE NA GAMITHUN STO KOLO DINATA !OPOS SENA !ZITO EPIRO OLOKLIRO MEXPI PELOPONEZO !

Στη μπουζού χρυσάβγουλο...

@@rightplacewrongtime1385 χρυσαυγουλα είσαι εσυ... Αλλά κόκκινο τσουγγριστο και πασχαλιατικο Οι χρυσαυγίτες μπήκαν εκεί που πρεπει, αντε να δουμε και τα αναρχοκομμουνομπαχαλακηδες να παρουν το ίδιο δρόμο σιγά σιγά... Το ότι αγαπάμε την πατριδα μας, την γλώσσα μας την μουσική μας και τον τόπο μας δεν μας κάνει φασίστες Πάρε τον λιακο και όλους τους ερντονογανολιγουρηδες και τραβα Τουρκία να ζησεις

@@1819212Κλάψε ΝΔουλικό!

@@rightplacewrongtime1385 δεν με νοιάζουν τα κόμματα χαζουλακο, δεν είμαι και δεν ημουν ποτε ΝΔ Απολιφαδια του Χίτλερ, απολιφαδια του Στάλιν και απολιφαδια του Τσώρτσιλ Ποτε στην Ελλάδα δεν είχαμε δικιά μας ιδεογεννηση, απλως ακολουθουσαμε... ουτε κανεις από οποιοδήποτε κομματικό χώρο ήταν πατριώτης Ποιοι ηταν; εσείς;;που μέχρι να την πέσει ο Χίτλερ στην Ρωσία είσασταν συμμαχοι;;; Κλαιω με την παρτυ σας